Z badań nad składem chemicznym obiektów drewnianych z kopalni soli w Wieliczce

• Autorzy: Wróblewska H. , Owczarzak Z.

Warianty tytułu

EN

Study on chemical composition of wooden objects from the salt mine in Wieliczka

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W sześciu próbkach zasolonego drewna z kopalni soli w Wieliczce oznaczono zawartość strukturalnych (lignina, celuloza i pentozany) i ubocznych składników drewna (substancje rozpuszczalne w wodzie, mieszaninie etanolu z benzenem, 1-procentowym roztworze NaOH, popiół) oraz pH. Badane obiekty pozostawały w podziemiach kopalni od 50 do-400 lat. Reprezentowały drewno bukowe, jodłowe i sosnowe. Różniły się zabarwieniem od czarno-brązowego do lekko zszarzałej barwy naturalnego drewna i stanem zachowania (struktura zwarta lub drewno kruche, zdegradowane). W drewnie badanych próbek stwierdzono wysoką zawartość popiołu (8,93 - 39,40%), substancji rozpuszczalnych w wodzie (11,17 - 71,97%) i w roztworze wodorotlenku sodu (21,14 -83,26%). Kwasowość badanego drewna była niska (pH w granicach 1,95 do 5,28). Zawartość ligniny nie wykazała różnic w porównaniu z drewnem współczesnym, a zawartość celulozy była niższa (19,16 - 39,55%) niż w drewnie współczesnym tylko dla próbek silnie przebarwionych i zdegradowanych wskutek nasycenia związkami żelaza.

EN

Wood located in the underground of the salt mine in Wieliczka in the form of structures supporting roofs and walls as well as machines and miner's equipment has been gradually saturated with rock salt during tens and hundreds of year. The aim of the research was to verify the notion that salt preserves wood. The following tests were conducted: organoleptic (colour, surface structure, preservation condition of wood), anatomical (taxonomical, determination of wood species), and chemical (determination of the content of mineral substances, lignin, cellulose, pentosanes, substances soluble in water, in ethanol-benzene mixture, and in sodium hydroxide solution, as well as determination of acidity). Beech wood, pine wood and fir wood was examined. Based on conducted research it may be stated that high salinity of wood encountered in natural conditions in the salt mine in Wieliczka contributed to preservation of the wood structure through tens and even hundreds of years since the wood was placed in the mine, provided that the wood had no contact with iron which under condition of high salinity is subjected to intensive processes of electrochemical corrosion and creates compounds which penetrate wood, thus accelerating its destruction.

Słowa kluczowe

PL

zasolone drewno; skład chemiczny; lignina; celuloza; popiół; kopalnia soli Wieliczka

EN

saline wood; chemical composition; lignin; cellulose; ash; salt mine Wieliczka

• Wydawca: Sieć Badawcza Łukasiewicz - Poznański Instytut Technologiczny
• Czasopismo: Drewno : prace naukowe, doniesienia, komunikaty
• Rocznik: 2008
• Tom: vol. 51, nr 180
• Strony: 63--81
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., fot., tab., wykr.

Twórcy

autor

Wróblewska H.

autor

Owczarzak Z.

• Instytut Technologii Drewna, Poznań, Polska

Bibliografia

• Bis H., Marcinowska K. [2003]: Mikrobiologiczne badanie próbek pobranych w Muzeum Kopalni Soli w Wieliczce. (Maszynopis). Firma „BM”, Kraków:1–8
• Charkot J. [2009]: Znaczenie drewna w działalności górniczej na przykładzie kopalni wielickiej. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Zeszyt XXVI (w druku)
• Długosz A. [1958]: Wieliczka Magnum Sal jako zabytek kultury materialnej. Wydawnictwo Arkady, Warszawa
• Filutowicz A., Kużdowicz A. [1951]: Mikrotechnika roślinna. PWN, Warszawa
• Fengel D., Wegener G. [1989]: Wood Chemistry, Ultrastructure, Reactions. Walter de Gruyter, Berlin, New York
• Fojutowski A., Kropacz A., Zabielska-Matejuk J. [2009]: Podatność drewna z kopalni soli na działanie grzybów, pleśni i podstawczaków. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Zeszyt XXVI (w druku)
• Gawlikowski M., Olszewski M. [2008]: Walka o sól. Tygodnik Powszechny [40]: 10–11
• Grosser D. [1977]: Die Hölzer Mitteleuropas. Springer Verlag, Berlin, Heidelberg
• Grosser D., Teetz W. [1985]: Einheimische Nutzhölzer (zbiór luźny). Centrale Marketinggesellschaft der deutschen Agrarwirtschaft mbH (CMA), Bonn, Arbeitsgemeinschaft Holz e.V., Düsseldorf
• Hedges J.I. [1999]: The Chemistry of Archaeological Wood. In: Archaeological Wood Properties, Chemistry and Preservation Ed. Rowell R.M. and Barbour R. J., Advances in Chemistry Series 225, ACS, Washington, DC
• Hoffmann P. [1981]: Chemical wood analysis as a means of characterizing archaeological wood. In: Proceedings of the ICOM Waterlogged Wood Working Group Conference, Ottawa: 73–83
• Kiciński J. [2004]: Konserwacja drewna archeologicznego w warunkach dużego zasolenia w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Badania i Konserwacja Drewna Archeologicznego: 8
• Kozłowski R. [1996]: Zagrożenia zabytkowej substancji kopalni soli w Wieliczce wynikające z warunków mikroklimatycznych i problematyka ochrony. (Maszynopis). Kraków: 1–16
• Krzysik F. [1978]: Nauka o drewnie. PWN, Warszawa
• Prosiński S. [1984]: Chemia Drewna (Wyd. II poprawione). PWRiL, Warszawa
• Smyk B. [1986]: Mikroorganizmy a degradacja zabytków architektury i techniki oraz dzieł sztuki w Kopalni Soli w Wieliczce. W: Sesja Problemowa. Zasady Postępowania Konserwatorskiego przy Konserwacji Zabytkowej Kopalni Soli w Wieliczce. (Maszynopis). Wieliczka: 105–113
• Szychowska-Krąpiec E. [2003a]: Application of Dendrochronological Analysis in Dating of Timbers from the Wieliczka Salt Mine.Biul. PAN Ser. Earth Sc. 51 [2]: 99–118
• Szychowska-Krąpiec E. [2003b]: Przykład wykorzystania analizy dendrochronologicznej w datowaniu obudów górniczych w Kopalni Soli w Bochni. Sylwan CXLVII [9]: 47–52
• Wagenführ R., Scheiber Ch. [1985]: Anatomie des Holzes. VEB Fachbuchverlag, Leipzig
• Wróblewska H. [1999]: Skład chemiczny drewna wybranych obiektów archeologicznych. W: Materiały Sympozjum „Drewno Archeologiczne – Badania i Konserwacja”, Biskupin – Wenecja
• Wróblewska H., Owczarzak Z. [2009]: Skład chemiczny drewna nasyconego solą kamienną w naturalnych warunkach kopalni soli w Wieliczce. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Zeszyt XXVI (w druku)
• Zborowska M., Prądzyński W. [2009]: Chemiczne właściwości drewna zasolonego z Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, Zeszyt XXVI, (w druku)