Zmiany warunków glebowo-troficznych rezerwatu Ustnik jako element zagrożeń jego funkcji przyrodniczych

• Autorzy: Lemkowska B. , Sowiński P. , Pożarski K.

Warianty tytułu

EN

Changes in soil trophic conditions as a treat to natural functions of the Ustnik reserve

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W otoczeniu akwenu rezerwatu ornitologicznego Ustnik stwierdzono duże zróżnicowanie gleb. Wyróżniono gleby brunatne, deluwialne, gruntowo-glejowe, rędziny czwartorzędowe, gleby torfowomurszowe oraz mułowe w podtypie gytiowych. Gleby mineralne są uprawiane, zaś organiczne stanowią wąski pas okresowo podlegający podtopieniu. Wszystkie gleby mają odczyn obojętny lub zasadowy oraz dużą odporność na zakwaszenie. W wyniku spływów powierzchniowych oraz mineralizacji materii organicznej dochodzi do eutrofizacji wód na terenie rezerwatu. Składniki biogenne są częściowo zatrzymywane przez gleby deluwialne oraz roślinność nitrofilną. Procesy denudacji antropogenicznej doprowadziły do spłycenia obniżenia i zmniejszenia jego rozmiarów. Intensyfikacja rolnictwa sprawia, że prawidłowe funkcjonowanie tego ekosystemu jest zagrożone.

EN

A high diversity of soils was found in the surrounding of a water body in the Ustnik nature reserve. Brown soils, deluvial soils, gley soils, Quaternary rendzinas, peat-muck and gyttja soils were noted there. Mineral soils are cultivated while organic soils form a narrow seasonally flooded strip. All soils are neutral or alkaline and resistant to acidification. As a result of surface runoff and mineralization of organic matter, the waters of the reserve are eutrophic. Nutrients are partially retained in deluvial soils. Anthropogenic denudation made the depression shallower and smaller. Intensification of agriculture poses a threat to proper functioning of the ecosystem.

Słowa kluczowe

PL

eutrofizacja; mokradło; rezerwat Ustnik

EN

eutrophication; Ustnik reserve; wetland

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 10, z. 1
• Strony: 73--87
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., rys..

Twórcy

autor

Lemkowska B.

autor

Sowiński P.

autor

Pożarski K.

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gleb, pl. Łódzki 3, 10-957 Olsztyn; tel.[phone],

Bibliografia

• BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., 1985. Struktura fizycznogeograficzna zlewni jako podstawa oceny dostawy materii biogennej do jezior. Pr. St. Inst. Geogr. UW 7 s. 65-89.
• BAJKIEWICZ-GRABOWSKA E., 1987. Ocena naturalnej podatności jezior na degradację i rola zlewni w tym procesie. Wiad. Ekol. 33 s. 279-290.
• BIENIEK B., 1997. Właściwości i rozwój gleb deluwialnych Pojezierza Mazurskiego. Acta. Acad. Agricult. Tech. Olst. Agricult. 64 (B) ss. 80.
• BUCKMAN H.C., BRADY N.C., 1971. Gleba i jej właściwości. Warszawa: PWRiL ss. 530.
• BUKOWSKA-JANIA E., 2003. Rola systemu lodowcowego w obiegu węglanu wapnia w środowisku przyrodniczym. Katowice: Wydaw. UŚl ss. 247.
• DAMICZ J., 1995. Związek wieku osadów pojeziornych z ich typem litologicznym na Warmii i Mazurach. Prz. Geol. 43(1) s. 35-38.
• DZIEDZIC J., DYNOWSKI P., 2007. Plan ochrony rezerwatu przyrody Ustnik. Operat florystyczny. Olsztyn: UWM maszyn. ss. 25.
• FRIESSEL M.J., 1977. Cycling of mineral nutrients in agricultural ecosystems. Agro-ecosyst. 4 ss. 354.
• GĄSIOROWSKI M., 2001. Lacustrine chalk deposition in Lake Kruklin (NE Poland) as a resultat decalcification of the lake catchement. St. Quaternaria 18 s. 17-24.
• GIERCUSZKIEWIEWICZ-BAJTLIK M., 1990. Prognozowanie zmian jakości wód stojących. Warszawa: IOŚ ss. 69.
• GLIŃSKA-LEWCZUK K., 2007. Plan ochrony rezerwatu Ustnik. Operat hydrologiczny. Olsztyn: UWM maszyn. ss. 28.
• GOTKIEWICZ J., 1987. Mineralizacja organicznych związków azotowych w glebach torfowo-murszowych wieloletnich doświadczeń. W: Wyniki 25-letniego stałego doświadczenia nad porównaniem wpływu sposobu użytkowania i nawożenia na glebę torfową w Zakładzie Doświadczalnym Biebrza. Bibl. Wiad. IMUZ 68 s. 85-98.
• GOTKIEWICZ J., GOTKIEWICZ M., 1991. Gospodarowanie azotem na glebach torfowych. W: Gospodarowanie na glebach torfowych w świetle 40-letniej działalności Zakładu Doświadczalnego Biebrza. Bibl. Wiad. IMUZ 77 s. 59-78.
• GOTKIEWICZ J., HUTOROWICZ H., LOSSOW K., MOSIEJ J., PAWŁAT H., SZYMCZAK T., TRACZYK T., 1990. Czynniki kształtujące obieg wody i biogenów w krajobrazie młodoglacjalnym. W: Obieg wody i bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym. Pr. zbior. Red. L. Ryszkowski, K. Marcinek, A. Kędziora. Poznań: Wydaw. Nauk. UAM s. 105-126.
• ILNICKI P., 2002. Torfowiska i torf. Poznań: Wydaw. AR ss. 606.
• ILNICKI P., 2004. Polskie rolnictwo a ochrona środowiska. Poznań: Wydaw. AR ss. 485.
• JANIEC B., 1990. W sprawie węglanowego systemu wód podziemnych i warunków potencjalnych depozycji kredy jeziornej. Prz. Geol. 3 s. 139-144.
• KAJAK Z., 1979. Eutrofizacja jezior. Warszawa: PWN ss. 232.
• KAZDA M., 1995. Changes in alder fens following a decrease in the ground water table: results of a geographical information system. J. Appl. Ecol. 32 s. 100-110.
• KONDRACKI J., 1972. Polska Północno-Wschodnia. Warszawa: PWN ss. 272.
• LEMKOWSKA B., SOWIŃSKI P., 2007. Plan ochrony rezerwatu Ustnik. Operat glebowy. Olsztyn: UWM maszyn. ss. 24.
• LOSSOW K., WIĘCŁAWSKI F., 1991. Migracja podstawowych pierwiastków pożywkowych gleb użytkowanych rolniczo do wód powierzchniowych. Biul. Inf. ART Olszt. 32 s. 123-133.
• MALCZYK P., 2005. Program komputerowy Buffer Area. Bydgoszcz: ATR.
• MARSZELEWSKI W., 2005. Zmiany warunków abiotycznych w jeziorach Polski Północno-Wschodniej. Toruń: Wydaw. UMK ss. 288.
• MIROWSKA-IBRON I., 2007. Plan ochrony rezerwatu Ustnik. Operat faunistyczny - awifauna. Olsztyn: PTOP maszyn. ss. 17.
• NOWACZYK B., TOBOLSKI K., 1980. W sprawie późnoglacjalnych osadów wapiennych akumulowanych w środowisku wodnym. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 33 (A) s. 65-78.
• Naturalne i antropogeniczne przemiany jezior i mokradeł w Polsce, 1988. Pr. zbior. Red. Z. Churski. Rozpr. UMK Toruń ss. 278.
• OKRUSZKO H., PIAŚCIK H., 1990. Charakterystyka gleb hydrogenicznych. Olsztyn: Wydaw. ART ss. 291.
• ORZECHOWSKI M., SMÓLCZYŃSKI S., 2002. Modyfikacja właściwości gleb pobagiennych Pojezierza Mazurskiego przez procesy deluwialne. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 487 s. 205-212.
• ORZECHOWSKI M., SMÓLCZYŃSKI S., SOWIŃSKI P., 2001. Właściwości gleb obniżeń śródmorenowych Pojezierza Mazurskiego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 476 s. 491-496.
• PIAŚCIK H., SOWIŃSKI P., 2002. Wpływ denudacji antropogenicznej na rozwój gleb obniżeń śródmorenowych w krajobrazie Pojezierza Mazurskiego. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 487 s. 249-257.
• PRUSINKIEWICZ Z., NORYŚKIEWICZ B., 1975. Geochemiczne i paleopedologiczne aspekty genezy kredy jeziornej jako skały macierzystej północnopolskich rędzin. Acta Univ. Nicol. Coper. Geogr. 11(35) s. 115-127.
• Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych, 1993. Pr. zbior. Red. I. Dynowska. Kraków: UJ ss. 465.
• RYSZKOWSKI L., 1990. Potrzeby badań nad funkcjonowaniem barier biogeocenotycznych i obiegiem wody w krajobrazie rolniczym. W: Obieg wody i bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym. Pr. zbior. Red. L. Ryszkowski, K. Marcinek, A. Kędziora. Poznań: Wydaw. UAM s. 5-12.
• RYSZKOWSKI L., BARTOSIEWICZ A., MARCINEK J., 1990. Bariery biogeochemiczne. W: Obieg wody i bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym. Pr. zbior. Red. L. Ryszkowski, A. Kędziora, J. Marcinek. Poznań: Wydaw. UAM s. 167-182.
• SAPEK A., 2001. Rozproszenie fosforu pochodzącego z rolnictwa i potencjalne zagrożenia dla środowiska. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 476 s. 269-280.
• SAPEK A., SAPEK B., 1987. Changes in the properties of humus substances and the sorption complex in reclaimed peat soils. Int. Peat J. 2 s. 99-117.
• SAPEK A., SAPEK B., 1997. Metody analizy chemicznej gleb organicznych. Mater. Instr. 115. Falenty: Wydaw. IMUZ ss. 80.
• SAPEK A., SAPEK B., 2006. Uwalnianie mineralnych form fosforu w glebie i zawartość tego składnika w runii łąkowej w warunkach przewagi opadowej gospodarki wodą. Woda Środowisko Obszary Wiejskie t. 6 z. specj. (17) s. 65-82.
• SAPEK B., 1996. Potencjalne wymycie azotanów na tle dynamiki mineralizacji azotu w glebach użytków zielonych. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. z. 513 s. 345-354.
• SINKIEWICZ M., 1989. Zmiany rzeźby terenu Pojezierza Kujawskiego pod wpływem procesów stokowych. St. Soc. Sci. Toruń Sect. C 9 (6) s. 78-91.
• SINKIEWICZ M., 1998. Rozwój denudacji antropogenicznej w środkowej części Polski Północnej. Toruń: Wydaw. UMK ss. 103.
• SOWIŃSKI P., SMÓLCZYŃSKI S., ORZECHOWSKI M., 2004. Gleby obniżeń śródmorenowych jako bariery biogeochemiczne w krajobrazie rolniczym Pojezierza Mazurskiego. Rocz. Gleb. 55(2) s. 365-372.
• SMÓLCZYŃSKI S., ORZECHOWSKI M., 2010. Rozmieszczenie pierwiastków w glebach krajobrazu morenowego Pojezierza Mazurskiego. J. Elementol. (w druku).
• Systematyka gleb Polski, 1989. Rocz. Gleb. 40(3/4) ss. 150.
• SZARA E., MERCIK S., SOSULSKI T., 2004. Bilans fosforu w trzech systemach nawożenia. Ann. UMCS Sect. E 59 (2) s. 599-606.
• SZYPEREK U., SZYMCZYK S., 2005. Erozja chemiczna gleb obszarów pojeziernych. Cz. 2. Odpływ fosforu. Acta Agrophys. 5(1) s. 185-192.
• TOBOLSKI K., 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobot. Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN ss. 507.
• UGGLA H., 1964. Wpływ zlewni na powstawanie i niektóre właściwości osadów jeziorowych. Zesz. Nauk. WSR Olszt. 17 (355) s. 645-654.
• UGGLA H., 1976. „Rędziny” Pojezierza Mazurskiego. Rocz. Gleb. 27(2) s. 113-125.
• UGGLA H., MIROWSKI Z., 1960. Wpływ erozji wodnej na morfologię i niektóre właściwości chemiczne gleb na kilku wzgórzach morenowych Pojezierza Mazurskiego. Rocz. Nauk. Rol. Ser. F t. 74 (2) s. 219-242.
• Wpływ antropopresji na jeziora, 1997. Pr. zbior. Red. A. Choiński. Poznań-Bydgoszcz: Wydaw. Homini ss. 168.
• Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 09.10.1991 r. MP 1991 nr 38 poz. 273.