Lacustrine deposits in northern part of the Knyszyńska Forest - the remains of water bodies

• Autorzy: Micun K.

Warianty tytułu

PL

Utwory jeziorne w północnej części Puszczy Knyszyńskiej - pozostałości po zbiornikach wodnych

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The aim of this study was to delimit lacustrine deposits underlaying present peatlands. On this basis, the location of water bodies in late Pleistocene and early Holocene was recognized. The lakes' occurrence was presented on the background of geomorphological conditions. Lacustrine deposits occur mainly in depressions of the northern part of the Knyszyńska Forest. They are placed in upper parts of the Czapielówka River, Jałówka River, middle Sokołda River and upper Kumiałka River catchments. The thickness of gyttja varies between 0.4 and 2.5 m. These are detrital, calcareous and clay-calcareous gyttjas. Lacustrine sediments fill the bottoms of various melt-out depressions. The origin of these depressions, as well as the whole glacial relief of the terrain, is often linked to deglaciation of the Warta ice sheet. However, kame deposits in the Janów village are younger than Warta glaciation. Moreover, the catchment relief of the upper Kumiałka River is similar to the relief which originates from Vistulian glaciation. Besides, there are boulder deposits directly under the lacustrine deposits. These three facts indicate a younger age of the melt-out depressions in the upper Kumiałka River catchment.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań litologicznych i geomorfologicznych przeprowadzonych w północnej części Puszczy Knyszyńskiej. Celem badań było rozpoznanie rozprzestrzenienia utworów jeziornych, występujących pod współczesnymi torfowiskami. Na tej podstawie odtworzono rozmieszczenie i zasięg zbiorników wodnych w późnym plejstocenie i wczesnym holocenie na tle uwarunkowań geomorfologicznych. Stwierdzono stosunkowo powszechne występowanie utworów jeziornych w dnach obniżeń w północnej części Puszczy Knyszyńskiej. Występują one w górnych fragmentach zlewni Czapielówki, Jałówki, środkowej Sokołdy, w rejonie Czarnej Białostockiej oraz dalej na północy, w zlewni górnej Kumiałki. Miąższość gytii wynosi od 0,4 do 2,5 m. Są to gytie detrytusowe, węglanowe i ilasto-wapienne. Utwory jeziorne zalegają w dnach różnego rodzaju obniżeń wytopiskowych. Genezę wytopisk, jak i całej rzeźby glacjalnej tego terenu, łączy się najczęściej z zanikiem lądolodu zlodowacenia Warty. Jednak wiek utworów kemowych w Janowie, nawiązanie rzeźby do niższych, młodszych poziomów morfologicznych oraz występowanie bezpośrednio pod osadami jeziornymi utworów ablacyjnych i zwałowych przemawiają za młodszym wiekiem wytopisk położonych w zlewni górnej Kumiałki.

Słowa kluczowe

EN

Knyszyńska Forest; Late Pleistocene lakeland; lacustrine deposits; peatlands

PL

gytie; późnoplejstoceńskie pojezierze; Puszcza Knyszyńska; torfowiska

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Journal of Water and Land Development
• Rocznik: 2009
• Tom: no. 13b
• Strony: 137--147
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Micun K.

• Department of Environmental Protection and Management, Białystok Technical University, Wiejska 45a Street, 15-351 Białystok,

Bibliografia

• 1. BANASZUK H., 1980. Geomorfologia południowej części Kotliny Biebrzańskiej. (Geomorphology of southern part of the Biebrza Valley). Pr. St. Geogr., 2. Warszawa, Wydaw. UW.
• 2. BANASZUK H., 1995. Geneza i rozwój rzeźby terenu Puszczy Knyszyńskiej w świetle analizy geomorfologicznej i analiz termoluminescencyjnych. W: Puszcza Knyszyńska. Monografia przyrodnicza. (Origin and development of land relief of Knyszyńska Forest in view of geomorphological and thermo-luminescent analyses). Ed. A. Czerwiński. Supraśl, Zesp. Park. Krajobr.: 33-49.
• 3. BANASZUK H., 2004. Główne rysy rzeźby terenów związanych genetycznie ze zlodowaceniem Wisły na nizinie Północnopodlaskiej: W: Zlodowacenia i interglacjały wschodniej Polski, problemy plejstocenu Wysoczyzny Białostockiej. (Main features of land relief genetically associated with Vistulian glaciation in Północnopodlaska lowland. In: Glaciations and interglacial periods of eastern Poland, problems of the Pleistocene on Białostocka Upland). Warszawa, Wydaw. PIG: 14-16.
• 4. DRZYMULSKA D., 2006. The Late Glacial and Holocene water bodies of Taboły and Kładkowe Bagno mires (Puszcza Knyszyńska Forest): genesis and development. Limnol. Rev., 6: 73-78.
• 5. DRZYMULSKA D., 2008. Development of the Kładkowe Bagno peat bog in the Late Glacial and Holocene: diversified history of two deposit Basins studied with use of macrofossil Romains analysis. St. Quartenaria, 25: 23-32.
• 6. DRZYMULSKA D., KUPRYJANOWICZ M., 2008. Zarys paleoekologii torfowisk Puszczy Knyszyńskiej. W: Różnorodność badań botanicznych - 50 lat Białostockiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Botanicznego 1958-2008. (An outline of peatland paleo-ecology in the Knyszyńska Forest. In: Diversity of botanical studies - 50 years of Białystok Branch of the Polish Botanical Society 1958-2008) Ed. K. Kolanko. Białystok, Fund. Ekon. Środ. Zasobów Nat., PTB: 168-179.
• 7. ILNICKI P., 2002. Torfowiska i torf. (Peatlands and peat). Poznań, Wydaw. AR: 606.
• 8. KARDASZ J., 1984. Obiekt Stary Bród. Dokumentacja z technicznych badań podłoża gruntowego. Projekt techniczny melioracji użytków rolnych. (Stary Bród. Technical documentation of the analyses of ground substratum. Technical project of cropland reclamation). Mońki, Teren. Zesp. Usług Projekt.
• 9. KUPRYJANOWICZ M., 1991. Eemian, Early and Late Vistulian, and Holocene vegetation in the region of Machnacz peat-bog near Białystok (NE Poland) - preliminaly results. Acta Paleobot., 31 (1, 2): 215-225.
• 10. KUPRYJANOWICZ M., 2007. Zmiany poziomu wody w eemskich jeziorach i torfowiskach północnego Podlasia. (Changes in the water level in Eemian lakes and peatlands of northern Podlasie). Prz. Geol., 55, 4: 336-342.
• 11. KUPRYJANOWICZ M., 2008. Vegetation and climate of the Eemian and Early Vistulian lakeland In northern Podlasie. Acta Paleobot., 48(1): 130.
• 12. KUPRYJANOWICZ M., DRZYMULSKA D., 2008. Torfowiska Puszczy Knyszyńskiej – niedoceniane archiwum wiedzy o jej przeszłości. W: Parki krajobrazowe w I połowie XXI wieku – edukacja ekologiczna wczoraj i dziś na przykładzie Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. (Peatlands of the Knyszyńska Forest - an undervalued archive of its past. In: Landscape parks in the first half of the 21st century - ecological education now and in the past based on the Landscape Park of the Kyszyńska Forest example). Eds. A. Górniak, B. Poskrobko. Supraśl, Zesp. Park. Krajobr.: 48-56.
• 13. MICUN K., 1996. Utwory hydrogeniczne w południowej części obiektu melioracyjnego „Stary Bród”. W: Gleby hydrogeniczne na obszarze północno-wschodniej Polski, ich jakość i użytkowanie. (Hydrogenic formations in southern part of the reclamation object „Stary Bród”. In: Hydrogenic soils in North-eastern Poland - their quality and use). Ed. H. Banaszuk. Mater. konf. Białystok, Wydaw. Ekon. Środ.: 33-42.
• 14. MICUN K., 2006. Development of the peatlands in the Czapielówka stream spring zone against the background of the Knyszyńska Forest relief. Pol. J. Env. Sci. 15, 5D: 21-25.
• 15. MUSIAŁ A., 1992. Studium rzeźby glacjalnej północnego Podlasia. (A study on glacial relief of northern Podlasie). Rozpr. UW. Warszawa, Wydaw. UW: 203.
• 16. STASIAK J., 1979. Wiek Jeziora Maliszewskiego i bagien w Kotlinie Biebrzy. (The age of Lake Maliszewskie and of bogs in the Biebrza Valley). Pr. St. Inst. Geogr. UW, 23(8): 129-172.
• 17. ŻUREK S., 1991. Geomorfologia Pradoliny Biebrzy. (Geomorphology of the old Biebrza Valley). Zesz. Probl. Post. Nauk Rol., 372: 29–62.
• 18. ŻUREK S., 1992. Wyjaśnienie sytuacji chronostratygraficznej i geomorfologicznej w okolicy torfowiska Machnacz. (An explanation of the chrono-stratigraphic and geomorphological situation near the Machnacz peatland). Sprawozdania z Badań Naukowych Komitetu Badań Czwartorzędu PAN. nr 9 Warszawa: 39-50.
• 19. ŻUREK S., 2000. Stratygrafia, geneza i wiek torfowiska. W: Przemiany siedlisk i roślinności torfowisk uroczyska Stare Biele w Puszczy Knyszyńskiej. (Stratigraphy, origin, and the age of a peatland. In: Transformations of habitats and vegetation in the Stare Biele peatland in the Knyszyńska Forest). Ed. A. Czerwiński, A. Kołos, B. Matowicka. Rozpr. Nauk. P.Biał., 70: 40-69.