Siedliska antropogeniczne na Wyżynie Śląskiej jako miejsca występowania rzadkich i zagrożoych gatunków torfowiskowych klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae (Nordh. 1937) R. Tx 1937

• Autorzy: Błońska A.

Warianty tytułu

EN

Anthropogenic sites on Silesian Upland as the habitats of rare and endangered marsh species of the Scheuchzerio-Caricetea nigrae class (Nordh. 1937) r. Tx 1937

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy jest opracowanie listy rzadkich i zagrożonych gatunków roślin naczyniowych klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae (Nordh. 1937) R. Tx 1937, występujących na siedliskach antropogenicznych Wyżyny Śląskiej oraz określenie spektrum siedlisk antropogenicznych, na których gatunki te mogą występować. Wykazano występowanie 21 gatunków roślin torfowiskowych, z czego 13 uznano za rzadkie i zagrożone w skali województwa śląskiego. Gatunki te najczęściej występują na mokrych wyrobiskach piasku, a także na terenach poprzemysłowych, w kamieniołomach, na obrzeżach zbiorników antropogenicznych oraz na terenach kolejowych. Na uwagę zasługuje liczna populacja lipiennika Loesela (Liparis loeselii (L.) Rich.) na wyrobisku piasku w Dąbrowie Górniczej oraz częste występowanie kruszczyka błotnego (Epipactis palustris (L.) Crantz) na różnych typach siedlisk antropogenicznych.

EN

List of rare and endangered vascular marsh species of the Scheuchzerio-Caricetea nigrae class observed in anthropogenic sites of Silesian Upland is presented in this paper. Twenty one marsh species were found and 13 of them are endangered and rare in Silesia. Marsh species were most often found in such anthropogenic habitats as sand pits, postindustrial areas, quarries, embankments of man-made water reservoirs and along railways. Particular attention should be paid to a rich population of Liparis loeselii which developed spontaneously in sand pits and to very frequent occurrence of Epipactis palustris in various kinds of anthropogenic habitats.

Słowa kluczowe

PL

gatunki torfowiskowe; klasa Scheuchzerio-Caricetea nigrae; Wyżyna Śląska

EN

anthropogenic habitats; marsh species; Scheuchzerio-Cancetea nigrae class; Silesian Upland

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 10, z. 1
• Strony: 7--19
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., wykr.

Twórcy

autor

Błońska A.

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katedra Geobotaniki i Ochrony Przyrody, ul. Jagiellońska 28, 40-032 Katowice; tel. [phone],

Bibliografia

• BERNACKI L., NOWAK T., URBISZ A., URBISZ A., TOKARSKA-GUZIK B., 2001. Rośliny chronione, zagrożone i rzadkie we florze województwa śląskiego. Acta Biol. Siles. 35(52) s. 79-107.
• BERNACKI L., NOWAK T., 1994. Materiały do rozmieszczenia i poznania zasobów chronionych gatunków roślin naczyniowych centralnej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Acta Biol. Siles. 25(42) s. 24-41.
• BULA R., WOWER A., PARUSEL J., 2008. Standardowy formularz danych dla obszaru “Lipienniki” w DąbrowieGórniczej:http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/dokumenty/n4/SDF/lipienniki w_dabrowie_gorniczej.pdf
• BZDON G., CIOSEK M.T., 2006. Fen orchid Liparis loeselii (L.) Rich. in abandoned gravel-pit in Dąbrówka Stany near Siedlce (Poland). Biodiv. Res. Conserv. 1-2 s. 193-195.
• CHMURA D., MOLENDA T., 2007. The anthropogenic mire communities of the Silesian Upland [S Poland]: a case of selected exploitation hollows. Natur. Conserv. 64 s. 57-63.
• COHN E.V.J., ROSTAŃSKI A., TOKARSKA-GUZIK B., TRUEMAN I.C., WOŹNIAK G., 2001. The flora and vegetation of an old Solvay process tip in Jaworzno (Upper Silesia, Poland). Acta Soc. Bot. Polon. 70(1) s. 47-60.
• CZYLOK A., RAHMONOV O., 1996. Unikatowe układy fitocenotyczne w wyrobiskach wschodniej części województwa katowickiego. W: Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych. Katowice-Sosnowiec: WBiOŚ, WNoZ UŚ 23 s. 27-31.
• CZYLOK A., 1997. Pionierskie zbiorowiska ze skrzypem pstrym Equisetum variegatum Schlech. w wyrobiskach po eksploatacji piasku. W: Roślinność obszarów piaszczystych. Pr. zbior. Red. S. Wika. Katowice-Dąbrowa Górnicza: WBiOŚ UŚ, ZJPK s. 61-66.
• CZYLOK A., BARYŁA J., 2003. Wczesne stadia sukcesji roślinnej w wyrobisku po eksploatacji piasku w Kuźnicy Warężyńskiej. Przyr. Górn. Śl. 31 s. 11-12.
• CZYLOK A., RAHMONOV O., SZYMCZYK A., 2008. Biological diversity in the area of quarries after sand exploitation in the eastern part of Silesian Upland. Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr. OL PAN 5A s. 15-22.
• CZYLOK A., SZYMCZYK A., 2006. Tereny drastycznie odkształcone jako siedliska roślin rzadkich i zagrożonych wyginięciem. W: Rzadkie, ginące i reliktowe gatunki roślin i grzybów. Problemy zagrożenia i ochrony różnorodności flory Polski. Streszczenia. Pr. zbior. Red. Z. Mirek, E. Cieślak, B. Paszko, W. Paul, M. Ronikier. Mater. Ogólnopol. Konf. Nauk. 30-31.05. 2006. Kraków: Inst. Bot. PAN, AR s. 60.
• DOMAŃSKI R., STEBEL A.M., STEBEL A., 1995. Godne ochrony obiekty przyrodnicze w południowej części województwa katowickiego. Cz. 2. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych. Katowice–Sosnowiec: WBiOŚ, WNoZ UŚ 18 s. 11-17.
• DROBNIK J., 2003. Materiały do flory roślin naczyniowych okolic Olkusza. Bad. Fizjogr. Pol. Zach. 52 s. 141-149.
• DROBNIK J., STEBEL A., 2003. W sprawie ochrony roślinności łąkowej i torfowiskowej w okolicach Bolesławia na Wyżynie Śląskiej. Chrońmy Przyr. Ojcz. 59 (2) s. 130-135.
• DUBIEL E., GAWROŃSKI S., 1998. Osobliwości szaty roślinnej miasta i gminy Chrzanów. Chrońmy Przyr. Ojcz. 54 (1) s. 5-15.
• DULIAS R., HIBSZER A., 2004. Województwo śląskie. Przyroda, gospodarka, dziedzictwo kulturowe. Kraków: Wydaw. Kubajak ss. 224.
• KARAŚ-BRZOZOWSKA C., 1960. Charakterystyka geomorfologiczna Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Biul. nr 37 PAN Kom. ds. GOP ss. 209.
• KOMPAŁA-BĄBA A., BĄBA W., 2006. Rzadkie gatunki roślin w zbiorowiskach roślinnych występujących na obszarze piaskowni Kuźnica Warężyńska (Wyżyna Śląska). W: Rzadkie, ginące i reliktowe gatunki roślin i grzybów. Problemy zagrożenia i ochrony różnorodności flory Polski. Streszczenia. Pr. zbior. Red. Z. Mirek, E. Cieślak, B. Paszko, W. Paul, M. Ronikier. Mater. Ogólnopol. Konf. Nauk. 30-31.05. 2006. Kraków: Inst. Bot. PAN, AR s. 93.
• KONDRACKI J., 2000. Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN ss. 441.
• LIEBICH K., 2006. Stan szaty roślinnej jako narzędzie audytu środowiskowego na przykładzie terenu Oddziału Spółki Akcyjnej ISPAT Polska Stal w Dąbrowie Górniczej. Katowice: UŚ pr. magist. maszyn. ss. 162.
• MARSZAŁEK Z., 1990. Flora naczyniowa Łabęd. Katowice: UŚ pr. magist. maszyn. ss. 99.
• MATUSZKIEWICZ W., 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Vadem. Geobot. 3. Warszawa: Wydaw. Nauk. PWN ss. 537.
• MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A., ZAJĄC M., 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland - a checklist. Kraków: Inst. Bot. Pol. Acad. Sci. ss. 442.
• NOWAK A., 2006a. Sozophytes [red-listed species] in Silesian anthropogenic habitats and their role in nature conservation. Biodiv. Res. Conserv. 3-4 s. 386-390.
• NOWAK A., 2006b. Synantropizacja gatunków hemerofobnych (sozofitów) na Śląsku. W: Rzadkie, ginące i reliktowe gatunki roślin i grzybów. Problemy zagrożenia i ochrony różnorodności flory Polski. Streszczenia. Pr. zbior. Red. Z. Mirek, E. Cieślak, B. Paszko, W. Paul, M. Ronikier. Mater. Ogólnopol. Konf. Nauk. 30-31.05. 2006. Kraków: Inst. Bot. PAN, AR s. 112-113.
• NOWAK T., 1997. Flora synantropijna linii kolejowej Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce-Olkusz. Acta Biol. Siles. 30 (47) s. 86-105.
• NOWAK T., 2009. Natura 2000. Standardowy formularz danych dla obszaru “Lipienniki w Dąbrowie Górniczej”: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/dokumenty/n5/SDF/lipienniki_w_dabrowie_gorniczej.pdf.
• NOWAK T., BERNACKI L., 1997. Materiały do poznania flory oraz zasobów roślin chronionych wybranych płatów łąk wschodnich obrzeży aglomeracji górnośląskiej. Acta Biol. Siles. 30 (47) s. 139-152.
• PEŁKA-GOŚCINIAK J., SZCZYPEK T., 2008, Główne rysy rzeźby obszaru Górnośląskiego Związku Metropolitalnego. W: Górnośląski Związek Metropolitalny. Zarys geograficzny. Pr. zbior. Red. R. Dulias, A. Hibszer. Sosnowiec: PT Geogr. O. Katow. s. 34-42.
• PISARCZYK E., 2006. Nowe stanowisko lipiennika Loesela Liparis loeselii (L.) Rich. na terenie Krakowa na tle rozmieszczenia gatunku w południowo-wschodniej Polsce. Chrońmy Przyr. Ojcz. 62 (5) s. 40-54.
• ROMAŃCZYK M., 2006. Charakterystyka szaty roślinnej doliny potoku Jaworznik pod kątem metaplantacji Cochlearia polonica. Katowice: UŚ pr. magist. maszyn. ss. 182.
• ROSTAŃSKI A., MICHALSKA M., 2003. Obfite stanowisko kruszczyka błotnego (Epipactis palustris (L.) Franz) na zwałowisku hutniczo-kopalnianym w Świętochłowicach-Chropaczowie (Górny Śląsk). Arch. Ochr. Środ. 29 (2) s. 115-118.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną. Dz. U. 2004 nr 168 poz. 1764.
• SALASA A., 2005. Będzin miastem o wysokiej różnorodności. Przyr. Górn. Śl. 40 s. 7.
• SOLON J., 1995. Anthropogenic disturbance and vegetation diversity in agricultural landscape. Landscape Urban Planning 31 s. 171-180.
• STEBEL A., DOMAŃSKI R., 1993. W sprawie ochrony roślinności wodnej i torfowiskowej w okolicach miasta Żory w Rybnickim Okręgu Węglowym (Wyżyna Śląska). Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych. Katowice-Sosnowiec: WBiOŚ, WNoZ UŚ 11 s. 41-45.
• SUDNIK-WOJCIKOWSKA B, WERBLAN-JAKUBIEC H., 2004. Gatunki roślin. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny. T. 9. Warszawa: MŚ s. 26.
• SZWEDO J., WOŹNIAK G., KUBAJAK A., WYPARŁO H., RAK W., 1995. Ścieżka dydaktyczna po terenach rekultywowanych kopalni piasku „Szczakowa” S.A. Jaworzno-Szczakowa: Wydaw. Planta ss. 72.
• TOKARSKA-GUZIK B., 1997. Rozmieszczenie i zasoby roślin chronionych na terenie miasta Jaworzno. Acta Biol. Siles. 30(47) s. 106-124.
• TOKARSKA-GUZIK B., 1999. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Jaworznie (Wyżyna Śląska). Pr. Bot. 34 ss. 292.
• URBISZ A., 1996. Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnickiego na tle antropogenicznych przemian tego obszaru. Scripta Rudensia 6 ss. 174.
• URBISZ A., 2003. Tereny o szczególnych walorach florystycznych na Płaskowyżu Rybnickim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 59 (1) s. 24-42.
• URBISZ A., URBISZ A., 1998. Rośliny chronione południowo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej. Acta Biol. Siles. 33(50) s. 113-141.
• WIKA S., KOMPAŁA-BĄBA A., KONIECZNY M., 2006. The vegetation of the abandonem quarries in the Tarnogórski Prominence (Silesian Upland). W: Biodiversity of quarries and pits. Pr. zbior. Red. A. Nowak, G. Hebda. Opole-Górażdże: Opole Sci. Soc. 3rd Dep. Nat. Sci. s. 7-23.
• WOŹNIAK G., KOMPAŁA A., 2000. Gatunki rzadkie i chronione na nieużytkach poprzemysłowych. W: Problemy środowiska i jego ochrona. 8. Pr. zbior. Red. P. Migula, M. Nakonieczny. Katowice: Centr. St. Człow. Środ. UŚ s. 103-109.