Emergentność w Prawach Przyrody i Hierarchiczna Struktura Nauki

• Autorzy: Spałek J.

Warianty tytułu

EN

Emergence in Laws of Nature and Hierarchical Structure of Science

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W eseju uwypuklono cechy emergentne w naukach fizycznych i przyrodniczych, stanowiące aspekt jakościowy, często nieodzowny fundament podejścia ilościowego. Podano przykłady takiej emergentności w teoriach fizycznych, a także zasugerowano podział nauk na hierarchicznie ułożone dyscypliny, z których każda charakteryzuje się nową zasadą emergentną, kiedy przekraczamy następny poziom złożoności układu. Wskazano też na uniwersalność rozbicia układu złożonego na obiekty elementarne na każdym etapie tej złożoności (którą nazwano atomizacją).

EN

In this essay we emphasize emergent features in physical and natural sciences, which constitute qualitative, often indispensable basis of the quantitative approach. We provide a number of examples containing those emergent features in physical theories, as well as divide science into hierarchically ordered disciplines by suggesting the existence of a new emergent principle when crossing each level of complexity. We also point to the universality of the division at each level of complexity into elementary units (which we call atomization).

Słowa kluczowe

PL

emergentność; atomizacja; przejście fazowe; zjawisko krytyczne; osobliwości wielkości fizycznych; uogólniona termodynamika Landaua

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Fizyczne
• Czasopismo: Postępy Fizyki
• Rocznik: 2012
• Tom: T. 63, z. 1
• Strony: 8--18
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Spałek J.

• Instytut Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego UJ oraz Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej, AGH, 30-059 Kraków

Bibliografia

• [1] P. W. Anderson, More is different, Science 177, 393(1972).
• [2] More is Different, pod red. N. P. Ong, R. N. Bhatt (Princeton University Press, 2001), szczególnie esej P. W. Andersona, str. 1-8.
• [3] P. W. Anderson, Reflections on Twentieth Century Physics: Three Essays, w Twentieth Century Physics, pod red.: L. M. Brown, A. Pais, B. Pippard (IOP Publ. Bristol and Philadelphia, 1995), vol. III, Chapter 27; str. 2017-2032; także S. Weinberg, Nature itself, ibid. str. 2033-2040.
• [4] P. W. Anderson, More and different, (World Scientific, New Jersey, 2011).
• [5] J. Spałek, w Encyclopedia of Condensed Matter Physics ed. F. Bassani i inni (Elsevier, 2005), vol. 3, str. 126-136.
• [6] K. Rajagopal, Nucl. Phys. A 661, 150 (1999); S. Mrówczyński, Postępy Fizyki 50, 225 (1999).
• [7] J. Spałek, Postępy Fizyki, 51, 1 (2000); Eur. J. Phys. 21, 511 (2000).
• [8] P. Limelette i inni, Science 302, 89 (2003).
• [9] G. Zürn et al., Phys. Rev. Lett. 108, 075303 (2012).
• [10] Piękne omówienie pracy Bosego można znaleźć w monografii: Satyendra Nath Bose: His Life and Times, edytor: K. C. Wali (World Scientific, New Jersey, 2009).
• [11] J. Stochel, por. Ref. [10], str. 431 i następne.