An assessment of the natural value of selected meadow-pasture communities in the Middle Sudetes region

• Autorzy: Żyszkowska M. , Paszkiewicz-Jasińska A.

Warianty tytułu

PL

Ocena wartości przyrodniczej wybranych zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych w regionie Sudetów Środkowych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The paper presents an assessment of the natural values of grassland communities situated in the region of the Middle Sudetes in meso-regions of the Sowie, Kamienne and Wałbrzyskie Mountains. The study was carried out in the years 2009-2010 on utilised meadows and pastures. Two hundred and thirty two phytosociological relevés were made with the Braun-Blanquet method to estimate phytosociological affiliation of grassland communities. Moreover, species richness and the index of floristic diversity were calculated. Protected species were recorded and their risk categories were estimated. The studies showed that grassland communities belonged to the class Molinio-Arrhenatheretea. Five phytosociological units in the rank of association or community with the dominating species were distinguished within this class: Arrhenatheretum elatioris, the community Poa pratensis-Festuca rubra, the community with Agrostis capillaris, the association Lolio-Cynosuretum and the community with Alopecurus pratensis. The distinguished grassland communities were characterised by relatively high species richness ranging from 57 species in the community with Alopecurus pratensis to 103 species in the community with Agrostis capillaris and by mean diversity indices H' ranging from 2.6 to 3.1. In part of analysed grasslands there were 10 strictly or partly protected species. Six of them: Dactylorhiza maculata (L.) Soó, Gymnadenia conopsea (L.) subsp. conopsea R. Br., Trollius europaeus L. s. str. Dactylorhiza majalis (Rchb.) P. F. Hunt & Summerh., Colchicum autumnale L. and Platanthera bifolia (L.) Rich belonged to endangered or rare species in Lower Silesia. The presence of protected and rare species in grasslands increases their natural value. Most valuable phytocoenoses classified as the association Arrhenatheretum elatioris and the community Poa pratensis- Festuca rubra are identifiers of valuable habitats protected within the Natura 2000 system. Obtained results indicate that the studied grassland communities are characterised by a high natural value.

PL

W górskim regionie polskich Sudetów łąki i pastwiska pełnią ważną rolę w strukturze użytkowania ziemi, zajmując ponad 50% powierzchni użytków rolnych. Po okresie transformacji ustrojowej, na skutek spadku opłacalności produkcji zwierzęcej, doszło tam do niekorzystnych zmian w sposobie wykorzystywania przestrzeni rolniczej, m.in. odłogowania, zalesiania i zaorywania użytków zielonych. Zmiany te doprowadziły do przekształcenia zbiorowisk oraz zmniejszenia ich wartości przyrodniczej, a nawet do utraty wielu cennych gatunków i zbiorowisk. Wprowadzenie od 2004 r. wsparcia w ramach WPR spowodowało wznowienie użytkowania na wielu użytkach zielonych, co zapobiega niekorzystnym przekształceniom zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych oraz prowadzi do poprawy struktury ich składu gatunkowego i różnorodności. Dlatego na terenach górskich, gdzie udział użytków zielonych w strukturze użytków rolnych jest znaczny, badania walorów przyrodniczych obszarów łąkowo-pastwiskowych jest bardzo istotne. Celem pracy jest ocena wartości przyrodniczej wybranych zbiorowisk łąkowo-pastwiskowych w regionie Sudetów Środkowych, w mezoregionach: Gór Sowich, Gór Kamiennych i Gór Wałbrzyskich. W Górach Sowich badaniami objęto użytki zielone, położone w okolicy miejscowości Glinno, Jugowice i Walim, w Górach Kamiennych - w miejscowości Sokołowsko, a w Górach Wałbrzyskich - Lubiechów. Badania przeprowadzono w latach 2009-2010 na użytkowanych łąkach i pastwiskach. W tym okresie wykonano 232 zdjęcia fitosocjologiczne metodą Brauna-Blanqueta, które posłużyły do określenia przynależności fitosocjologicznej zbiorowisk użytków zielonych. Ponadto określono bogactwo gatunkowe na podstawie liczby gatunków ogółem w zbiorowisku oraz obliczono wskaźnik różnorodności florystycznej, odnotowano obecność gatunków chronionych oraz określono kategorie ich zagrożenia. Wskazano również zbiorowiska, będące identyfikatorami siedlisk podlegających ochronie w ramach sieci obszarów chronionych Natura 2000, oraz inne formy ochrony przyrody na badanym obszarze.

Słowa kluczowe

EN

grasslands communities; natural value; protected and endangered plant species; rare; Sudetes

PL

Sudety; zbiorowiska użytków zielonych; wartość przyrodnicza; gatunki rzadkie chronione; gatunki rzadkie zagrożone

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Journal of Water and Land Development
• Rocznik: 2011
• Tom: no. 15
• Strony: 53--64
• Opis fizyczny: Bibliogr. 38 poz., tab.

Twórcy

autor

Żyszkowska M.

autor

Paszkiewicz-Jasińska A.

• Institute of Technology and Life Sciences, Lower Silesian Research Centre in Wrocław, ul. Gen. Z. Berlinga 7, 51-209 Wrocław, Poland,

Bibliografia

• 1. BIAŁA K., NADOLNA L., ŻYSZKOWSKA M., 2002. Biodiversity of grassland swards in the Sudety Mountains. Grassland Science in Europe, 7: 764-765.
• 2. DRADRACH A., GAWĘDZKI J., GIERULA A., SOKOLSKA D., WOLSKI K., 2007. Zmiany florystyczne na odłogowanych użytkach zielonych w Sudetach na przykładzie Łużyc koło Dusznik. (Floristic chan ges in fallow grasslands in the Sudety Mountains - an example of Łużyce near Duszniki). Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, 54: 149-156.
• 3. FALIŃSKI J.B., 2001. Przewodnik do długoterminowych badań ekologicznych. (Handbook for longterm ecological studies). Warszawa, Wydaw. Nauk. PWN: 1-688.
• 4. FATYGA J., 2009. Ochrona użytków zielonych w programach zalesieniowych i jej wpływ na strukturę użytkowania i lesistość w regionie Sudetów. (Grasslands protection in afforestation programmes and its impact on land use structure and forest cover in the Sudety region). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 9, 4(28): 37-46.
• 5. FATYGA J., NADOLNA L., 2009. Znaczenie niskoprodukcyjnych użytków zielonych w Sudetach na tle programów zalesieniowych. (Significance of low-production Sudetes grasslands against background afforestation programmes). Łąkarstwo w Polsce, 12: 27-36.
• 6. FATYGA J., NADOLNA L., ŻYSZKOWSKA M., 2009. Conservation of grasslands in the light of regulations through the example of the Polish Sudetes. Grassland Science in Europe, 14: 501-503.
• 7. FATYGA J., PASZKIEWICZ-JASIŃSKA A., 2009. Możliwości produkcji pasz w uprawie polowej na podstawie warunków przyrodniczych w regionie Sudetów. (Possibilities of fodder production in Grodnu cultivation on the basis of natural factors in the Sudeten region). Fragmenta Agronomica, 26(2): 33-42.
• 8. GRYNIA M., KRYSZAK A., 1999. Porównanie różnorodności florystycznej zespołów łąkowych najczęściej występujących w Górach Bystrzyckich i Karkonoszach. (A comparison of floristic diversity of meadow communities in the Bystrzyce Mts and Karkonosze). Prace Komisji Nauk Rolniczych i Komisji Nauk Leśnych, 87: 19-26.
• 9. HARKOT W., WYŁUPEK T., CZARNECKI Z., 2006. Przyrodnicze i krajobrazowe walory przydrożnych zbiorowisk roślinnych Lubelszczyzny. (Natural and landscape advantages of road side plant communities in the Lublin region). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sect. E, 61: 309-318.
• 10. KĄCKI Z. (ed.) 2003. Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. (Endangered vascular plants of Lower Silesia). Wrocław: IBRUW, PTPP „Pro Natura”: 1-245.
• 11. KĄCKI Z., DAJDOK Z., SZCZĘŚNIAK E., 2006. Propozycja standaryzacji kryteriów regionalnej oceny zagrożenia gatunków roślin na przykładzie Dolnego Śląska. (Proposal of standardising criteria for the risk assessment of plant species in Lower Silesia). Ogólnopolska konferencja i warsztaty pt. Rzadkie, ginące i reliktowe gatunki roślin i grzybów. Problemy zagrożenia i ochrony różnorodności flory. (Polish conference and workshops under the title: Rare, endangered and relict species of plants and fungi. Problems of risk and protection of the diversity of flora). http://www.ibpan.krakow.pl/rgrgrg/referaty/spis_tresci.html.
• 12. KONDRACKI J., 2000. Geografia fizyczna Polski. (Physical geography of Poland). Warszawa, Wydaw. Nauk. PWN: 1-468.
• 13. KOPEĆ S., 1995. Znaczenie górskich użytków zielonych w ochronie wód. (Significance of mountains grasslands in water protection). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sect. 50: 313-316.
• 14. KOSTUCH R., 1995. Przyczyny występowania różnorodności florystycznej ekosystemów trawiastych (The causes of the floristic diversity in grassland ecosystems). Ann. UMCS Sect. E Suppl. 4: 23-32.
• 15. KRYSZAK A., 2001. Różnorodność florystyczna zespołów łąk i pastwisk klasy Molinio-Arrhenatheretea R.Tx.1937 w Wielkopolsce w aspekcie ich wartości gospodarczej. (Floristic diversity of meadow and pasture communities of the class Molinio-Arrhenatheretea R.Tx.1937 in Wielkopolska in view of their economic value). Roczniki AR Poznań, Rozprawy Naukowe, 314: 1-182.
• 16. MAGURRAN A.E., 1996. Ecological diversity and measurement. Chapman and Hall. Cambridge: 1-179.
• 17. MATUSZKIEWICZ W., 2007. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski (Handbook for the determination of plant communities in Poland). Warszawa, Wydaw. Nauk. PWN: 1-537.
• 18. MEDWECKA-KORNAŚ A., 1986. Ekologiczne problemy rezerwatowej ochrony roślin. (Ecological problems of plant protection). Acta Universitatis Lodziensis Folia Sozologica, 3: 21-35.
• 19. MIREK Z., PIĘKOŚ-MIRKOWA H., ZAJĄC A, ZAJĄC M., 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland: A checklist. Kraków, W. Szafer Inst. Bot. Pol. Acad. Sci.: 1-442.
• 20. NADOLNA L., 2005. Zagrożenia i ochrona użytków zielonych w Sudetach. (Risks and protection of grasslands in the Sudetes). Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie, 4: 205-207.
• 21. NADOLNA L., 2006. The impact of natural factors on mountain grassland under fallow. Grassland Science in Europe, 11: 161-163.
• 22. NADOLNA L., 2009. Wpływ przywrócenia koszenia na utrzymywanie sprawności produkcyjnej i walorów przyrodniczych odłogowanych użytków zielonych w Sudetach. (The effect of restored grassland mowing on the productivity and environmental quality of fallowed grasslands in the Sudetes). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 9, 3(27): 89-105.
• 23. NADOLNA L., FATYGA J., ŻYSZKOWSKA M., PASZKIEWICZ-JASIŃSKA A., 2008. Limited utilization impact on productivity and floristic diversity of grasslands in the Sudeten mountains. Grassland Science in Europe, 13: 995-997.
• 24. NOWAKOWSKI P., 2008. Uwarunkowania i perspektywy chowu przeżuwaczy na górskich użytkach zielonych. (Conditions and perspectives of ruminants kemping on mountainous grasslands). Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich PAN, 55: 113-121.
• 25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Decree of the Minister of Environment of 9. July 2004 on protected wild plant species). Dz. U. 2004 nr 168 poz. 1764.
• 26. SABINIARZ A., KOZŁOWSKI S., 2009. Łąki Czerskie w aspekcie krajobrazowym. (Landscape aspects of Czersk Meadows). Łąkarstwo w Polsce, 12: 141-155.
• 27. SCHMUCK A., 1960. Rejonizacja pluwiotermiczna Dolnego Śląska. (Pluvio-thermal regionization of Lower Silesia). Zeszyty Naukowe WSR Wrocław, 5, Melioracja, 27: 1-15.
• 28. SZOSZKIEWICZ K., SZOSZKIEWICZ J., 1998. Ocena różnorodności gatunkowej pratocenoz na przykładzie wybranych zbiorowisk. (An assessment of species diversity of meadow phytocoenoses based on selected communities). Prace Komitetu Naukowego Rolnictwa i Komitetu Nauk Leśnych PTPN, 85: 47-52.
• 29. TRĄBA CZ., WOLAŃSKI P., OKLEJEWICZ K., 2006. Różnorodność florystyczna wybranych zbiorowisk nieleśnych doliny Sanu (Floristic diversity of selected non-forest plant communities in the San River valley). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sect. E, 61: 267-275.
• 30. TRZASKOŚ M., 1998. Zróżnicowanie składu botanicznego i wartości paszowej runi łąk ziołowych nizinnych i podgórskich. (Differentiation of botanical composition and fodder value of the sward of lowland and piedmont herb meadows). Zeszyty Naukowe AR Kraków, 330 Sesja Naukowa, 54: 75-85.
• 31. WOLAŃSKI P., TRĄBA CZ., 2007. Flora łąk i pastwisk Pogórzu Dynowskiego. (Flora of meadows and pastures of the Dynowskie Foothills). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 7, 2b(21): 195-204.
• 32. WOLAŃSKI P., TRĄBA CZ., 2009. Walory estetyczne i rekreacyjne łąk oraz zbiorowisk przyległych na Pogórzu Dynowskim. (The aesthetic and recreational qualities of meadows and pastures located in the Dynowskie Foothills). Nauka Przyroda Technologia, 3, 1: 1-8.
• 33. WYŁUPEK T., 2002. Różnorodność florystyczna oraz walory przyrodnicze użytków zielonych w dolinie Poru. (Floristic diversity and natural values of grasslands in the Por river valley). Fragmenta Agronomica, 1: 213-223.
• 34. Zestawienie danych dotyczących wybranych gmin w Sudetach, 2008. (A set of data on selected communes in the Sudetes). Wrocław, DODR: 1-58.
• 35. ŻYSZKOWSKA M., 2004. Różnorodność gatunkowa użytkowanych i nieużytkowanych łąk w dolinie rzeki górskiej - Bystrzycy Dusznickiej. (Species diversity of agriculturally used and uncultivated grounds in the Bystrzyca Dusznicka valley). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 4, 2b(12): 161-174.
• 36. ŻYSZKOWSKA M., 2006. Chronione gatunki roślin i siedliska użytków zielonych w dolinie rzeki górskiej - Bystrzycy Dusznickiej. (Protected plant species and grassland habitats in the valley of a mountain river - the Bystrzyca Dusznica river). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 6, 2(18): 387-396.
• 37. ŻYSZKOWSKA M., PASZKIEWICZ-JASIŃSKA A., 2010. Różnorodność florystyczna zbiorowisk użytków zielonych i gruntów ornych Pogórza Złotoryjskiego. (Floristic diversity of grassland communities and arable lands in the Złotoryja Foothill). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 10, 4(32): 307-318.
• 38. ŻYSZKOWSKA M., FATYGA J., NADOLNA L., PASZKIEWICZ-JASIŃSKA A., 2009. Wartość przyrodnicza roślinności siedlisk nieleśnych Pogórza Kaczawskiego uznanego za obszar Natura 2000. (Natural values of vegetation in non-forest habitats of the Kaczawa Foothills recognised a special protection area Natura 2000). Woda Środowisko Obszary Wiejskie, 9, 4(28): 227-244.