Wioślarki (Cladocera, Crustacea) jako źródło informacji w badaniach osadów jeziornych

• Autorzy: Szeroczyńska Krystyna

Warianty tytułu

EN

Cladocera (Crustacea) as information source in studies of lake sediments

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Znaczenie analizy szczątków Cladocera w badaniach paleolimnologicznych potwierdzają zaprezentowane wyniki osiągnięte w Polsce i zagranicą. Opisano po krótce metodę preparacji i oznaczania szczątków. Podkreślono znaczenie stosowania mikroskopu skaningowego w celu prawidłowego oznaczenia gatunków. Często znajdowane są skorupki o różnej strukturze, a należące do tego samego gatunku, co prawdopodobnie związane jest z różnymi warunkami egzystencji. Przedyskutowano interpretację danych, wskazując na duże znaczenie form planktonowych, zwłaszcza gatunków z rodziny Bosminidae. Gatunki Chydoridae odzwierciedlające głównie stan strefy brzegowej przedstawiono według grup wskaźnikowych wydzielonych przez różnych badaczy.

EN

The chitinous fragments of Cladocera carapaces, frequently found in lacustrine sediments, are valuable material for palaeolimnological studies. On the basis of species composition of Cladocera it is possible to restore the development of the lake, including its trophic changes and water level fluctuations. The importance of analyses of subfossil Cladocera in palaeolimnological investigations is accentuated by the results hitherto obtained in many countries (Frey, 1986a; Korhola, 1990; Hofmann, 1993). A review of previous research in this domain is presented in this paper, alongside with the methodology of analytic works and interpretation of the results. The most frequently used and very useful method of preparation of Cladocera remnants from gyttja sediments is described (Frey, 1986a). It has been shown that determination of Cladocera remnants using biological microscope alone may lead to taxonomic errors. For instance, the present author has found that carapaces belonging to Chydorus sphaericus, when seen under scanning microscope, differed considerably in their structure. In my opinion, the differences in structure within the same species may be a result of various lake conditions. Hence, the need to use scanning microscope in solving taxonomic problems is emphasised (Figs. 1-4). The results of analyses of changes in the frequency and species composition of Cladocera are particularly useful in reconstructions of lake evolution. The planktonic forms, mainly the species of the Bosminidae family, are particularly important in determining trophic changes and water level fluctuations (Alhonen, 1970; Hofmann, 1986, 1993; Szeroczyńska, 1998a). The species of the Chydoridae family, characterising mainly the littoral environment, are presented according to the index groups established by some authors (Flössner, 1990; Hofmann, 1986; Korhola, 1990). Particular species of this family make a basis for determination of the diversity and equitability, as well as pH, providing to some extent climatic information (Frey, 1988b; Hofmann, 1986; Krause-Dellin, 1988; Whiteside, 1970).

Słowa kluczowe

PL

Cladocera; paleolimnologia

• Wydawca: Instytut Nauk Geologicznych PAN
• Czasopismo: Studia Geologica Polonica
• Rocznik: 1998
• Tom: Vol. 112
• Strony: 9--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 80 poz., fot.

Twórcy

autor

Szeroczyńska Krystyna

• Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa, Poland

Bibliografia

• [1]. Alhonen, P., 1970. The palaeolimnology of four lakes in south-western Finland. Annal. Acad. Scient. Fenn. Ser. A. III, 105: 1-39.
• [2]. Alhonen, P., 1972. Galltrasket: The geological development and palaeolimnology ofa smalt polluted lake in Southern Finland. Comment. BioL, 57: 3-34.
• [3]. Alhonen, P., 1986. Holocene lacustrine microfossils and environmental changes. Bull. Geol. Soc. Finland, 58: 57-69.
• [4]. Bilska, M. 84 Mikulski, J. S., 1979. Analysis of the population of Bosminidae in the holocene period of Lake Gopło. Acta Univ. Nicol. Copernici, Limnol. Popers, 11: 47-70.
• [5]. Bińka, K., Madeyska, T., Marciniak, B., Szeroczyńska, K., & Więckowski, K., 1988. Błędowo Lake (Central Poland): bistory of vegetation and lake development during the last 12 000 years. Buli. Pol. Ac. Sc., 36: 147-158.
• [6]. Bińka, K. & Szeroczyńska, K. 1989. Type Region P-n: Masovia and Podlasie Lowlands. Acta Palaeobot., 29 (2): 59-63.
• [7]. Bińka, K., Cieśla, A., Łapka B., Madeyska, T., Marciniak, B., Szcroczyńska, K. & Więckowski, K., 1991. The development of Błędowo Lake (Central Poland). Stud. Geol. Polon., 100: 1-86.
• [8]. Birks, H. H., Whiteside, M. C., Stark, D. M. & Bright, R. C., 1976. Recent palaeolimnology of three lakes in north-western Minnesota. Quat. Res., 6: 249-272.
• [9]. Błędzki, L. A., 1987. Claroceran remains analysis in sediments of Lake Strażym (Brodnica Lake District). Acta Palaeobot., 27 (1): 311-317.
• [10]. Boucherle, M. M. & Ztillig, H., 1983. Cladoceran remains as evidence of change in trophic state in three Swiss lakes. Hydrobiologia, 103: 141-146.
• [11]. Brehm, A., 1968. Życie zwierzat. Bezkręgowce. PWN, Warszawa, 503 pp.
• [12]. Brodniewicz, 1., 1979. Analiza faunistyczna późnoglacjalnych osadów słodkowodnych z klifu nadbrzeżnego kolo Ustki (Faunistic analysis of late glacial fresh water deposits from the sea-cliff near Ustka town (Poland)). In: Od czwartorzędu do prekambru. UAM. Ser. Geologia, 9: 3-27.
• [13]. Cieciura, L., 1989. Techniki stosowane w mikroskopii elektronowej. Pr. zbiorowa, PWN, Warszawa, 153 pp.
• [14]. Crisman, T. L., & Whitehead, D. R., 1978. Paleolimnological studies on smali New England (U.S.A.) ponds. Part II. Cladoceran community responses to trophic oscillations. Pol. Arch. Hydrobiol., 25: 75-86.
• [15]. Czeczuga, B., Gołębiewski, Z. & Kossacka, W., 1970. The history of Lake Wiżajny in the light of chemical investigations ofthe sediments and Cladocera fossils. Schweiz. Z. Hydrol., 32: 284-299.
• [16]. Czeczuga, B., & Kossacka, W., 1977. Ecological changes in Wigry Lake in the postglacial period. Part II. Investigations of the cladocean stratigraphy. Pol. Arch. Hydrobiol., 24: 259-277.
• [17]. Flössner, D., 1964. Zur Cladocerenfauna des Stechlin-Gebietes. II. Ökologische Untersuchungen Ober die litoralen Arten. Limnologica, 2 (1): 35-103.
• [18]. Flössner, D., 1972. Branchiopoda, Branchiura. Die Tierwelt Deutschlands. 60: 1-501.
• [19]. Flössner, D., 1990. Die Geschichte der Cladocerenfauna des Barsch-Sees, eines sauren, kalkarmen Moorweihers im mitteleuropaischen Flaschland. Limnologica, 21: 125-135.
• [20]. Frey, D. G., 1955. Langsee: a history of meromixis. Mem. Ist. Rat Idrobiol. suppL, 8: 141-164.
• [21]. Frey, D. G., 1958. The late-glacial cladoceran fauna ofa small lake. Arch. Hydrobiol., 54: 200-275.
• [22]. Frey, D. G., 1961. Developmental history of Schleinsee. Proc. Int. Assoc. Limnol., 14: 271-278. Frey, D. G., 1962. Cladocera from the Eemian Interglacial of Denmark. J. PalaeontoL, 36: 1133-1154.
• [23]. Frey, D. G., 1980. On the plurality of Chydorus sphaericus (O. F. MUller) (Cladocera, Chydoridae), and designation ofa new type from SjaelsP, Denmark. Hydrobiologia, 69 (1-2): 83-123.
• [24]. Frey, D. G., 1986a. Cladocera analysis. In: Handbook of Holocene palaeoecology and palaeo-hydrology (B. E. Berglund, ed.): 667-692.
• [25]. Frey, D. G., 19866. The non-cosmopolitanism of chydorid Cladocera: implications for biogeography and evolution. Cladoceran Biogeography (R. H. Gore & K. L. Heck, eds): 237-256.
• [26]. Frey. D. G.. 1988a. What is paleolimnology? J. Paleolimnol., 1: 5-8.
• [27]. Frey, D. G., 1988b. Littoral and offshore communities of diatoms, cladocerans and dipterous larvae, and their interpretation in palaeolimnology. J. Paleolimnol., 1: 179-191.
• [28]. Goulden, C. E., 1964. The history of the Cladoceran fauna of Esthwaite Water (England) and its limnological significance. Arch. Hydrobiol., 60: 1-52.
• [29]. Goulden, C. E., 1969. Interpretative studies of Cladoceran microfossils in lake sediments. Mita. Internat. Verein. Limnol., 17: 43-55.
• [30]. Goulden, C. E. & Frey, D. G., 1963. The occurrence and significance of lateral head pores in the genus Bosmina (Cladocera). Int. Rev. ges. Hydrobiol., 48: 513-522.
• [31]. Hann, B. J., 1990. Cladocera. In: Methods in Ouaternary ecology. (B. G. Warner, ed.), Geosience Canada, Reprint Series 5: 81-91.
• [32]. Hann, B. J. & Karrow, P. F., 1984. Pleistocene paleoecology of the Don an Scarborough Formations, Toronto, Canada, based on cladoceran microfossils at the Don Valley Brickyard. Boreas, 13: 377-391.
• [33]. Hann, B. J. & Karrow, P. F., 1993. Comparative analysis of cladoceran microfossils in the Don and Scarborough Formations, Toronto, Canada. J. Paleolimnol., 9: 223-241.
• [34]. Harmsworth, R. V., 1968. The develpment history of Blelham Tam (England) as shown by animal microfossils, with special reference to the Cladocera. Ecol. Monogr., 38: 223-241.
• [35]. Hofmann, W., 1978. Analysis of animal microfossils from the Großer Segeberger See (F.R.G.). Arch. Hydrobiol., 82 (1/4): 316-346.
• [36]. Hofmann, W., 1984. Postglacial morphological variation in Bosmina longispina Leydig (Crustacea, Cladocera) from the GroBer Ploner See (north Germany) and its taxonomic implications. Z. zool. Syst. Evolut.-forsch., 22, (4): 294-301.
• [37]. Hofmann, W., 1985. Development bistory of Lobsigensee: subfossil Cladocera (Crustacea). Diss. Bot., 87: 150-153.
• [38]. Hofmann, W., 1986. Developmental history of the Grosser Plener See and the Schóhsee (North Germany): cladoceran analysis, with special reference to eutrophication. Arch. Hydrobiol. Suppl., 74 (3): 259-287.
• [39]. Hofmann, W., 1987. Stratigraphy of Cladocera (Crustacea) and Chironomidae (Insecta: Diptera) in three sediment cores from the central Baltic Sea as related to paleo-salinity. Int. Revue ges. Hydrobiol., 72 (1): 97-106.
• [40]. Hofmann, W., 1993. Late-Glacial/Holocene changes of the climatic and trophic conditions in three Eifel Maar lakes, as indicated by faunal remains. I. Cladocera. Lect. Notes in Earth Sci., 49: 393-420.
• [41]. Kadota S., 1975. A quantitative study of the microfossils in a 200- meter-long core sample from lake Biwa. Paleolimnology of lake Biwa and the japanese Pleistocene. 85 (3): 354-367.
• [42]. Kerfoot, W. C., 1974. Net accumulation rates and the history of cladoceran communities. Ecology, 55: 51-61.
• [43]. Korhola, A., 1990. Palaeolimnology and hydroseral development of the Kotasuo Bog, Southern Finland, with special reference to the Cladocera. Armad. Acad. Sc. Fenn., Ser. A. III, 155: 5-40.
• [44]. Korhola, A., 1992. The Early Holocene hydrosere in a smalt acid hill-top basin studied using crustacean sedimentary remains. J. Paleolimnol., 7: 1-22.
• [45]. Korinek, V., 1971. Comparative study of the head pores in the genus Bosmina Baird (Crustacea, Cladocera). Vest. Csk. Spolec. ZooL, 35: 275-296.
• [46]. Krause-Dellin, D. & Steinberg, C., 1986. Cladoceran remains as indicators of lake acidification. Hydrobiologia, 143: 129-134.
• [47]. Krause-Dellin, D., 1988. Die Arten der Fam. Chydoridae (Cladocera) als versauerungsindikatoren in Weichwasserseen. Diss. Abt. Limnol., Insbruck, 25: 1-221.
• [48]. Lampert, W., & Sommer, U., 1996. Ekologia wód śródlądowych. PWN, Warszawa, 390 pp.
• [49]. Mesyatcew, J., 1924. Iskopajemaja fauna Kosinskih ozer. Tr. Kosinskoj Biol. Sto., 1: 16-27. Mikulski, J. S., 1974. Biologia wód śródlądowych. PWN Warszawa, 434 pp.
• [50]. Mikulski, J. S., 1976. Futher investigations upon Holocenie history of lake Jeziorak. Part I. The Boy Moty. Acta Univ. Nicol. Copernici. Limnol. Papers, 9: 65-73.
• [51]. Mikulski, J. S., 1977. Further studies upon Holocene history of Lake Jeziorak. Part II. Comparison of the history of particular basins. Acta Univ. Nicol. Copernici, Limnol. Papers, 10: 107-118. Mikulski, J. S., 1978. Man impact upon Gopło Lake as reflected in Cladoceran-community remaints in sediments. Pol. Arch. Hydrobiol., 25: 291-295,
• [52]. Miracle, M. R. & Mezquita, F. 1996. Chydorid assmeblages in the sedimentary sequence of lake La Cruz (Spain). Book ofAbstr. 4117 Intern. Symp. on Cladocera, Postojna (Slovenia), August 8-15, 1996: 37.
• [53]. Mueller, W. P. 1964. The distribution of cladoceran remains in surficial sediments from three northern Indiana lakes. Invest. Indiana lakes & Streams, 6: 1-63.
• [54]. Niewiadomski, Z., 1994. Rozwój Jeziora Kortowskiego w okresie subatlantyckim w oparciu o analizę subfosylnych Cladocera, barwników roślinnych i wybranych parametrów fizykochemicznych osadów. Praca doktorska, A.R.T., Olsztyn.
• [55]. Patalas, K. & Patalas, J., 1966. The Crustacean plankton communities in Polish lakes. Verh. Inter. Limnol., 16: 204-255.
• [56]. Pawlikowski, M., Ralska-Jasiewiczowa, M., Schanborn, W., Stupnicka, E., & Szeroczyńska, K. 1982. Woryty near Gietrzwałd, Olsztyn Lake District, NE Poland, vegetational history,and lake development during the last 10 000 years. Acta Palaeobot., 22 (1): 85-116.
• [57]. Polcyn, I., 1994. Stratygrafia mostu/grobli w oparciu o morfologię warstw, układ konstrukcji i wyniki analizy wioślarek (Cladocera) (Ergebnisse Naturwissenschaftlich-archaologischer Nachfor-schungen an der frahmittelalterlichen Brucke/dem Deich in Giecz Gemeinde Dominowo, Stand-ort 2. In: Rezultaty badań przyrodniczo-archeologicznych przeprowadzonych na wczesno¬średniowiecznym moście/grobli w Gieczu, gm. Dominowo, stan. 2 Stud. Lednickie, III: 206-211.
• [58]. Polcyn, I., 1997. Zastosowanie analizy kopalnych zespołów wioślarek do otworzenia warunków sedymentacji limnicznej w sąsiedztwie obiektów archeologicznych. Praca doktorska, ING PAN, Warszawa.
• [59]. Polcyn, I. & Polcyn, M., 1994. Dotychcasowe badania podwodnych warstw kulturowych na Ostrowie Lednickim i w Gieczu (Centralna Wielkopolska). Pol. Bot. Stud. Guidebook Ser., 11: 83-91.
• [60]. Poulsen, E. M., 1928. Faunistische und biologische Untersuchungen über die Cladocerenfauna von Danemark. Vidensk. Medd. Dan. Naturhist. Foren., 86: 203-242.
• [61]. Ravera, O. 84 Parise, G., 1978. Eutrophication of lake Lugano "read" by means of planktonic remains in the sediment. Schweiz. Z. Hydra, 40: 40-50.
• [62]. Rybak, J. I., 1993. Przegląd słodkowodnych zwierząt bezkręgowych. Arthropoda. Crustacea. Clado-cera. Biblioteka Monitoringu Środowiska: 1-28, Warszawa.
• [63]. Smirnov, N. N., 1971. Chydoridae fauny mira. Fauna SSSR. Rakoobraznyje, Nov. Ser., 101. (1-2): 531 pp.
• [64]. Smirnov, N. N., 1978. Metody i nekotoryje resultaty istoricheskoy biotsemologii vetvistonsykh rakoobraznykh. In: Ekologiyasoobshchestv Ozera Gubokogo (G. D. Polyakov, ed.): 105-173. Izdatelstvo Nauka, Moskow.
• [65]. Smirnov, N. N., 1992. The macrothricidae of the world. Acad. Publ., The Hague, 143 pp.
• [66]. Szeroczyńska, K., 1984. Analiza Cladocera w osadach niektórych jezior tatrzańskich (Results of examination of Cladocera remains in lacustrine sediments of Dolina Pięciu Stawów Polskich). Pr. i Stud. Geogr., 5: 93-102.
• [67]. Szeroczyńska, K., 1985. Cladocera jako wskaźnik ekologiczny w późnoczwartorzędowych osadach jeziornych Polski Północnej (Cladocera as ecologic indicator in late Quaternary lacustrine sediments in Northern Poland). Acta Palaeontol. Polon., 30 (1-2): 3-69.
• [68]. Szeroczyńska, K., 1991a. Impact of prehistorie settlements on the Cladocera in the sediments of Lakes Suszek, Błędowo and Skrzetuszewskie. Hydrobiologia, 225: 105-114.
• [69]. Szeroczyńska, K., 1991b. Wioślarki (Cladocera) w osadach Jeziora Skrzetuszewskiego (Wasserfliihe (Cladocera) aus Sedimenten des Skrzetuszewskie Sees). Biblioteka Studiów Lednickich: 122¬128.
• [70]. Szeroczyńska, K. 1993a. Analiza Cladocera w osadach jezior karkonoskich. In: Geologiczne pro-blemy Karkonoszy. Materiały z sesji naukowej w Karpaczu 11-13.10.1991: 294-302. Wyd. Univ. Wr.
• [71]. Szeroczyńska, K. 1993b. Analiza Cladocera w spągowych osadach Jeziora Gościąż (Cladocera analysis in the bonom sediments of Lake Gościąż). Pol. Bot. Stad. Guidebook Ser., 8: 173-179.
• [72]. Szeroczyńska, K., 1995. Cladocera w osadach Jeziora Biskupińskiego (Cladocera in sediments of the Biskupińskie Lake). In: Zarys zmian środowiska geograficznego okolic Biskupina pod wpływem czynników naturalnych i antropogenicznych w późnym glacjale i holocenie. (W. Niewiarowski, ed). OW. Turpress, Toruń, 181-199.
• [73]. Szeroczyńska, K., 1998a. Holoceńska historia jezior Lednickiego Parku Krajobrazowego na pod-stawie kopalnych wioślarek (The Holocene history of the Lakes of the Lednica Landscape Park in Wielkopolska based on subfossil Cladocera. Stad. Geol. Polon., 112: 29-103.
• [74]. Szeroczyńska, K., 1998b. The postglacial cladoceran succesion in the larninated sediments of Lake Gościąż. Acta Palaeobot., (in press)
• [75]. Szeroczyńska, K. 8c I. Polcyn, 1998. Cladocera w osadach pelagicznych Jeziora Biskupińskiego (Cladocera in pelagie sediments of the Biskupińskie Lake (Central Poland). Stud. Geol. Polon., 112: 105-122.
• [76]. Tobolski, K., 1991. Biostratygrafia i paleoekologia interglacjału eemskiego i zlodowacenia Wisty rejonu konińskiego. In: Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin - Turek. Wyniki realizacji Programu RR.11.14 w okresie 1986-1990, Pr. zbior. UAM, (W. Stankowski, ed): 45-87, Poznań.
• [77]. Tsukada, M., 1972. The bistory of lake Nojiri, Japan. Trans. Conn. Acad. Art Sci., 44: 339-365.
• [78]. Whiteside, M. C., 1970. Danish Chydorid Cladocera: modern ecology and core studies. Ecol. Monogr., 40: 79-118.
• [79]. Whiteside, M. C. & Swindoll, M. R., 1988. Guidelines and limitations to cladoceran paleoecological interpretations. Palaeogeogr. Palaeoclinwtol. Palaeoecol., 62: 405-412.
• [80]. Zemp, F., 1943. Funde von Kleintierrelikten im neolitischen Wauwiler See. Z. 1-1ydrol., 9: 50-70.