Permanent turf grass as the factor alleviating water erosion in the Carpathian Mountains

• Autorzy: Kowalczyk A. , Twardy S. , Kuźniar A.

Warianty tytułu

PL

Trwałe zadarnienie gleb jako czynnik łagodzący procesy erozji wodnej w obszarach karpackich

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Soil erosion by water is an important economical issue, because it strongly degrades the environment. This phenomenon occurs in the Carpathian mountain areas, and it is caused largely by inappropriate land use. And in the last quarter of the century, in whole region significant structural changes took place - an increase of grassland areas. Research was made in the period of 2008-2010 in the Biała Woda catchment area (10.91 km²) - the Carpathian Mts. The study area under discussion is characterised by low share of arable lands and by high contribution of the permanent grasslands. In this paper the mass of eroded materials was determined by applying of the universal soil losses equation - USLE (WISCHEIER and SMITH, 1978), using main factors, which have the impact on shaping the catchment area e.g. geological structure, terrain relief, the soil, climate, particularly precipitation, land use and slopes. Main attention was focused on agricultural land use (grasslands), hydrographical and road network. Sometimes the field roads becomes streams (gullies, which create favourable conditions for linear erosion e.g. for transporting eroded material during, heavy rainfall. Therefore, structural-spatial changes whih now are taking place sometimes intensify the erosion process.

PL

Erozja wodna gleb jest ważnym problemem gospodarczym, gdyż silnie degraduje środowisko przyrodnicze. Zjawisko to występuje na ok. 60% powierzchni obszarów górskich Karpat i jest w znacznej mierze spowodowane nieodpowiednim użytkowaniem ziemi, jak również nieprawidłowym rozmieszczeniem gruntów ornych. W ostatnim ćwierćwieczu nastąpiły istotne zmiany strukturalne - zwiększenie udziału użytków zielonych, dzięki czemu nabierają on szczególnego znaczenia produkcyjno-ochronnego. W pracy określono masę erodowanego materiału glebowego z zastosowaniem równania strat glebowych - USLE, opracowanego przez Wischeiera i Smitha. Wykorzystano główne czynniki wpływające na kształtowanie powierzchni zlewni, tj.: budowę geologiczną, rzeźbę terenu, glebę, klimat, zwłaszcza opady atmosferyczne, użytkowanie i spadek. Szczegółowo omówiono użytkowanie rolnicze ziemi, sieć hydrograficzną oraz sieć drogową. Drogi polne stają się tu niekiedy potokami, co sprzyja erozji liniowej, tj. odprowadzaniu w czasie dużych opadów erodowanego materiału. Dlatego też zachodzące obecnie przeobrażenia strukturalno-przestrzenne niekiedy intensyfikują procesy erozyjne. Zlewnia Grajcarka o powierzchni 84,45 km², jest użytkowana w sposób istotnie zróżnicowany. Do szczegółowej analizy wybrano więc zlewnię Białej Wody. Dorzecze Białej Wody zajmuje powierzchnię 10,91 km², rzeźba terenu jest silnie zróżnicowana, różnica miedzy najniższym a najwyższym punktem dorzecza wynosi 490 m n.p.m. Potok Biała Woda ma pięć większych dopływów, które rozcinają dorzecze Białej Wody do granic wododziału. W rozpatrywanym roku hydrologicznym (2010) masa erodowanej gleby wynosiła 87,4 t·km^-2·r^-1. Wynik ten klasyfikuje teren do II stopnia erozji wg Zachara, czyli słabej.

Słowa kluczowe

EN

erosion; grassland; soil losses equation; turf

PL

erozja glebowa; równanie strat glebowych USLE; zlewnia górska

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Journal of Water and Land Development
• Rocznik: 2011
• Tom: no. 15
• Strony: 41--51
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kowalczyk A.

autor

Twardy S.

autor

Kuźniar A.

• Institute of Technology and Life Sciences at Falenty, Małopolska Research Centre in Kraków, ul. Ułanów 21B, 31-450 Kraków, Poland, phone/fax [phone],

Bibliografia

• BANASIK K., GÓRSKI D., 1991. Dokumentacja programu DR - USLE v 2.0. (Documentation of DR - USLE v 2.0). Warszawa, SGGW: 1-53.
• BANASIK K., GÓRSKI D., 1992. Wykorzystanie uniwersalnego równania strat glebowych USLE do oceny ilości rumowiska unoszonego odpływającego z małych zlewni. (The use of the Universal Soil Loss Equation USLE for assessment of quantity of floating rubble flowing from small catchments). Gospodarka Wodna, 3: 62-65, 67.
• BANASIK K., GÓRSKI D., 1993. Evaluation of rainfall erosivity for east Poland. In: Runoff and sedyment yield modeling. Eds K. Banasik, A. Żbikowski. Proceedings of Internationale Symposium. Warszawa, Wydaw. SGGW: 129-143.
• BANASIK K., GÓRSKI D., MITCHELL J.K., 2001. Rainfall erosivity for east and central Poland. In: Soil Erosion Research of the 21st Century. Proceedings of the Internationale Symposium. Honolulu, Hawai, ASAE: 279-282.
• BANASIK K., GÓRSKI D., SKIBIŃSKI J., 1995. Metodyka oceny intensywności erozji powierzchniowej i akumulacji rumowiska w zbiornikach wodnych. W: Metodyka zagospodarowania zasobów wodnych w małych zlewniach rzecznych. (Methodology of the assessment of surface erosion intensity and rubble accumulation in water basins. In: Methodology of the management of water resources in small river catchments). Ed. A. Ciepielowski. Warszawa, Wydaw. SGGW.
• DOBRZAŃSKI B., GLIŃSKI J., GUZ T., POMIAN J., 1958. Gleby terenu dorzecza Białej Wody. (Soils of the area of Biała Woda basin). Roczniki Nauk Rolniczych, 72-F-3: 963-990.
• DYNOWSKA, MACIEJEWSKI M. (Eds). 1991. Dorzecze górnej Wisły. (The catchment of the Upper Vistula River). Warszawa-Kraków, PWN: 1-341.
• FATYGA J., 1978. Procesy erozyjne na górskich użytkach zielonych. (Erosive processes in mountains grasslands). Wiadomości IMUZ, 12, 4: 253-270.
• GERLACH T., 1966. Współczesny rozwój stoków w dorzeczu górnego Grajcarka (Beskid Wysoki - Karpaty Zachodnie) (Recent development of slopes in upper Grajcarek River basin (Beskid Wysoki - Western Carpathians)). Prace Geograficzne IG PAN, 52: 1-111.
• JAGŁA S., 1965. Wstępne badania nad wielkością zmywu gleb w terenach podgórskich przy różnym ich pokryciu. (Initial researches on the rate of soil runoff in piedmont terrains with various coverage). Wiadomości IMUZ, 6, 3: 115-123.
• KOPACZ M., 2003. Wody powierzchniowe potoków Karpackich w warunkach zmian strukturalno-środowiskowych. (Surface waters of Carpathian streams in response to structural-environmental transformations). Falenty, Wydaw. IMUZ: 1-88
• NEARING M.A., FOSTER G. R., LANE L.J., FINKNER S.C., 1989. A process - based soil erosion model for USDA - Water Erosion Prediction Project Technology. Transactions of the ASAE, 32, 5: 1587-1593.
• Obserwacje meteorologiczne w Stacji Badawczej Jaworki, Małe Pieniny, 2010. (Meteorological observations at measuring station for Jaworki, Małe Pieniny). Sprawozdanie z problemu. Kraków, Małopolski Ośrodek Badawczy ITP.
• PROCHAL P., MAŚLANKA K., KORELESKI K., 2000. Ochrona środowiska przed erozją wodną. (Protection of environment from the water erosion). Kraków, Wydaw. AR: 1-126.
• STARKEL L., BAUMGART-KOTARBA M., MICHNA E., GIL E., POHL J., SŁUPIK J., ZAWORA T., 1978. Studia nad typologią i oceną środowiska geograficznego Karpat i Kotliny Sandomierskiej. (Studies in the typology and geographic environment evaluation of the Carpathians and the Sandomierz Basin). Prace Geograficzne IG PAN, 125: 1-165.
• STONE R. P., HILBORN D., 2000. Universal soil loss equation (USLE). Ontario, Min. Agricult. Food Rural Affairs: 1-9.
• SZEWRAŃSKI SZ., SASIK J., WAWER R., ŻMUDA R., 2008. Propozycje rolno-środowiskowego zagospodarowania przestrzennego zlewni w aspekcie ochrony gruntów rolnych przed erozją wodną. (The proposal of agri-environmental spatial management of water erosion control in agricultural lands). Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 2 (40): 34-42.
• TWARDY S., 1993. Warunki przyrodnicze a użytkowanie ziemi w Karpatach. (Carpathian agricultural land as less favoured areas (LFA). Postępy Nauk Rolniczych, 3: 51-60.
• WISCHEIER W.H., SMITH D.D., 1978. Predicting rainfall erosion losses - a guide to conservation planning. U.S. Dep. Agricult. Handb.: 1-537.
• WOCH F., 2008. Analiza metod przeciwerozyjnej ochrony gleb stosowanych w procesie urządzeniowym. (The analyze of methods of antierosion soil protection in land management process). Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 2 (40): 12-24.
• ZACHAR D., 1982. Soil erosion (Developments in soil science). Elsevier Science Ltd: 1-548.