Activities of branch no.2 of section II of the chief of Staff hr of the Polish Army against the Masurian population in the 1930s

• Autorzy: Szymanowicz A. , Gołębiowski A.

Warianty tytułu

PL

Działalność Ekspozytury Nr 2 Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego wobec ludności mazurskiej w latach trzydziestych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Formed in the year 1930, Branch no. 2 of Division II of the Chief of Staff HR of the Polish Army located in Warsaw, unlike other branches, did not function as a country branch of Division II but it was engaged in organizing subversion and sabotage in the event of the war in neighbouring countries. A very important part of its activity constituted the area of East Prussia. At the end of 1930 there appeared a working plan of Branch no.2 in Masuria which was developing in the two following directions: a) awakening and organizing a Polish and Philolopolish element, b) building technical subversive centres based on the organized Polish element. In order to regulate issues of the Polish minority being used by the Branch no. 2, in April 1934 an agreement with the Ministry of Foreign Affairs was reached. It was established that political directives related to all socio-political issues of the Polish minority abroad would be dealt with by the MFA. In return for the agreement to use the Polish minority in its activities, Branch no. 2 pledged to provide the MFA with access to possessed contacts in order to perform political actions. Subsection A of Branch no. 2 created the working plan concerning Masuria (providing close cooperation with agendas of the MFA) divided into legal and illegal parts. By supporting gromadkarstwo Polish consulates in East Prussia intended to restrain German influence, whereas military authorities attempted to organize subversive centres having the use of conditions enabling open actions. However, after Germany had gained power in the National Socialist German Workers Party, in the lapse of time, the Polish range in East Prussia, as well as the range of activities of the Branch No. 2, were dwindling substantially. On the day of the outbreak of the Second World War Polish people had no subversive centre. For this reason, as the preparation for the war, in May 1939 Division II began organizing subversive groups belonging to Polish districts adjacent to Germany.

PL

Utworzona w 1930 r. Ekspozytura nr 2 Oddziału II Sztabu Głównego WP z siedzibą w Warszawie w odróżnieniu od innych ekspozytur nie funkcjonowała jako organ terenowy Oddziału II, lecz zajmowała się organizacją dywersji i sabotażu na wypadek wojny na terenie państw ościennych. Bardzo ważnym odcinkiem jej działalności stał się teren Prus Wschodnich. W końcu 1930 r. powstał plan działania Ekspozytury nr 2 na Mazurach, który rozwijał się w dwóch następujących kierunkach: 1) budzenia i organizowania elementu polskiego i filopolskiego, 2) budowy technicznych ośrodków dywersyjnych bazujących na zorganizowanym elemencie polskim. W celu uregulowania sprawy wykorzystania mniejszości polskiej za granicą przez Ekspozyturę nr 2 w kwietniu 1934 r. doszło do porozumienia z MSZ. Ustalono, iż dyrektywy polityczne w odniesieniu do wszelkich zagadnień społeczno – politycznych mniejszości polskiej za granicą będą należały do MSZ. Ekspozytura nr 2 w zamian za zgodę na wykorzystanie do swej działalności polskiej mniejszości zobowiązywała się udostępniać na rzecz MSZ posiadane kontakty dla przeprowadzania akcji politycznych. Podreferat A Oddziału II opracował program pracy na Mazurach (przewidujący ścisłą współpracę z agendami MSZ) podzielony na część legalną i nielegalną. Dzięki wspieraniu gromadkarstwa konsulaty polskie w Prusach Wschodnich zamierzały hamować postępy niemczyzny, natomiast władze wojskowe próbowały zorganizować ośrodki dywersyjne korzystające z warunków, które umożliwiłyby działania jawne. Jednak po dojściu Niemczech do władzy w NSDAP, w miarę upływu czasu, zasięg polskości Prusach Wschodnich, jak i również możliwości działania Ekspozytury nr 2, kurczyły się coraz bardziej. W dniu wybuchu drugiej wojny światowej Polacy nie posiadali tam jakiegokolwiek ośrodka dywersyjnego. tego powodu w ramach przygotowań do wojny Oddział II rozpoczął w maju 1939 r. organizowanie grup dywersyjnych w naleSących do Polski powiatach graniczących z Niemcami.

Słowa kluczowe

EN

intelligence service; diversion; Second Polish Republic; Masurians

PL

wywiad wojskowy; dywersja; Mazurzy; II Rzeczpospolita

• Wydawca: Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki
• Rocznik: 2010
• Tom: Nr 1
• Strony: 48--66
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz.

Twórcy

autor

Szymanowicz A.

autor

Gołębiowski A.

• Wydział Zarządzania Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych

Bibliografia

• 1. Chałupczak H., II Rzeczpospolita a mniejszość polska w Niemczech, Lublin 1990.
• 2. Chojnowski A., Związek Mazurów w Działdowie (1935–1939), [in:] „Przegląd Historyczny”, t. 66: 1975, z. 2.
• 3. Jasiński G., Kościół ewangelicki na Mazurach w XIX wieku (1817–1914), Olsztyn 2003.
• 4. Jasiński G., Pomiędzy sektą a Kościołem. Gromadkarze litewscy i mazurscy w XIX wieku (do 1885 roku), [in:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 1/1999.
• 5. Jasiński G., U źródeł gromadkarstwa. O grupie „świętych” na Mazurach, [in:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 3/1996.
• 6. Juszkiewicz R., Mławskie Mazowsze w walce, Warszawa 1968.
• 7. Kołakowski P., Uwagi i spostrzeżenia mjr. Feliksa Ankersteina z 1940 r. dotyczące przygotowań i działań dywersyjnych Ekspozytury nr 2 Oddziału II Sztabu Głównego WP, [in:] „Dzieje Najnowsze”, nr 1/2009.
• 8. Kozaczuk W., Bitwa o tajemnice. Służby wywiadowcze Polski i Niemiec1918 –1939, Warszawa 1999.
• 9. Koziełło–Poklewski W., Kształtowanie się postaw politycznych ludności Mazur w okresie międzywojennym, [in:] Zagadnienia narodowościowe w Prusach Wschodnich w XIX i XX w., pod red. J. Jasiński, Olsztyn 1993.
• 10. Lietz Z., Karol Małłek w latach 1920–1939, [in:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 1–2/1973.
• 11. Mikulicz S., Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej, Warszawa 1971.
• 12. Misiuk, Służby specjalne II Rzeczpospolitej, Warszawa 1998.
• 13. Otello R., „Głos Ewangelijny” (1925 – 1939), [in:] „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 1/1977.
• 14. Otello R., Problemy narodowościowe w Kościele Ewangelickim na Mazurach w latach 1918 – 1945, Olsztyn 2003.
• 15. Regulamin pracy dla referatów dywersyjnych Oddziałów II sztabów armii z 31 V 1939 r., [in:] „Wojskowy Przegląd Historyczny”, R. 34, nr 1/1989.
• 16. Reile O., Geheime Ostfront. Die deutsche Abwehr im Osten 1921–1946, München 1963.
• 17. Ross F., Der Bevölkerung im deutsch–polnischen Grenzgebiet, Königsberg 1936.
• 18. Szymanowicz A., Działalność wywiadowcza ekspozytur terenowych Oddziału II Sztabu Głównego (Generalnego) wobec Prus Wschodnich (1918–1939), [in:] „Przegląd Historyczno–Wojskowy”, nr 4/2004.
• 19. Skóra W., Pierwsze lata działalności polskiego wywiadu wojskowego w Wolnym Mieście Gdańsku, [in:] Zapiski Historyczne, t. LXX, R. 2005, z. 1.
• 20. Skóra W., Próba organizacji polskiej dywersji na Pomorzu Zachodnim w 1925 roku, [in:] Przegląd Zachodniopomorski, t. XX (XLIX), 2005, z. 2.
• 21. Starczewski M., Plany dywersji pozafrontowej Sztabu Głównego Wojska Polskiego i ich realizacja w wojnie 1939 r. [in:] Działania nieregularne w Polsce i w Europie pod red. S. Jaczyńskiego, H. Królikowskiego, Warszawa 2007.
• 22. Schlusnus W., Die germanischen und altdeutschen Wurzeln der masurischen Volkskultur, Masurischer Volkskalender 1938.
• 23. Tilk G., Masuren erwacht! Der Sieg der nationalsozialistischen Revolution Masurischer Volkskalender 1934.
• 24. Wańkowicz M., Na tropach Smętka, Warszawa 1958.
• 25. Wrzesiński W., Listy Gustawa Leydinga o powstaniu i początkach Związku Mazurów w Działdowie, [in:] „Komunikaty Mazursko–Warmińskie”, nr 2/1997.
• 26. Woźny A., Dywersyjna grupa Oddziału II SG na ŁuŜycach w latach 1935 – 1939 [in]: Działania nieregularne w Polsce i w Europie, pod red. S. Jaczyńskiego, H. Królikowskiego, Warszawa 2007.
• 27. Działania nieregularne w Polsce i w Europie pod red. S. Jaczyńskiego, H. Królikowskiego, Warszawa 2007.
• 28. Zachau J., Die deutsche Herkunft unserer Familiennamen in Masuren, Masurischer Volkskalender 1938.