Nawożenie fosforem a jego skutki w środowisku. Artykuł dyskusyjny

• Autorzy: Sapek A.

Warianty tytułu

EN

Phosphorus fertilization and its environmental consequences. A debate

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Upowszechnia się opinię, że poziom nawożenia fosforem w polskim rolnictwie jest niski, co ogranicza ujemny wpływ na eutrofizację wody, zwłaszcza Morza Bałtyckiego. Głównym argumentem takich opinii jest fakt, że bilans fosforu w polskim rolnictwie, obliczany metodą "powierzchni gleby", wykazuje tylko niewielki nadmiar (dodatnie saldo) lub jest zerowy. Stąd wniosek, iż rolnictwo nie może być w Polsce głównym źródłem eutrofizacji wody, powodowanej tym składnikiem. Zupełnie odmienny obraz pokazują proste testy. Zużycie nawozów fosforowych w Polsce, obliczane w kg na ha, jest takie samo, jak w Niemczech lub Wielkiej Brytanii, a w przeliczeniu na mieszkańca dwa razy większe. Ze 143 tys. t P zastosowanych z nawozami w 2005 r. tylko 57 tys. t P sprzedano z rolnictwa wraz z produktami zwierzęcymi i roślinnymi. Część tego fosforu pozostaje w produktach odpadowych przemysłu spożywczego, które są utylizowane w rolnictwie jako pasze lub nawozy. W glebach uprawnych pozostaje więc przeciętnie ok. 5 kg P·ha-¹ rocznie. Średnie dane nie obrazująw pełni problemu z uwagi na duże zróżnicowanie poziomu produkcji w gospodarstwach. Największe zagrożenie powstaje w gospodarstwach ukierunkowanych na produkcję zwierzęcą, w których nad-miar bilansowy fosforu przekracza w większości 20 kg P·ha-¹, a nadal stosuje się pełne nawożenie fosforem mineralnym.

EN

It's generally believed that the consumption of phosphorus fertilizers in Polish agriculture is low and this sector has only low impact on eutrophication of waters, particularly those in the Baltic Sea. This opinion is supported by the fact that phosphorus budget in Polish agriculture made with the "soil surface" method is balanced or shows only a slight surplus. Hence, agriculture could not be the main source of water eutrophication by this element. Simple tests reveal quite opposite picture. The consumption of phosphorus fertilizers in Polish agriculture in kg P per ha is similar to that in Germany and UK agriculture, and calculated per capita is twice that high. Out of about 143 thousand tons of P input in mineral fertilizers in 2005 only 57 tons of P were removed from agriculture with crop and animal products. Part of phosphorus from these products was left in food processing wastes and reutilized in agriculture. So, c. 5 kg P per ha on average remains in agricultural soils every year. Averaged data do not emphasize the problem since farming systems show great variability in Poland. The main threat of phosphorus dispersion originates in animal farms, where the phosphorus surplus usually exceeds 20 kg P per ha and where complete mineral P fertilization is still continued.

Słowa kluczowe

PL

eutrofizacja; fosfor; Morze Bałtyckie; nawozy

EN

Baltic Sea; content phosphorus; eutrophication; fertilizers

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 8, z. 2b
• Strony: 127--137
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., wykr.

Twórcy

autor

Sapek A.

• Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, Zakład Chemii Gleby i Wody, al. Hrabska 3, 05-090 Raszyn; tel. [phone] w. 223,

Bibliografia

• CSATHÓ P., 2002. Bilans fosforu na Węgrzech i w wybranych krajach europejskich. Nawozy Nawożenie 4(13) s. 83-104.
• FAOSTAT |© FAO Statistics Division 2007 | 17 September 2007, Consumption tones of Phosphate - P2O5
• FOTYMA M., IGRAS J., KOPIŃSKI J., GŁOWACKI M., 2000. Bilans azotu, fosforu i potasu w rolnictwie polskim. Pam. Puł. 120/1 s. 91-99.
• FOTYMA M., 2003. Fertilizer use by crop in Poland. Rome: FAO ss. 44.
• ISERMANN K., 1999. Phosphor (P)-Bilanzen der Landwirtschaft Europas vor dem Hintergrund der nachhaltigen Entwiclung ihrer P-Haushalte. VDLUFA-Schriftreihe (Kongressband 111) s. 123-132.
• IGRAS J., 2007. Możliwości redukcji zanieczyszczenia Morza Bałtyckiego substancjami biogennymi pochodzącymi z nawozów w rolnictwie tradycyjnym. Prezentacja na Konferencji „Działania na rzecz minimalizacji eutrofizacji Morza Bałtyckiego - Bałtycki plan działania HELCOM, Ministerstwo Środowiska, 4 września 2007.
• KOPIŃSKI J., IGRAS J., GŁOWACKI M., 2002. Ocena regionalnego zróżnicowania bilansu fosforu w rolnictwie polskim. Nawozy Nawożenie 4(13) s. 130-139.
• KIRCHMANN H., 1998. Phosphorus flows in Swedish society related to agriculture. Kungl. Skogs- och Lantbruksakademiess Tidskrift 137(7) s. 145-156.
• ŁABĘTOWICZ J., MAJEWSKI E., RADECKI A., KASZCZUK M., 2002. Bilans fosforu w wybranych gospodarstwach rolnych w Polsce. Nawozy Nawożenie 4(13) s. 139-140.
• OUDE DE N.T., 1989. Anthropogenic sources of phosphorus: Detergents. W: Phosphates & Potash Insight, Clearwater Supplement. Red. H. Thiessen. (Ulotka bez stron.)
• Rocznik statystyczny rolnictwa i obszarów wiejskich, 2005. Warszawa: GUS.
• Raport Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, 1998. Stan środowiska w Polsce. Bibl. Monitor. Środ. Warszawa: PIOŚ ss. 159
• SAPEK A., 1998. Phosphorus cycle in Polish agriculture. Phosphorus in agriculture and water quality protection. Falenty: Wydaw. IMUZ s. 8-18.
• SAPEK A., 2007. Przyczyny zwiększania się zasobów fosforu w glebach polskich. Rocz. Gleb. 58 ¾s. 110-118.
• SAPEK, A., SAPEK B., 2002. Obieg i bilans fosforu w łańcuchu pokarmowym człowieka w Polsce. Nawozy Nawożenie 4(13) s. 106-123.
• SIBBESEN E., SHARPLEY A.N., 1997. Setting and justifying upper critical limits for phosphorus in soils. W: Phosphorus loss from soil to water. Pr. zbior. Red. H. Tunney, O.T. Carton. Wexford, 29-31 September 1995. Wallingford: CAB Intern. s. 151-176.
• Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, 1999. Warszawa: MRiGŻ s. 4-80.
• The state of marine environment of the Polish sector of the Baltic Sea, 2007. Warsaw: Chief Inspectorate Env. Protec. s. 3-32.
• TUJAKA A., 2002. Prognozowanie zużycia nawozów mineralnych oparte o potrzeby roślin. Nawozy Nawożenie 4(13) s. 186-196.