Współczesny rozwój obszarów wiejskich - wybrane procesy społeczne i ekonomiczne

• Autorzy: Bański J.

Warianty tytułu

EN

Contemporary development of rural areas - chsen social and economical processes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ostatnia dekada XX i pierwsze lata XXI wieku przyniosły istotne zmiany gospodarcze, społeczne i kulturowe na polskiej wsi. Były one kształtowane przez różnorodne procesy i zjawiska, których duża część ujawniła się dopiero po 1989 r. Procesy te stymulowały bądź hamowały rozwój wsi oraz wzmacniały przestrzenną polaryzację obszarów wiejskich. Ograniczenia na rynku pracy zatrzymały napływ ludności ze wsi do miast. Na przełomie wieków po raz pierwszy w powojennej historii kraju zanotowano, w skali ogólnej, dodatni bilans migracyjny na wsi. Nadal jednak większość obszarów wiejskich charakteryzuje ujemny bilans migracyjny. Zwiększeniem liczby ludności cechują się przede wszystkim obszary wiejskie sąsiadujące z dużymi aglomeracjami miejskimi. Zmiany ludnościowe na wsi przebiegały dwukierunkowo - w sąsiedztwie miast saldo migracji było dodatnie i jego wartość stopniowo malała w kierunku peryferii. Przemiany zapoczątkowane w 1989 r. zmieniły zasadniczo warunki kształtowania nowego budownictwa mieszkaniowego. Na obszarach wiejskich największy rozkwit budownictwa mieszkaniowego obserwuje się na terenach sąsiadujących z dużymi aglomeracjami miejskimi. Intensywność ruchu budowlanego na obszarach podmiejskich jest funkcją wielkości ośrodka miejskiego i odległości od niego. Lata dziewięćdziesiąte XX w. przyniosły dynamiczne zmiany pod względem wyposażenia wsi w infrastrukturę techniczną. Tempo rozwoju infrastruktury technicznej na wsi było dużo wyższe niż przeciętne w Polsce, ale był to efekt niedoinwestowania terenów wiejskich w latach wcześniejszych. Analiza współczesnych procesów i zjawisk na obszarach wiejskich umożliwia podjęcie próby wskazania wizji polskiej wsi w przyszłości. Będzie ona pod wieloma względami bardziej zróżnicowana przestrzennie niż obecnie. Wsie na obszarach metropolitalnych i w ich sąsiedztwie zatracą swoją "wiejskość" zarówno pod względem pełnionych funkcji gospodarczych, struktury mieszkającej tam ludności, jak i charakteru krajobrazu. Wsie rolnicze i turystyczne wzmocnią swoje funkcje wiodące i jednocześnie wzbogacą funkcje drugiego rzędu.

EN

The last decade of the 20th century and first few years of the new millennium have brought significant economic, social and cultural change to Polish rural areas. These are being shaped by diverse processes and phenomena, of which some only became apparent at all after 1989. While some have the overall effect of stimulating or holding up rural development, others favour divergence and spatial polarisation. Labour-market limitations have held up the outflow of rural inhabitants to the towns and cities, to the extent that they even gave rise to a return to the countryside in certain areas. The late 20th and early 21st centuries also brought post-War Poland's first overall decline in population, associated with a positive migration balance in favour of rural areas that was likewise a phenomenon not met with before. Nevertheless, the majority of rural areas continue to feature a negative migration balance, with any increases in population mainly characterizing those rural areas located in the immediate vicinity of the large urban agglomerations. The rural areas featuring most of the new housing construction are those adjacent to the large urban agglomerations. This mainly reflects the economic success enjoyed by these areas, the specific functional structure and occupational structure of the populace there and the influx of people hitherto residing in cities. The intensive move to build in suburban and satellite areas is a function of the size of the urban centre involved and the distance from them. The 1990s were a time of dynamic change in the outfitting of rural areas in technical infrastructure. Local authorities saw extended and higher-quality infrastructural networks as a priority, and the rate of development in this respect was far higher in rural areas than on average in Poland - admittedly because the countryside had been very much underinvested-in previously. The working-through of contemporary social and economic processes and phenomena will reinforce the spatial differentiation of rural areas in Poland. Villages within or adjacent to metropolitan areas will lose their rural character in terms of the economic functions they serve, the structure of the populations that inhabit them and even the nature of the landscape. In essence, they will become inseparable parts of urban agglomerations. In turn, agricultural and tourist villages will see their leading functions reinforced, with a simultaneous enhancement of the second-ranked function.

Słowa kluczowe

PL

budownictwo mieszkaniowe; infrastruktura; obszary wiejskie; ludność; Polska

EN

Poland; rural areas; population; housing construction; infrastructure

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 8, z. 1
• Strony: 7--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., mapy, wykr.

Twórcy

autor

Bański J.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa; [phone],

Bibliografia

• BAŃSKI J., 2002. Land management in Poland in the period of transformation. W: Sustainable development of multifunctional landscapes. Pr. zbior. Red. K. Helming, H. Wiggering. Berlin-Heidelberg: Springer s. 217-227.
• BAŃSKI J., 2003. Selected aspects of present-day changes in Polish rural space. W: Aspects of changes in European rural space. Pr. zbior. Red. D.A. Gillmor, J. Bański. Geogr. Pol. 76 1 s. 73-96.
• BAŃSKI J., 2005a. Przestrzenny wymiar współczesnych procesów na wsi. St. Obsz. Wiej. 9 ss. 149.
• BAŃSKI J., 2005b. Suburban and peripheral rural areas in Poland - the balance of development in the transformation period. Geograficky casopis. 57 2 s. 117-130.
• BAŃSKI J., 2006. Geografia polskiej wsi. Warszawa: PWE ss. 218.
• BAŃSKI J., STOLA W., 2002. Przemiany struktury przestrzennej i funkcjonalnej obszarów wiejskich w Polsce. St. Obsz. Wiej. 3 ss. 111.
• DOMAŃSKI B., 2001. Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski. Kraków: UJ ss. 521.
• FRENKEL I., 1997. Ludność zatrudnienie i bezrobocie na wsi w latach 1988-1995. Probl. Rozw. Wsi Rol. 55 ss. 117.
• FRENKEL I., 2003. Ludność, zatrudnienie i bezrobocie na wsi. Dekada przemian. Warszawa: IRWiR PAN ss. 215.
• ORŁOWSKI W.M., 2001. Makroekonomiczne uwarunkowania rozwoju rolnictwa polskiego w długim okresie. Wieś Rol. 2 s. 19-27.
• POCZTA W., PRZEBÓRSKA L., 2002. Zróżnicowanie regionalne rozwoju pozarolniczej aktywności gospodarczej na terenach wiejskich (ze szczególnym uwzględnieniem agroturystyki i turystyki wiejskiej) w: Zróżnicowanie regionalne gospodarki żywnościowej w Polsce w procesie integracji z Unią Europejską. Pr. zbior. Red. W. Poczta, F. Wysocki. Poznań: AR s. 475-488.
• SIKORSKA A., 2000. Sytuacja ludności wiejskiej na rynku pracy w świetle badań IERiGŻ. W: Węzłowe kwestie społeczne wsi polskiej u progu XXI wieku. Pr. zbior. Red. K. Gorlach, A. Pyrć. Kraków: Kwadrat.
• STOLA W., 1987. Klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski. Próba metodyczna. Pr. Habil. Warszawa: IGiPZ PAN ss. 166.
• STOLA W., 1993. Struktura przestrzenna i klasyfikacja funkcjonalna obszarów wiejskich Polski. Dokument. Geogr. IGiPZ PAN 3 ss. 66.
• STOLA W., 1995. Funkcje obszarów wiejskich. Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: PPWK, IGiPZ PAN.
• STOLA W., 1998. Ludność wiejska Polski. Przemiany struktury demograficznej i społeczno-zawodo¬wej. Zesz. IGiPZ PAN 56 ss. 52.
• WESOŁOWSKA M., 2005. Rozwój budownictwa mieszkaniowego na obszarach wiejskich województwa lubelskiego w warunkach transformacji. Lublin: UMCS pr. dokt. maszyn. ss. 170.