Wpływ procesu murszenia na właściwości fizyczne gleb mułowo-murszowych w Kotlinie Biebrzy Dolnej

• Autorzy: Roj-Rojewski S.
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Proces murszenia utworów torfowych jest dobrze rozpoznany, natomiast utworów mułowych słabo. Dotychczas przeprowadzono niewiele badań właściwości fizycznych gleb mułowych, w tym także mułowo-murszowych. W pracy scharakteryzowano główne właściwości fizyczne murszów mułowych z Kotliny Biebrzy Dolnej oraz porównano je z właściwościami mułów z tego obszaru. Wyniki badań wskazują na duże zmiany właściwości fizycznych mułów wywołane procesem murszenia. Jedynie popielność murszów mułowych jest zbliżona do popielności mułów, z których zostały wykształcone. Murszenie mułów powoduje znaczne zwiększenie gęstości objętościowej, gęstości właściwej, a zmniejszenie kurczliwości całkowitej. Następuje zmniejszenie zdolności retencyjnych, co objawia się mniejszymi wartościami pojemności wodnej kapilarnej, pojemności wodnej maksymalnej oraz wilgotności w warunkach pF = 2,0 i pF = 2,7. Wyraźnie zmniejsza się wilgotność aktualna, a zwiększa zawartość powietrza. Murszenie mułów zmienia także strukturę porów glebowych. Zmniejsza się udział mikroporów, a zwiększa makro- i mezoporów. Zmiany właściwości fizycznych mułów wywołane murszeniem są zbliżone do zmian zachodzących w torfach. Ze względu na punktowe występowanie gleb mułowo-murszowych w Kotlinie Biebrzy Dolnej liczba przeanalizowanych próbek utworów murszowych była niewielka, dlatego też wyniki badań, szczególnie dotyczące krzywej sorpcji wody, należy traktować jako przybliżone. W celu lepszego rozpoznania wpływu procesu murszenia na właściwości mułów wskazana jest kontynuacja badań gleb mułowo-murszowych.

EN

The moorsh-forming process in peat formations is well known, but the moorshing of muds is poorly recognized. So far, a few studies on physical properties of mud soils, including muddy-moorsh soils, have been carried out. Main physical properties of muddy moorsh from the Lower Biebrza Basin were described and compared with the properties of muds from the same area. The results show remarkable changes of physical properties of muds caused by the moorsh-forming process. Only ash content in muddy moorsh is similar to that in muds, from which muddy moorshes have developed. The decay of muds results in significant increase in bulk density, specific density and in a decrease of total shrinkage. The retention properties decrease due to lower capillary water capacity, maximum water capacity, and moisture at pF 2.0 and pF 2.7. Actual moisture significantly decreases and air content increases. Moorshing of muds changes also the structure of soil pores. The content of micropores decreases while that of macropores and mesopores increases. Changes in physical properties of muds caused by the moorsh-forming process are similar to changes that take place in peat soils. The number of analysed moorsh samples was low because of point-wise distribution of muddy-moorsh soils in the Lower Biebrza Basin. Therefore, the obtained results, especially those concerning pF curves, should be treated as a rough approximation. Further studies on muds are recommended to better recognise the effect of moorsh forming process on physical properties of this type of soils.

Słowa kluczowe

PL

gleby mułowo-murszowe; mursze mułowe; murszenie; właściwości fizyczne gleby

EN

moorsh-forming process; muddy-muck soils; physical properties of soils

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2007
• Tom: T. 7, z. 2b
• Strony: 143--153
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Roj-Rojewski S.

• Politechnika Białostocka, Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok; tel.: [phone],

Bibliografia

• BANASZUK H., 2000. Rozmieszczenie i budowa profilowa mad i gleb mułowych w dolinach Narwi i Biebrzy wykształconych na obszarze Kotliny Biebrzańskiej na tle geomorfologii terenu. Biul. Nauk. UWM Olszt. nr 9 s. 181-193.
• OKRUSZKO H., 1960. Gleby murszowe torfowisk dolinowych i ich chemiczne oraz fizyczne właściwości. Rocz. Nauk Rol. Ser. F t. 74 z. 1 s. 5-81.
• OKRUSZKO H., 1969. Powstawanie mułów i gleb mułowych. Rocz. Gleb. t. 20 z. 1 s. 51-66.
• OKRUSZKO H., 1976. Zasady rozpoznawania i podziału gleb hydrogenicznych z punktu widzenia potrzeb melioracji. W: Materiały pomocnicze do badań gleboznawczych przy projektowaniu melioracji. Bibl. Wiad. IMUZ 52 s. 7-54.
• OKRUSZKO H., 1994. System of hydrogenic soil classification used in Poland. W: Taxonomy of hydrogenic soils and sites used in Poland. Bibl. Wiad. IMUZ 84 ss. 5-27.
• OKRUSZKO H., OŚWIT J., 1969. Gleby mułowe na tle warunków doliny dolnej Biebrzy. Rocz. Gleb. t. 20 z. 1 s. 25-49.
• OKRUSZKO H., PIAŚCIK. H., 1990. Charakterystyka gleb hydrogenicznych. Olsztyn: Wydaw. ART s. 93-122.
• OKRUSZKO H., SAPEK B., 1991. Zasobność gleb torfowych w składniki mineralne w aspekcie zasad nawożenia. W: Gospodarowanie na glebach torfowych w świetle 40-letniej działalności Zakładu Doświadczalnego Biebrza. Bibl. Wiad. IMUZ 77 s. 79-86.
• OKRUSZKO H., SZUNIEWICZ J., 1974. Zróżnicowanie porowatości i związanych z nią stosunków powietrzno-wodnych w glebach torfowisk niskich. Torf. Biul. Inf. nr 4 (43).
• Plan ochrony Biebrzańskiego Parku Narodowego. Operat ochrony zasobów i walorów przyrody nieożywionej i gleb, 2000. Pr. pod kier. H. Banaszuka. Białystok: PBiał. maszyn. ss. 33.
• ROJ-ROJEWSKI S., 2006a. Budowa profilowa i właściwości fizyczno-chemiczne gleb mułowych w Kotlinie Biebrzy Dolnej w aspekcie ochrony mułowisk. Zesz. Nauk. PBiał. Inż. Środ. z. 17 s. 25-40.
• ROJ-ROJEWSKI S., 2006b. Air-water properties of mud soils in the Lower Biebrza Basin from protection aspect. Pol. J. Env. Stud. 15 (5D) s. 114-116.
• Rozpoznanie charakteru i właściwości gleb na terenie Dolnej Biebrzy, 1980. Pr. pod kier. J. Gotkiewicza. Temat W - 1.02.04. Falenty: IMUZ, Biebrza: ZDMUZ. maszyn.
• SMÓLCZYŃSKI S., ORZECHOWSKI M., PIAŚCIK H., 2000. Właściwości fizyczno-wodne oraz prognostyczne kompleksy wilgotnościowo-glebowe gleb hydrogenicznych w krajobrazie Delty Wiślanej. Biul. Nauk. UWM Olszt. nr 9 s. 93-102.
• SZUNIEWICZ J., 1960. Niektóre fizyko-wodne właściwości torfowiska Kuwasy. Rocz. Nauk Rol. Ser. F t. 74 z. 1 s. 113-141.
• SZYMANOWSKI M., 1982. Kurczliwość utworów torfowych. Torf nr 3 (74) s. 12-25.
• SZYMANOWSKI M., 1993. Kurczliwość gleb torfowych niskopopielnych i ocena wilgotności w warunkach polowych przy wykorzystaniu krzywych sorpcji. Wiad. IMUZ t. 17 z. 3 s. 175-189.
• VAN GENUCHTEN M. TH., 1980. A close-form equation for predicting the hydraulic conductivity of unsaturated soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 44 s. 892-897.
• ZAWADZKI S., 1973. Laboratoryjne oznaczanie zdolności retencyjnych utworów glebowych. Wiad. IMUZ t. 11 z. 2 s. 11-31.