The effect of environmental conditions on surface water quality in the Zimnik and Czyrna catchments of the Beskid Śląski

• Autorzy: Małek S. , Krakowian K.

Warianty tytułu

PL

Wpływ warunków środowiskowych na jakość wód powierzchniowych w zlewni Zimnika i Czyrnej w Beskidzie Śląskim

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The study was carried out in the year 2004 in the Zimnik and Czyrna catchments situated on opposite slopes of Skrzyczne in the Beskid Śląski Mts. Water samples collected from streams during three sampling sessions were analysed. The first session was carried out during snowmelt (April/May), the second during intensive rainfall in the vegetation season (June) and the third - during low water level (October). A data set consisting of conductivity, water pH, concentrations of major anions (Cl-, NO3-, SO42-) and cations (NH4+, Na+, K+, Ca2+, Mg2+) was produced and waters were then classified according to Polish standards (years 2002 and 2004). Chemical composition of stream waters depended on physical and geological properties of drainage areas and on seasonal changes of water level in the catchment. Water class depended also on precipitation and on forest type. It was found that water from most sampling points in streams was unfit for drinking - 66 out of collected 89 samples were beyond the first A1 category and the main reason for that was too low pH and high concentrations of NH4+ and NO3-. During intensive rainfall in the vegetation season higher washing out of cations was observed from beech and multispecies forest stands than from spruce stands, which partly neutralized water pH and in consequence improved water quality. This phenomenon should be considered while afforesting streams neighborhoods where water is or will be used as a source of drinking water.

PL

Badania zostały przeprowadzone w 2004 roku w zlewniach Zimnika i Czyrnej leżących na przeciwległych stokach Skrzycznego w Beskidzie Śląskim. Analizie poddano wody pobrane z potoków podczas trzech sesji pomiarowych. Pierwsza odbyła się podczas roztopów śniegu (kwiecień/maj), druga sesja w trakcie intensywnych opadów deszczu w okresie wegetacji (czerwiec), trzecia przy niskim stanie wód (październik). Analizowano odczyn i przewodność elektrolityczną, oraz stężenie anionów (Cl-, NO3-, SO42-) i kationów (NH4+, Na+, K+, Ca2+, Mg2+). Wyniki poddano klasyfikacji wód pitnych wg polskich norm (z 2002 i 2004 r.). Skład chemiczny wód powierzchniowych zależy od fizycznych i geologicznych właściwości utworów budujących zlewnie. Przynależność wód do klasy zależy również od wystąpienia i rodzaju opadów atmosferycznych oraz składu gatunkowego. Stwierdzono niezdatność dużej części badanych wód do picia - 66 z 89 pobranych prób znajdowało się poza klasa A1, głównie ze względu na niski ich odczyn oraz wysokie stężenie NH4+ i NO3-. W drzewostanach bukowych i wielogatunkowych zaobserwowano znacząco większe niż w świerkowych wymywanie kationów podczas intensywnych opadów deszczu, co w pewnym stopniu neutralizowało odczyn wód a tym samym podnosiło jakość wód. Ten fakt powinien być brany pod uwagę przy zalesianiu terenów źródliskowych i sąsiadujących z potokami w obszarach, gdzie wody te wykorzystywane są lub będą w przyszłości, jako dodatkowe ujęcia wód pitnych.

Słowa kluczowe

EN

Beskid Śląski Mts.; forest type; geology; species composition; surface water; water quality

PL

Beskid Śląski; budowa geologiczna; jakość wód; skład gatunkowy; typ siedliskowy lasu; wody powierzchniowe

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Journal of Water and Land Development
• Rocznik: 2009
• Tom: no. 13a
• Strony: 205--223
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Małek S.

autor

Krakowian K.

• Agricultural University in Cracow, Department of Forest Ecology, Forest Faculty, al. 29 Listopada 46, 31-425 Cracow, Poland,

Bibliografia

• 1. ASTEL A., MAŁEK S., MAKOWSKA S., 2008a. Linear discriminant function analysis in assessment of chemical profiles for Black and White Vistula rivers in „Barania Góra” sanctuary forest area (Poland, Silesian Beskid). Water Air Soil Pollut., 195: 137-149.
• 2. ASTEL A., MAŁEK S., KRAKOWIAN K., 2008b. Sustainable afforestation as a tool of spring water sources protection in the mountain ekosystem. Polish J. Envir. Stud., 17, 3A: 22-27.
• 3. ASTEL A., MAŁEK S., KRAKOWIAN K., 2009. Multivariate exploration and classification applied to the chemical composition of spring waters in sanctuary forest areas. Intern. J. Env. Analyt. Chemistry. (ID GEAC-2008-0232.R2).
• 4. Plan urządzania lasu dla LKP Lasy Beskidu Śląskiego, Nadleśnictwa Bielsko na okres od 01.01.1998 do 31.12.2007. Opisanie ogólne. Cz. tabel. cz. opis., 1998.
• 5. Plan urządzania lasu dla LKP Lasy Beskidu Śląskiego, Nadleśnictwa Węgierska Górka, Obrębu Lipowa na okres od 01.01.2004 do 31.12.2013. Opisanie ogólne. Cz. opis. Program dla Beskidów, Katowice. 2003.
• 6. CHEŁMICKI W., BAŚCIK M., KORSKA A., POCIASK-KARTECZKA J., SIWEK J., ŻELAZNY M., 2001. Porównanie stanu źródeł wyżyn Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej w latach 1973-1974 i 1999-2000. W: Przemiany środowiska a jego funkcjonowanie. Red. K. German, J. Balon. Probl. Ekol. Krajobr., 10: 383-388.
• 7. DORDA A., 2004. Barania Góra - Rezerwat krajobrazowy u źródeł Wisły (50-lecie utworzenia rezerwatu). Przyroda Górnego Śląska, 38: 8-9.
• 8. DYNOWSKA I., 1986. Regionalne zróżnicowanie źródeł w Polsce. Folia Geogr. Ser. Geogr. Phys., 18: 5-30.
• 9. KONDRACKI J., 2000. Geografia regionalna Polski. Warszawa, PWN.
• 10. KOSTARKIEWICZ L., 2001. Sezonowa zmienność chemizmu wód powierzchniowych w okresie posuchy atmosferycznej na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego i jego otuliny. W: Badania naukowe w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Red. J. Partyka. Ojców, Ojcowski Park Narodowy: 61-63.
• 11. MACIASZEK W., GRUBA P., JANUSZEK K., LASOTA J., WANIC T., ZWYDAK M., 2000. Degradacja i redegradacja gleb pod wpływem gospodarki leśnej na Terenie Żywiecczyzny. Kraków, Wydaw. AR.
• 12. MAŁEK S., GAWĘDA T., 2002. Chemizm wód Potoku Dupniańskiego w Beskidzie Śląskim. Inż. Środ., 4: 85-94.
• 13. MAŁEK S., GAWĘDA T., 2004. Charakterystyka chemiczna wód powierzchniowych zlewni Potoku Dupniańskiego oraz Olzy w Beskidzie Śląskim. Zesz. Nauk. UZiel., 131, 12: 257-264
• 14. MAŁEK S., GAWĘDA T. 2006a. Charakterystyka chemiczna wód powierzchniowych zlewni Potok Dupniański w Beskidzie Śląskim. Sylwan, 2: 29-36.
• 15. MAŁEK S., GAWĘDA T. 2006b. Charakterystyka chemiczna źródeł Potoku Dupniańskiego w Beskidzie Śląskim. Sylwan, 3: 39-46.
• 16. MAŁEK S., KRAKOWIAN K. 2007. Charakterystyka chemiczna wód źródeł Malinowskiego Potoku i Czyrnej w Beskidzie Śląskim. Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych. T. 4. Poznań, Bogucki Wydaw. Nauk.: 331-344.
• 17. MAŁEK S., ASTEL A., 2008. Throughfall chemistry in a spruce chronosequence in southern Poland. Env. Pollut., 155: 517-527.
• 18. MICHALCZYK Z., 2001. Źródła Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Lublin, UMCS: 298.
• 19. MUNK L.A. FAURE G., 2004. Effects of pH fluctuations on potentially toxic metals in the water and sediment of the Dillon Reservoir, Summit County, Colorado. Appl. Geochem, 19(7): 1065-1074.
• 20. PACHOLEWSKI A., LISZKA P., GUZIK M., ZEMBAL., PASZEK L. 2004. Informacja o jakości wód podziemnych w województwie Śląskim w 2004 roku http://bip.katowice.pios.gov.pl
• 21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód. Dz. U. 2004 nr 32 poz. 284.
• 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Dz. U. 2002 nr 204 poz. 1728.
• 23. SIKORSKA E., 2002. Siedliska leśne. Cz. 2. Siedliska obszarów wyżynnych i górskich. Kraków, Wydaw. AR: 61-63.
• 24. SIWEK J., 2004. Źródła w zlewniach Prądnika, Dłubni i Szreniawy. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania jakości wód. Kraków, UJ. IGiGP: 99.
• 25. SZCZĘSNY B., ZIĘBA D., 2001. Chemical contents of water the Babia Góra Mountain (southern Poland). Nature Conserv., 58: 109-118.
• 26. TRUDGILL S.T., PICKLES A.M., BURT T.P., CRABTREE R.W., 2006. Eur. J. Soil Sci, 32(3): 433-441.
• 27. WILCZEK Z, 1995. Zespoły leśne Beskidu Śląskiego i zachodniej części Beskidu Żywieckiego na tle zbiorowisk leśnych Karpat Zachodnich. Pr. Nauk. UŚl. 1490.
• 28. WROBEL S., 1998. Environmental degradation in the Czarna Wisełka and Biała Wisełka catchments. Western Carpathians. St. Nat., 44: 81-100.
• 29. ZDANOWICZ A. 1994. Rola zlewni rolniczej i leśnej w transporcie biogenów (azotanów i fosforanów) do strumienia. Wiad. Melior., 2: 72-75.
• 30. ŻMUDA R., 1994. Wymywanie składników chemicznych z obszaru dwóch zlewni rzecznych o różnym użytkowaniu. Rocz. AR Pozn., 266, 14: 171-176.
• 31. Mapy hydrograficzne, 2002. Nowak A. M-34-57-A Węgierska Górka, Lęcznar G. M-34-86-B Wisła, Muskalska A. M-34-74-D Skoczów, M-34-75-C Bielsko-Biała; Częstochowa.