Filozofia w strunach

• Autorzy: Grygiel W. P.

Warianty tytułu

EN

Philosophy in strings

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Teoria strun jest współcześnie traktowana jako jedna z możliwości skonstruowania spójnego formalizmu matematycznego, unifikującego fizykę cząstek i oddziaływań. Teoria ta spotyka się jednak z rosnącą falą krytyki, głównie ze względu na brak swojego eksperymentalnego potwierdzenia. Analiza tej rzekomej porażki wymaga zatem nie tylko ponownego rozważenia fizycznych podstaw teorii, ale również zbadania jej filozoficznych, to jest metodologicznych, ontologicznych oraz epistemologicznych założeń. Niniejsze skrótowe studium podejmuje kwestię prześledzenia natury unifikacyjnych mechanizmów, jakim teoria strun podlega zwłaszcza w porównaniu ze sprawdzonym schematem unifikacyjnym ogólnej teorii względności. Okazuje się bowiem, iż w teorii strun odchodzi się od ścisłej relacji pomiędzy jej formalizmem a fizyczną ideą, wokół której unifikacja miałaby się skupiać. O ile pomysł zastąpienia cząstek punktowych jednowymiarowymi strunami mógłby na miano takiej idei zasługiwać, czysto matematyczne kryteria takie jak renormalizowalność w dużej mierze wyznaczają kierunek rozwoju strun. Teoretycy strun wydają się jednak być świadomymi braku niezależności teorii strun od geometrii czasoprzestrzeni oraz konieczności skompaktyfikowania jej dodatkowych wymiarów, co ma szansę nastąpić w przyszłej teorii M.

EN

The string theory is presently considered as a candidate for a viable theoretical framework towards a unified physical description of particles and forces. It has been recently a subject of growing criticism, however, mainly due to the lack of the theory's empirical verification. The analysis of this apparent failure demands not only to reconsider its physical foundations but to take into account factors of philosophical, that is, methodological, ontological and epistemological nature as well. This short study aims at the survey of the precise nature of the unification mechanisms that are operative within the string theory in comparison with such a successful paradigm as that of the general theory of relativity. It turns out that the unification pattern of the string theory no longer maintains the strict relation between the formalism and a physical idea that is the focal point of unification. Although the very idea of a one dimensional string rather than a point-like particle may be attractive in this regard, purely mathematical criteria such as that of renormalizability influence the development of the string theory to a substantial degree. String theorists seem to be aware of the lack of the theory's background independence as well as the need to compactify extra space-time dimensions that are hoped to be alleviated in the future M-theory.

Słowa kluczowe

PL

filozofia; teoria strun

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Fizyczne
• Czasopismo: Postępy Fizyki
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 60, z. 5
• Strony: 211--213

Twórcy

autor

Grygiel W. P.

• Wydzial Filozoficzny UPJPII, Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, Kraków