Zróżnicowanie łąk zespołu Cirsietum rivularis Nowiński 1927 na siedliskach pobagiennych Kotliny Zamojskiej

• Autorzy: Trąba Cz. , Wolański P.

Warianty tytułu

EN

Differentiation of meadows representing cirsietum rivularis Nowiński 1927 association on post-bog sites in Kotlina Zamojska

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań była analiza zróżnicowania florystycznego i wartości gospodarczej runi zespołu Cirsietum rivularis Nowiński 1927 na tle niektórych czynników ekologicznych. Przed zbiorem pierwszego pokosu siana w zespole Cirsietum rivularis wykonano 69 zdjęć fitosocjologicznych. Pobrano również 18 próbek gleby i runi, które poddano analizom chemicznym. Natężenie niektórych czynników ekologicznych określono też metodą fitoindykacyjną Ellenberga. Na podstawie analiz botaniczno-wagowych runi obliczono liczbę jej wartości użytkowej (Lwu). Zastosowanie pakietu specjalistycznych programów Profit 2 ułatwiło segregowanie zdjęć fitosocjologicznych i wyróżnienie wariantów zespołu. ZespółCirsietum rivularis był zróżnicowany na 6 wariantów: typowy, Carex gracilis Curtis, Phragmites australis Trin. ex Steud., Carex nigra Reichard, Trifolium pratense L. i Poa trivialis L. Na zróżnicowanie florystyczne zespołu Cirsietum rivularis miały wpływ warunki siedliskowe, zwłaszcza uwilgotnienie i troficzność gleb, oraz antropogeniczne (stosowanie nawożenia, podsiew, użytkowanie kośne lub jego brak). Wartość gospodarcza zespołu Cirsietum rivularis była niewielka, na co wskazują zarówno liczba wartości użytkowej (Lwu), jak i skład chemiczny runi. Największym plonem i wartością użytkową odznaczała się ruń wariantów z Trifolium pratense L. i Poa trivialis L. z dużym udziałem traw pastewnych i roślin motylkowych. W runi łąk zespołu Cirsietum rivularis występowały gatunki rzadkie i chronione, np. kukułka szerokolistna (Dactylorhiza majalis P.H. Hunt & Summerh.), kukułka plamista (D. maculata (L.) Soó), kozłek całolistny (Valeriana simplicifolia Kabath), przytulia północna (Galium boreale L.), turzyca darniowa (Carex caespitosa L.), bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata L.) i siedmiopalecznik błotny (Comarum palustre L.). Do zachowania łąk z dużym udziałem ostrożnia łąkowego (Cirsium rivulare (Jacq.) All.) w krajobrazie rolniczym Kotliny Zamojskiej konieczne jest systematyczne koszenie runi co najmniej raz na dwa lata.

EN

The goal of the studies was the analysis of floristic diversity and selected qualities of the Cirsietum rivularis Nowiński 1927 sward with respect to certain ecological factors. Sixty nine phytosociological releves were made before the first hay harvest in the Cirsietum rivularis association. Also 18 samples of soil and sward were collected and subjected to chemical analyses. The intensity of selected ecological factors was assessed with the phytoindicative method by Ellenberg. Fodder value scores (FVS) of sward were calculated on the basis of the botanical-weight analyses. Using the software package Profit 2 helped to sort and segregate phytosociological releves and to distinguish the association's variants. Six variants were distinguished in the Cirsietum rivularis association: typical, with Carex gracilis, Phragmites australis, Carex nigra, Trifolium pretense, and with Poa trivialis. Major factors affecting the floristic diversity of Cirsietum rivularis association were site conditions, particularly soil humidity and trophic status, as well as anthropogenic factors (fertilizing, sowing, harvesting or its abandonment). The economic value of Cirsietum rivularis was small as shown by the index of fodder value scores (FVS) and sward chemistry. The largest harvested crop and best utilitarian value were found in the variant with Trifolium pratense and Poa trivialis with a substantial content of fodder grasses and Papillionaceae. Rare and protected species were found in the sward such as Dactylorhiza majalis, D. maculata, Valeriana simplicifolia, Galium boreale, Carex caespitosa, Menyanthes trifoliata, Comarum palustre. To preserve meadows abounding in Cirsium rivulare in the agricultural landscape of Kotlina Zamojska systematic mowing is necessary at least once every second year.

Słowa kluczowe

PL

Cirsietum rivularis; fitoindykacja; gatunki roślin; liczba wartości użytkowej (Lwu); skład chemiczny gleby i runi; warianty florystyczne

EN

Cirsietum rivularis; floristic variants; fodder value scores (FVS); phytoindication; plant species; soil and sward chemistry

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 8, z. 2b
• Strony: 175--189
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., wykr.

Twórcy

autor

Trąba Cz.

autor

Wolański P.

• Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Agroekologii, ul. M. Ćwiklińskiej 2/D3, 35-601 Rzeszów; tel.: [phone],

Bibliografia

• BALÁTOVÁ-TULÁČKOVÁ E., 1974. Fytocenologická charakteristika lučniho komplexu u Dolnich Zivotic (Opavsko). Acta Musei Silesiae A 23(1) s. 57-70.
• BALÁTOVÁ-TULÁČKOVÁ E., ZELENÁ V., TESAŘOVÁ M., 1977. Synögologische Charakteristik einiger wichtiger Wiesentypen des Naturschutzgebietes Ždárské Vrchy. Rozpr. Českoslowenské Ak. Věd. 87(5) ss. 113.
• BATOR I., 2005. Stan obecny i przemiany zbiorowisk łąkowych okolic Mogilan (Pogórze Wielickie) w okresie 40 lat. Fragm. Flor. Geobot. Pol. Suppl. 7 ss. 97.
• DEMBEK W., DOBRZYŃSKA N., LIRO A., 2004. Problemy zachowania różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich w kontekście zmian wspólnej polityki rolnej. Woda Środ. Obsz. Wiej. Rozpr. Nauk. Monogr. 11 ss. 67.
• DENISIUK Z., KORZENIAK J., 1999. Zbiorowiska nieleśne Krainy Dolin Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Monogr. Bieszczadzkie t. 5 ss. 162.
• DUBIEL E., STACHURSKA A., GAWROŃSKI S., 1999. Nieleśne zbiorowiska Magurskiego Parku Narodowego (Beskid Niski). Pr. Bot. UJ 33 ss. 60.
• ELLENBERG H., WEBER H.E., DÜLL R., WIRTH V., WERNER W., PAULIßEN D., 1991. Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa. Scripta Geobot. 18 ss. 167.
• FIJAŁKOWSKI D., CHOJNACKA-FIJAŁKOWSKA E., 1990. Zbiorowiska z klas Phragmitetea, Molinio- Arrhenatheretea i Scheuchzerio-Caricetea fuscae w makroregionie lubelskim. Rocz. Nauk Rol. Ser. D z. 217 ss. 414.
• FILIPEK J., 1973. Projekt klasyfikacji roślin łąkowych i pastwiskowych na podstawie liczby wartości użytkowej. Post. Nauk Rol. 4 s. 59-68.
• JAHN A., 1956. Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd. Pr. Geogr. IG PAN 7 ss. 393.
• KOMPAŁA-BĄBA A., BĄBA W., 2007. Przemiany składu florystycznego zbiorowisk łąkowych Kotliny Dąbrowskiej (Wyżyna Śląska) jako wynik zaprzestania tradycyjnych form użytkowania i degradacji środowiska. Acta Bot. Warmiae Masuriae 4 s. 173-186.
• KONDRACKI J., 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN ss. 440.
• KOTAŃSKA M., 1993. Response of wet meadows of the Calthion alliance to variations of weather and management practices - a thirteen-year study of permanent plots. St. Nat. 40 ss. 47.
• KUCHARCZYK M., 1996. Zespoły i zbiorowiska roślinne Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Cz. 1. Zespoły łąkowe i pastwiskowe. Ann. UMCS Sect. C 60 s. 105-131.
• KUCHARSKI L., 1999. Szata roślinna łąk Polski Środkowej i jej zmiany w XX stuleciu. Łódź: Wydaw. UŁ ss. 168.
• MATUSZKIEWICZ W., 2005. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: PWN ss. 537.
• MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., 2002. Flovering plants and pteridophytes of Poland a checklist. Kraków: W. Szafer Inst. Bot. PAN ss. 442.
• NOWIŃSKI M., 1967. Polskie zbiorowiska trawiaste i turzycowe. Warszawa: PWRiL ss. 284.
• PAŁCZYŃSKI A., 1962. Łąki i pastwiska w Bieszczadach Zachodnich. Studia geobotaniczno-gospodarcze. Rocz. Nauk Rol. Ser. D z. 99 ss. 128.
• PN-87 R-64814. Pasze. Oznaczanie zawartości włókna surowego. Warszawa: Pol. Kom. Norm. Miar Jakości.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określania rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie. Dz.U. 2001 nr 92 poz. 1029.
• TRĄBA C., 1994. Florystyczna i rolnicza charakterystyka łąk i pastwisk w dorzeczu Łabuńki. Rozpr. Nauk. 163. Lublin: Wydaw. AR ss. 102.
• TRĄBA C., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K., 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu. Ann. UMCS Sect. E 61 s. 267-275.
• WYŁUPEK T., TRĄBA C., 2004. Plant communities in the river Por valley. W: The Future of Polish mires. Pr. zbior. Red. L. Wołejko, J. Jasnowska. Szczecin: Soc. Sci. Stetin. Agricult. Univ. s. 233-239.
• WOLAŃSKI P., 2006. Florystyczna, rolnicza i ekologiczna waloryzacja łąk i pastwisk na Pogórzu Dynowskim. Lublin: AR pr. dokt. maszyn. ss. 237.
• ZAŁUSKI T., 2002. Zagrożenia i ochrona zespołów trawiastych. W: Polska księga traw. Pr. zbior. Red. L. Frey. Kraków: Inst. Bot. im. W. Szafera PAN s. 245-247.