Changes of natural environment in Kraków downtown - its chronology and directions. Case geoarchaeological studies of Krupnicza street site

• Autorzy: Sokołowski T. , Wacnik A. , Wardas M. , Pawlikowski M. , Pazdur A. , Madeja J. , Woronko B. , Madej P.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Sediments exposed in a construction excavation form a sequence: alluvial deposits > black soil > made ground. Peat-like deposits, organic muds and occasionally sand occur between the soil and the made ground. High aeolization of alluvial sediments allows relating their age to the Late Vistulian. The sediments were eroded and in the washout at first organic muds were deposited and subsequently sands. The lowest layer, radiocarbon-dated at 4510±60 uncal. years BP (Gd-12724), can be probably linked to climate moistening at the transition between the Holocene Atlantic and the Subboreal period. Pollen grains found in muds, black soil and peat-like deposits reflect the changes of local plant cover from dominated by pine woodlands (at the transition between the Atlantic and the Subboreal period) to strongly deforested with single trees, meadows, small crop fields and gardens in the Medieval period. Palynological results describing the character of vegetation might have been influenced also by direct human activity on site, e.g. by storage of wood and branches (then used as construction material or fuel), crops, fodder or waste. Microartefacts found in soil suggest metal processing in the vicinity during the Bronze Age. In the made ground, which has been accumulating since the 14th century, quartz, clay minerals and micas were identified together with fragments of bricks, concrete, ceramics, bones, slag, charcoal, organic matter, limestone fragments and metals. Horizons enriched in slag fragments are also high in metals: Fe, Mn and Pb, which reveal a twofold increase in metal processing activity.

Słowa kluczowe

EN

Wisła river valley; river deposits; made ground; pollen analysis; chemical and mineralogical analysis; radiocarbon dating; environmental changes

• Wydawca: De Gruyter
• Czasopismo: Geochronometria
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 31
• Strony: 7--19
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Sokołowski T.

autor

Wacnik A.

autor

Wardas M.

autor

Pawlikowski M.

autor

Pazdur A.

autor

Madeja J.

autor

Woronko B.

autor

Madej P.

• Faculty of Geology, Geophysics and Environmental Protection, Stanisław Staszic AGH University of Science and Technology, Aleja Mickiewicza 30, PL-31-590 Kraków, Poland,

Bibliografia

• 1. Badura M, 1999. Szczątki gryki (Fagopyrum esculentum Moench) ze sredniowiecznego Kołobrzegu. (Remains of buckwheat (Fagopyrum esculentum Moench) from medieval Kołobrzeg). Polish Botanical Studies, Guidebook Series 23: 219-231.
• 2. Bieniek A, Wacnik A, Tomczyńska Z and Zaitz E, 2003. Badania paleobotaniczne średniowiecznego stanowiska archeologicznego Kraków ul. Kanonicza 17. (Palaeobotanical studies of medieval archaeological site from Kraków- 17 Kanonicza street). Unpublished Report. Władysław Szafer Institute of Botany in Kraków, Polish Academy of Sciences: 12 pp (in Polish).
• 3. Bieniek A, Wacnik A, and Tomczyńska Z, 2006. Rośliny z późnośredniowiecznych warstw archeologicznych na Rynku Głównym w Krakowie. Raport z badań przeprowadzonych w 2004 roku (Plants in late medieval archaeological layers in the Main Market Square in Cracow- a report from the research conducted in 2004). Materiały Archeologiczne 36: 201-219 (in Polish).
• 4. Godłowska M, Kozłowski KK, Starkel L, and Wasylikowa K, 1987. Neolithic settlement at Pleszów and changes in the natural environment in the Vistula valley. Przegląd Archeologiczny 34: 133-159.
• 5. Good TR and Bryant ID, 1985. Fluvio-aeolian sedimentation – an example from Banks Island, N.W.T., Canada. Geografiska Annaler 67A: 33-46.
• 6. Goździk J, 2007. The Vistulian Aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology 193: 211-220.
• 7. Gworek B, Barański A, Czarnomski K, Sienkiewicz J and Porębska G, 2000. Procedura oceny ryzyka w zarządzaniu gruntami zanieczyszczonymi metalami ciężkimi (Risk evaluation procedure in management of grounds, contaminated with heavy metals). Warszawa, Instytut Ochrony Środowiska: 88 pp (in Polish).
• 8. Jamka R, 1963. Kraków w pradziejach (Cracow in primaval history). Biblioteka Archeologiczna 16: 5-317 (in Polish).
• 9. Karczewska A and Kabała C, 2005. Metodyka analiz laboratoryjnych gleb i roślin (Methodology of soil and plants laboratory analyses). Wrocław, Akademia Rolnicza: 28 pp (in Polish).
• 10. Kleczkowski AS and Adamczyk A, 1967. Mineral waters in Cracow and their connection with geological structure. Bulletin de l’Academie Polonaise des Sciences, Série des Sciences Géologiques et Géographigues 15(3): 171-178 (in Polish).
• 11. Kmietowicz-Drathowa I, 1975. Nowe dane o terasach Wisły i Rudawy w centrum Krakowa (New data about terraces of Vistula and Rudawa rivers in centre of Cracow). Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krakowie 19(1): 396-397 (in Polish).
• 12. Krasnowolski B, 2003. Młynówka królewska – geneza i przekształcenia (The Młynówka Królewska Canal: origin and transformations). Rocznik Krakowski 69: 25-33 (in Polish).
• 13. Krumbein WC, 1941. Measurement and geological significance of shape and roundness of sedimentary particles. Journal Sedimentary Petrology 11: 64-72.
• 14. Laberschek J, 2005. Krakowski zespół osadniczy w wiekach XIII-XVI. Rozwój terytorialny (Cracovian settlement in 13th and 16th century. Territorial expansion). Rocznik Krakowski 71: 9-30 (in Polish).
• 15. Lamparski Z, 1992. Metody litologiczne (Lithologic methods). In: Lindner L, ed., Czwartorzęd. Osady, metody badań, stratygrafia. Warszawa, Wydawnictwo PAE: 276-293 (in Polish).
• 16. Latałowa M and Nalepka D, 1987. A study of the Late-Glacial and Holocene vegetation history of the Wolbrom area (Silesian-Cracovian Upland). Acta Palaeobotanica 27(1): 75-115.
• 17. Leszczyńska-Skrętowa Z, 1985a. Czarna Ulica (Black Street). Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu 1(3): 438-439 (in Polish).
• 18. Leszczyńska-Skrętowa Z, 1985b. Czarna Wieś (Black Country). Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu 1(3): 439-441 (in Polish).
• 19. Lityńska-Zając M, 2001. Makroskopowe szczątki roślinne ze stan. 3 w Kryspinowie i stan. 2 w Krakowie-Pychowicach (Macro-remains of plants from site 3 in Kryspinów and 2 in Kraków-Pychowice). In: Kadrow S, ed., Via Archaeologica, Zródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce. Przyroda i człowiek. Materiały do studiów. Kraków, Krakowski Zespół do Badań Autostrad: 93-130 (in Polish).
• 20. Lityńska-Zając M and Wasylikowa K, 2005. Przewodnik do badań archeobotanicznych (Guidebook to archaeobotanical studies). Poznań, Wydawnictwo Sorus: 110-113 (in Polish).
• 21. Madeyska E and Obidowicz A, 2001. Wyniki analiz paleobotanicznych stanowiska Cholerzyn (Palaeobotanical analyses of Choleryn site). In: Kadrow S, ed., Via Archaeologica, Zródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce. Przyroda i człowiek. Materiały do studiów. Kraków, Krakowski Zespół do Badań Autostrad: 63-74 (in Polish).
• 22. Mycielska-Dowgiałło E, 1998. Znaczenie interpretacyjne brył piaszczystych i żwirowych w osadach fluwialnych i fluwioglacjalnych (Interpretation value of sand and gravel blocks in fluvial and fluvioglacial deposits). In: Mycielska-Dowgiałło E, ed., Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyj. Warszawa, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego: 115-118 (in Polish).
• 23. Mycielska-Dowgiałło E and Woronko B, 1998. Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna (Rounding and frosting analysis of quartz grains of sand fraction, and its interpretative value). Przegląd Geologiczny 46(12): 1275-1281.
• 24. Mycielska-Dowgiałło E and Woronko B, 2004. The degree of aeolization of Quaternary deposits in Poland as a tool for stratigraphic interpretation. Sedimentary Geology 168: 149-163, DOI 10.1016/j.sedgeo.2003.12.006.
• 25. Nalepka D, 1994. Historia roślinności w dolinie Wisły między Krakowem a ujściem Raby w późnym vistulianie I w holocenie (History of vegetation in the Vistula valley from Cracow to the mouth of the Raba river in the Late Vistulian and Holocene). In: Starkel L and Prokop P, eds., Przemiany środowiska przyrodniczego Karpat i kotlin Podkarpackich. Warszawa, IGiPZ PAN, Warszawa Conference Papers 20: 19-32 (in Polish).
• 26. Nalepka D, 2003. Prehistoric and historic settlement recorded in a terrestrial pollen profile: Boreal to Subatlantic forest successin in a 60 cm thick sediment in Stanisławice (southern Poland). Acta Palaeobotanica 43(1): 101-112.
• 27. Pawlikowski M, 1992. Petroarcheologia (Petroarchaeology). Kraków, Akademia Górniczo-Hutnicza: 112 pp (in Polish).
• 28. Pieradzka K, 1931. Garbary przedmieście Krakowa (Garbary the suburb of Cracow). Bibljoteka Krakowska 71: 1-150 (in Polish).
• 29. Pisarczyk S, 2004. Grunty nasypowe, właściwości geotechniczne i metody ich badania (Fill soils, geotechnical properties and methods of their study). Warszawa, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej: 238 pp (in Polish).
• 30. Radwański K, 1972. Stosunki wodne wczesnośredniowiecznego Okołu w Krakowie, ich wpływ na topografię osadnictwa, próby powiązania tych zjawisk ze zmianami klimatycznymi (Water regime of Early Medieval Okół in Cracow, their influence over topography of settlements, its connections of climatic changes). Materiały Archeologiczne 13: 5-40 (in Polish).
• 31. Radwański K, 1975. Kraków przedlokacyjny – rozwój przestrzenny (Cracow before the grainting of the Foundation Charter). Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne, Oddział w Nowej Hucie, Muzeum Archeologiczne w Krakowie: 403 pp (in Polish).
• 32. Ralska-Jasiewiczowa M, Latałowa M, Wasylikowa K, Tobolski K, Madeyska E, Wright HE and Turner Ch, eds., 2004. Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on isopollen maps. Kraków, Władysław Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences: 444 pp.
• 33. Renfrew C and Bahn PG, 2000. Archeology: Theory, Methods and Practice. London, Thames and Hudson Ltd.: 600 pp.
• 34. Rutkowski J, 1987. Vistula river valley in the Cracow Gate during the Holocene. In: Starkel L, ed., Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 year, part II, Polish Academy of Sciences, Institute of Geography and Spatial Organization, Geographical Studies, Special Issue 4: 31-50.
• 35. Rutkowski J and Sokołowski T, 1983. Wstępne badania petrograficzne czwartorzędowych żwirów rzecznych w regionie Krakowa (Preliminary petrographic study of Quaternary fluvial gravels of the Cracow region -southern Poland). Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 16: 99-108 (in Polish).
• 36. Seppällä M, 2004. Wind as a geomorphic agent in cold climates. Cambridge, Cambridge University Press: 368 pp.
• 37. Setmajer J, 1973. Główne rysy budowy geologicznej oraz pierwotnej topografii Krakowa i strefy przełomowej Wisły (Main features of geological structure and primary topography of the Cracow area and the neighbouring Subcarpathian region). Acta Archaeologica Carpathica 13: 139-151.
• 38. Sokołowski T, Pazdur A, Wacnik A, Madeja J and Woronko B, 2006. Profil osadów stożka Prądnika w pobliżu Dworca PKP w Krakowie (Profile of Prądnik fan deposits near railway station in Cracow). Prace Komisji Paleogeografii Czwartorzędu Polskiej Akademii Umiejętności 4: 61-69 (in Polish).
• 39. Starkel L, 2001. Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś (Evolution of the Vistula river valley since the last glaciation till present). Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Monografie 2: 5-263 (in Polish).
• 40. Szczepanek K, 1971. Kras staszowski w świetle badań paleobotanicznych (The Staszów karst in the light of palaeobotanical studies - South Poland). Acta Palaeobotanica 12(2): 102-112 (in Polish).
• 41. Traczewska-Białek Z, 1981. Opis inwentaryzacyjny z ilustracjami dawnych map wielkoskalowych Krakowa (Listing description with illustrations of old large-scale maps of Cracow). In: Odlanicki-Poczobbutt M, ed., Catalogue of old large-scale maps of Cracow 16th-19th centuries. Warszawa-Kraków, Państwowe Wydawnictwo Naukowe: 29-269 (in Polish).
• 42. Wałowy A, 1986. Badania przy ulicy Krupniczej 26 w Krakowie (Studies in 26 Krupnicza street). Materiały Archeologiczne 23: 93-110 (in Polish).
• 43. Wałowy A, 1990. Badania przy kościele i klasztorze oo. Karmelitów na Piasku w Krakowie w 1964 roku, wykop I (Studies next to Carmelite church and cloister, 1th archaeological excavation). Materiały Archeologiczne 25: 49-64 (in Polish).
• 44. Wasylikowa K, 1978. Plant remains from Early and Late Medieval time found on the Wawel Hill in Cracow. Acta Palaeobotanica 19(2): 115-200.
• 45. Wieserowa A., 1979: Plant remains from the Early and Late Middle Ages found in the settlement layers of the Main Market Square in Cracow. Acta Palaeobotanica 20(2): 137-212.
• 46. Wiśniewski J, 1986. Garbary zw. też przed Bramą Szewską (Garbary also to go by the name in front of Szewska Gate). Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu 1(4): 693-706 (in Polish).
• 47. Zieliński T, 2007. The Pleistocene climate-controlled fluvial sedimentary record in the Bełchatów mine (central Poland). Sedimentary Geology 193: 203-209.