Change in the number of ponds in the Wyskoć catchment basin in the years 1980-2003 and characteristics of the newly excavated ponds

• Autorzy: Juszczak R. , Kędziora A. , Leśny J. , Olejnik J.

Warianty tytułu

PL

Zmiana liczby małych zbiorników wodnych na obszarze zlewni Rowu Wyskoć w latach 1980-2003 i charakterystyka nowo wykopanych zbiorników wodnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article presents the results of analyses of changes in the number of ponds in the Wyskoć catchment basin carried out in the years 1980-2003 and the characteristics of ponds excavated in that period. Only water reservoirs of an area less than 2 ha were considered. Analyses were based on topographic maps in the scale of 1:10 000 and aerial photographs taken in 1996. The results indicated that the number of filled ponds increased, especially those located in fields and grasslands. However, forest and wetland ponds were the most resistant to the processes of quantitative degradation because not even a single pond was filled during the analysed period. Over 70% newly excavated water bodies were made as an effect of exploitation of mineral and peat resources. However, nowadays ponds are more often created as a result of intentional human activities and are used for fish farming, recreation and as water retention reservoirs used in irrigation of small agricultural and gardening areas.

PL

W artykule przedstawiono wyniki analiz zmian liczby małych zbiorników wodnych na obszarze zlewni rowu Wyskoć w latach 1980-2003 oraz wybrane charakterystyki zbiorników wodnych wykopanych w tym okresie. Analizie poddano wyłącznie zbiorniki małe o powierzchniach poniżej 2 ha. Wszelkie analizy wykonywano na podstawie map topograficznych w skali 1:10 000 oraz zdjęć lotniczych z 1996 r. Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują, że liczba małych zbiorników wodnych w zlewni rowu Wyskoć się zwiększa. Jest to szczególnie widoczne w przypadku zbiorników zlokalizowanych na polach uprawnych i użytkach zielonych. W znacznie mniejszym stopniu zwiększyła się liczba zbiorników śródleśnych oraz zbiorników zlokalizowanych na mokradłach. W analizowanym okresie nie zasypano ani jednego zbiornika zlokalizowanego w lesie bądź na terenie podmokłym, tak więc stwierdzić można, że zbiorniki zlokalizowane na tych użytkach są najbardziej odporne na procesy degradacji ilościowej. Bezpośrednią przyczyną wykopania około 70% zbiorników wodnych była eksploatacja surowców mineralnych (żwiru, pospółki, gliny), bądź torfu. Obecnie jednak małe zbiorniki wodne są coraz częściej tworzone w wyniku celowych działań, jako zbiorniki przeznaczone do hodowli ryb, wędkarstwa, rekreacji, lub jako zbiorniki retencyjne wód wykorzystywanych do małoobszarowych nawodnień rolniczych i ogrodniczych.

Słowa kluczowe

EN

changes in pond number; human impact; small ponds

PL

małe zbiorniki wodne; presja antropogeniczna; zmiana liczby zbiorników wodnych

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Journal of Water and Land Development
• Rocznik: 2006
• Tom: no. 10
• Strony: 107--120
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., rys. tab.

Twórcy

autor

Juszczak R.

autor

Kędziora A.

autor

Leśny J.

autor

Olejnik J.

• Agrometeorology Department, A. Cieszkowski Agricultural University of Poznań ul. Piątkowska 94b, 60-691 Poznań , Poland

Bibliografia

• 1. BIGGS J., FOX G., NICOLET P., WALKER D., WHITFIELD M., WILLIAMS P., 1998. A guide to the methods of the National Pond Survey. Oxford, Pond Action: 22.
• 2. BIGGS J., WILLIAMS P., BARR C., CUMMINS C., GILLESPIES M., RICH T., BAKER A., BAKER J., BEESLEY J., CORFIELD A., DOBSON D., CULLING A., FOX G., HOWARD D., LUURSEMA K., RICH M., SAMSON D., SCOTT A., WHITE R., WHITFIELD M., 2000. The ecological quality of ponds in Britain - the results of the DETR Lowland Pond Survey. In: Proceedings of the Pond Conference 1998. Oxford, Pond Action: 18-22.
• 3. BISCHOFF N.T., JONGMAN R.H.G., 1993. Development of rural areas in Europe: the claim for nature. Netherlands Sci. Council Gov. Policy. The Hage: 206.
• 4. BRIERS R., BIGGS J., 2003. Indicator taxa for conservation of pond invertebrate diversity. Aquatic Conserv. Marine Freshwater Ecosyst. 13: 323-330.
• 5. BÜLOW-OLSEN A., 1988. Disappearance of ponds and lakes in southern Jutland, Denmark 1954-1984. Ecol. Bull. 39: 180-182.
• 6. COLLINSON N.H., BIGGS J., CORFIELD A., HODSON M.J., WALKER D., WHITFIELD M., WILLIAMS P.J., 1995. Temporary and permanent ponds: an assessment of the effects of drying out on the conservation value of aquatic macroinvertebrate communities. Biol. Conserv. 74: 125-133.
• 7. FIEDLER M., SZAFRAŃSKI CZ., 1999. Variation of ground-water levels in the catchment of the midfield pond located at Gniezno Lakeland. Rocz. AR Poznań 20: 403-412.
• 8. FIEDLER M., SZAFRAŃSKI CZ., BYKOWSKI J., 2002. Zasoby wodne mikrozlewni rolniczej z występującymi oczkami wodnymi. (Water resources of agricultural micro-catchment with small ponds). Rocz. AR Poznań 23: 73-81.
• 9. FLEISCHER S., GUSTAFSON S., JOOELSSON S., PANSAR S., STIBE S., 1994. Nitrogen removal in created ponds. Ambio, 23: 349-357.
• 10. GOŁASKI J., 1988. Atlas rozmieszczenia młynów wodnych w dorzeczach Warty, Brdy i części Baryczy w okresie 1790 do 1960. Cz. 1. Środkowa Warta, Prosna i Barycz. (Atlas of location of small water mills in the river basins of the Warta, Brda and part of the Barycza in the period from 1790 to 1960. Chapter 1. The middle Warta, Prosna and Barycz). Poznań, Wydaw. AR.
• 11. GUSTAFSON A., FLEISCHER S., JOELSSON A., 1988. Decreased leaching and increased retention potential co-operaive measures to reduce diffuse nitrogen load on a watershed level. Wat. Sci. Techn. 38, 10: 181-189.
• 12. GUSTAFSON A., FLEISCHER S., JOELSSON A., 2000. A catchment-oriented and cost-effective policy for water protection. Ecol. Engin. 14: 419-427.
• 13. HUBBARD D.H., LINDER., 1986. Spring off retention in prairie pothole wetlands. J. Soil Water Conservation 41: 122-125.
• 14. HULL A., 1997. The pond life project: a model for conservation and sustainability. In: British Pond Landscape. Ed. J. Boothby. Proc. UK Conf. Pond Life Project. Liverpool, Pond Life Project: 101-109.
• 15. JUSZCZAK R., 2002. Zagrożenia, degradacja i ochrona małych zbiorników wodnych w zlewni Rowu Wyskoć. (The threats, degradation and protection of small water reservoirs in the Wyskoć catchment). Rocz. AR Poznań 23: 159-170.
• 16. JUSZCZAK R., KĘDZIORA A., 2003 Threats to and deterioration of small water reservoirs located within Wyskoć catchment. Polish J. Environ. Stud. 12, 5: 567-573.
• 17. JUSZCZAK R., 2004. Inwentaryzacja i waloryzacja małych zbiorników wodnych w zlewni Rowu Wyskoć. (Inventory and evaluation of small water reservoirs in the Wyskoć catchment, PhD thesis, manuscript). Poznań, AR, Katedry Agrometeorologii pr. doktorska, maszyn.: 194.
• 18. KALETTKA T., 1996. Die Problematik der Soelle (Kleinhohlformen) im Jungemoraenengebiet Nordostdeutschland. Naturschutz u. Landschftsplege in Brandenburg, Sonderheft „Soelle”: 4-12.
• 19. KANIECKI A., 1991. Problem odwodnienia Niziny Wielkopolskiej w ciągu ostatnich 200 lat i zmiany stosunków wodnych. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na obszarach rolniczych w regionie Wielkopolski. W: Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na obszarach rolniczych w Wielkopolsce. (Dehydration problem of the Wielkopolska Lowland in the last 200 years and changes of water regimes. In: Protection and rational use of water resources in agricultural areas of Wielkopolska). Red. A. Kosturkiewicz. ODR Sielinko, Poznań: 73-80.
• 20. KEEN D., 2000. The paleology of ponds: evidence from the Pleistocene record. Proc. Pond Conf. Pond Action, Oxford: 5-9.
• 21. KONDRACKI J., 1998. Geografia regionalna. (The regional geography). Warszawa, Wyd. PWN: 440.
• 22. KOSKIAHO J., EKHOLM P., RATY M., RIIHIMAKI J., PUUSTINEN M., 2003. Retaining agricultural nutrients in constructed wetlands - experiences under boreal conditions. Ecol. Eng. 20: 89-103.
• 23. KOSTURKIEWICZ A., FIEDLER M., 1995. Oczka wodne w eksploatacji systemów drenarskich na terenach bogato urzeźbionych. (Small ponds in exploitation of drainage systems in the hilly area). Zesz. Nauk. AR Wrocław 266: 191-199.
• 24. KOSTURKIEWICZ A., FIEDLER M., 1996. Retencja odpływów drenarskich w bilansie wodnym śródpolnego oczka wodnego i jakość retencjonowanych wód. (Retention of drainage outflows in the water balance of midfield pond and the quality of retained water). Zesz. Nauk. AR Wroc. 289: 83-91.
• 25. KOSTURKIEWICZ A., SZAFRAŃKI CZ., CZOPOR S., KORYTOWSKI M., STASIK R., 2001. Związki stanów wód w śródleśnych oczkach wodnych ze stanami wód gruntowych w przyległych siedliskach leśnych. W: Funkcjonowanie geoekosystemów w zróżnicowanych warunkach morfoklimatycznych - monitoring, ochrona, edukacja. (Relationships between water level in the forest ponds and ground water level in the surroundings areas. In: Functioning of geoecosystems in varible morpho-climatic conditions - monitoring, protection, education). Red. A. Karczewski, Z. Zwoliński. Poznań, Stow. Geomorf. Pol.: 237-250.
• 26. KOSTURKIEWICZ A., SZAFRAŃSKI CZ., KORYTOWSKI M., STASIK R., 2002. Bilanse wodne śródleśnych oczek wodnych. (Water balances of forest ponds). Czas. Tech. Inż. Środ. 8: 63-71.
• 27. NICOLET P., 2000. 25 years of change in the plant communities and conservation value of some Cheshire ponds. Proc. Ponds. Conf. Pond Action, Oxford: 49-55.
• 28. OERTLI B., JOYE D.A., CASTELLA E., JUGE R., CAMBIN D., LACHAVANNE J.B., 2002. Does size matter? The relationship between pond area and biodiversity. Biol. Conserv. 104: 59-70.
• 29. OLDHAM R.S., SWAN M.J.S., 1997. Pond loss and amphibians: Historical Perspectives. In: British pond landscape: Proc. UK Conf. Pond Life Project, 7-9 September 1997.
• 30. PIEŃKOWSKI P., 2000. Disappearance of ponds in the younger Pleistocene landscape of Pomerania. J. Water Land Develop., 4: 55-68.
• 31. RINGLER A. 1976. Verlustibilanz Nasser Kleinbiotope in Moraenengebieten der Bundesrepublik Deutschland. Natur und Landschaft 51, 7/8: 205-209.
• 32. RYSZKOWSKI L., ŻYCZYŃSKA-BAŁONIAK I., SZPAKOWSKA B., 1996. Wpływ barier biogeochemicznych na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń obszarowych. W: Oczyszczalnie hydrobotaniczne. (Influence of biogeochemical barriers on spreading of non-point pollution. In: Hydrobotanic sewage treatment plants). 2. Międzyn. Konf. Nauk.-Tech. Poznań: 147-156.
• 33. RYSZKOWSKI L., ŻYCZYŃSKA-BAŁONIAK I., 1998. Ograniczenie zanieczyszczeń obszarowych przez bariery biogeochemiczne. W: Kształtowanie środowiska rolniczego na przykładzie Parku Krajobrazowego im. Gen. D. Chłapowskiego. (Limitation of aerial pollutions by biogeochemical barriers. In: Management of agricultural environment - an example of Gen. D. Chłapowski Landscape Park). Red. L. Ryszkowski, S. Bałazy. Poznań, PAN: 67-80.
• 34. SMITH S.V., RENWICK W.H., BARTLEY J.D., BUDDEMEIER R.W., 2002. Distribution and significance of small, artificial water bodies across the United States landscape. Sci. Total Envir. 299: 21-36.
• 35. SWAN M.J.S., OLDHAM R.S., 1989. Amphibian communities. Final Report. Nature Conserv. Council, Peterborough.
• 36. WILLIAMS P.J., BIGGS J., BARR C.J., CUMMINS C.P., GILLESPIE M.K., RICH T.C.G., BAKER A., BAKER J., BEESLEY J., CORFIELD A., DOBSON D., CULLING A.S., FOX G., HOWARD D.C., LUURSEMA K., RICH M., SAMSON D., SCOTT W.A., WHITE R., WHITFIELD M., 1998. Lowland Pond Survey 1996. Department of the Environment, Transport and the Regions, London.
• 37. WILLIAMS P., BIGGS J., WHITFIELD M., THORNE A., BRYANT S. FOX G., NICOLET P., 1999. The Pond Book: A guide to the management and creation of ponds. Oxford Ponds Conserv. Trust: 105.
• 38. WILLIAMS P., BIGGS J., WHITFIELD M., FOX G., NICOLET P., 2000. Ancient ponds and modern landscapes. Proc. Ponds Conf. 1998, Pond Action, Oxford: 10-17.
• 39. WILLIAMS P., WHITFIELD M., BIGGS J., BRAY S., FOX G., NICOLET P., SEAR D., 2004. Comparative biodiversity of rivers, streams, ditches and ponds in an agricultural landscape in Southern England. Biol. Conserv. 115, 2: 329-341.
• 40. ŻYCZYŃSKA-BAŁONIAK I., JASKULSKA R., SZYMAŃSKI R., 1990. Niektóre składniki chemiczne rozpuszczone w wodzie małych zbiorników śródpolnych. W: Charakterystyki ekologiczne wybra nych elementów krajobrazów rolniczych. (Some chemical components dissolved in water of small midfield ponds. In: Ecologic characteristics of selected elements of agricultural landscapes). Warszawa, SGGW-AR: 62-77.