Geomorfometria - parametry morfometryczne w charakterystyce rzeźby terenu

• Autorzy: Wieczorek M. , Żyszkowska W.

Warianty tytułu

EN

The Morphometric Relief Characteristic on a Basis of Digital Terrain Models

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Autorki przedstawiają geomorfometrię jako dziedzinę związaną z określaniem morfometrycznych cech powierzchni terenu, jej podstawowe problemy oraz metody oparte na numerycznych modelach terenu.

EN

Morphometry, which has been accompanying geography sińce 19th century, establishes numerical parameters describing Earth surface relief. Every type of measurement is conditioned by certain methodological assumptions which determine the way they are conducted. In the process it is very important to adjust the scale of the elaboration to the size of forms under analysis and to the goal of research. The choice of the size of reference units in which morphometric parameters are determined is equally essential. A.F. Pitty (1969), A.J.W. Gerard and DA. Robinson (1971) stressed the relation between the calculated slope angle and the size of the interval in which the angle is measured, even during measurements in open terrain. Morphometric parameters in traditional morphometry were determined on the basis of contour-line image of relief. Slope and slope aspect were then determined. Nowadays, the parameters are calculated on the basis of digital terrain models in the form of TIN or GRID. The article presents the algorithms for calculation of slope and slope aspect with the use of raster model. Depending on the number of adjacent grids considered in calculations, the algorithms for the determination of slope and slope aspect base on two, three, four, eight and nine points (P.L. Guth 1995). Among basic attributes of topographic surface describing the shape of the slope is surface curvature,

Słowa kluczowe

PL

geomorfologia; analiza przestrzenna; NMT; powierzchnie 3D; GIS; geomorfometria

EN

geomorphology; spatial analyses; DTM; 3D surfaces; GIS; geomorphometry

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 43, nr 2
• Strony: 130--144
• Opis fizyczny: Bibliogr. 75 poz.

Twórcy

autor

Wieczorek M.

autor

Żyszkowska W.

• Zakład Kartografii Uniwersytetu Wrocławskiego,

Bibliografia

• Bartkowski T., 1977, Metody badań geografii fizycznej. Warszawa: PWN.
• Baulig H, 1959, Morphometrie. „Annales de Geogr." Nr 68, s. 385-408.
• Burrough P.A., Wilson J., van Gaans P., Hansen A., 2001, Fuzzy k-means classification of topo-climatic data as an aid to forest mapping in the Greater Yellowstone Area, USA. „Landscape Ecology" Vol. 16, s. 523-546.
• Chaplot V., Darboux F., Bourennane H., Leguedois S., Silvera N., Phachomphon K., 2006, On the accuracy of interpolation techniques in digital elevation models for various landscape morphologies, surface areas and sampling densities. „Geomorphology" Vol. 77, s. 126-141.
• Chorley R.J., 1966, The application of statisticalmeth-ods to geomorphology. W: Essays in geomorphology. London: Methuen, s. 77-99.
• Clarke J.L., 1966, Morphometry from maps. W: Essays in geomorphology. London: Methuen, s. 235-274.
• Czyżewski J., 1949, Mapa średnich wzniesień Polski. „Czas. Geogr." T. 20, z. 1-4, s. 198-209.
• Deng Y.X., Wilson J.P., Sheng J., 2006, Effects of variable attribute weights on landform classification. „Earth Surface Processes and Landforms" Vol. 31, s. 1452-1462.
• Doornkamp J.C., King G.A.M., 1971, Numerical analysis in geomorphology. London: Methuen, s. 372.
• Dorywalski M., 1953, Matematyczno-statystyczne me tody w geomorfologii. „Przegl. Geogr." T. 25, z. 2, s. 61-74.
• Dmowska A., 2008, Klasyfikacja Pojezierzy Południowobałtyckich i Pojezierzy Wschodniobałtyckich w oparciu o kryterium morfometryczne. „Landform Analysis" Vol. 9, s. 345-347.
• Drzewiecki W., Mularz S., Pirowski T.,1999, Generowanie map spadków i ekspozycji pod nadzorem różnych systemów G/S. „Zesz. Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej. Geodezja" T. 5, nr 1, s.101-122.
• Dylik J., 1953, Cechy rozwoju najnowszej geomorfologii. „Przegl. Geogr." T. 25, z. 2, s. 4-35.
• Evans I.S., 1972, General geomorphometry, derivatives ofaltitude anddescriptive statistics. W: R.J. Chorley (ed.), Spatial Analysis in Geomorphology. London: Methuen, s. 17-91.
• Gadzojannis A., Plewniak W., 1974, Mapa intensywności urzeźbienia Sudetów Kłodzkich. "Acta Universitatis Wratislaviensis", nr 236, Prace Inst. Geogr, ser. A, Wrocław, s. 79-83.
• Gassmann F., Gutersohn H., 1947, Kotenstreung und Relieffactor. „Geogr. Helvetica" Bd. 2, s. 122-139.
• Gerard A.J.W., Robinson D.A., 1971, Vahability in slope measurements. "Transactions Institute British of Geographers" Vol. 54, no. 11, s. 45-54.
• Gregory S., 1976, Metody statystyki w geografii. Warszawa: PWN.
• scher Kartierung. „Wissenschaftliche Veroffentlichun-gen. Dt. Institut fur Landeskunde" N.F. Bd. 21/22, s. 541-655.
• Guth P.L., 1995, Slope and aspect calculations on gridded digital elevation models: examples from a geomorphometric toolbox for personal computers. „Zeitschr. , fur Geomorphologie" N.F., Supl. Bd. 101, s. 31-52.
• Hejmanowska B., 2005, Wpływ jakości danych na ryzyko procesów decyzyjnych wspieranych analizami G/S. Kraków: Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-DydaktyczneAGH.
• Hobson R.D., 1972, Surface roughness in topography. Quantitative approach. W: R.J. Chorley (ed.), Spatial Analysis in Geomorphology. London: Methuen, s. 221-245.
• Hormann K., 1968, Rechenprogramme zur morphometrische Kartenauswertung. „Schriften Geogr. Inst. Univer. Kiel" Bd. 29.
• Hormann K., 1971, Morphometrie der Erdoberflache. „Schriften Geogr. Inst. Univer. Kiel" Bd. 36.
• Hormann K., 1975, Masstabsabhangige Grossen und Begriffe in der Geographie, eriautert an der Beispielen Hangneigung, Bevólkerungsdichte, Klima, Schnee -und Baumgrenzhóhe, Pflanzformation. „Giesen Geogr. Schriften" No. 2, s. 181-193.
• Horn B.K.P., 1981, Hill-shading and the reflectance map. „Proceedings of the IEEE" Vol. 69, no. 1, s. 14-47.
• Horton R.E., 1945, Erosional development of streams and their drainage basins; hydrophysical approach to quantitative morphology. „Bull. of Geolog. Soc. Amer." Vol. 56, s. 275-370.
• Jahn A., 1954, Denudacyjny bilans stoku. „Czas. Geogr." T. 25, z. 1-2, s. 38-64.
• Jenco M., Pacina J., Shary P. A., 2009, Terrain skeleton and local morphometric variables: geosciences and computer vision technique. W: Horak J. (ed.), Advances in Geoinfonnation Technologies 2009. s. 57-76.
• Kasprzak M., Traczyk A, 2009, Geomoriometria - aplikacje GIS i ich zastosowanie w badaniach rzeźby gór średnich (przykład Karkonoszy). W: T. Kalicki, J.B. Szmańda, K. Zawada (red.), Konferencja Geo-n morfologów Polskich nt. „Metody badań w geomorfologii", Kielce, 28-30 V 2009 r., s. 92-94.
• Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia. Warszawa: PWN.
• Kolejka J., Klimanek M., Mikita T., Svoboda J., 2010, Polomy na śumave zpusobene orkanem kyrill a spoluućast reliefu na pośkozeni lesa. „Geomorphologia Slovaca et Bohemica" nr 2, s. 16-28.
• Koreleski K., Szczygielski W., 1973, Fizjograficzne przesłanki racjonalnej gospodarki produkcyjną przestrzenią rolniczą. „Zesz. Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie, Geodezja" nr 84, z. 4, s. 23-44.
• Krcho J., 1973, Morphometrie analyis of relief on the basis of geometric aspect of field theory. "Acta Univer. Comen. Geogr.-Physic", Bratislava.
• Krcho J., 2001, Modeling of georelief and its geometrical structure using DTM: positional and numerical accuracy. Bratislava: Q111 Publishers.
• Kugler H., 1974, Das Georelief undseine kartographi-sche Modellierung. Dissert. Univ. Halle (maszynopis).
• Lach J., Tabor J., Żychowski J., 1980, Współczynnik rozwinięcia powierzchni jako wskaźnik syntetycznego przedstawienia rzeźby. „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP" z. 71, Prace Geograficzne VIII, s. 159-166.
• Lecarpentier M., 1974, Analyse numerique des pentes etmesure despentes. „Cahiers Geogr. Quebec" T. 18, nr 45, s. 483^193.
• Li Z., Zhu Q., Gold C, 2005, Digital Terrain Modeling. Principles and Methodology. CRC PRESS, Boca /Raton.
• Lustig L.K., 1969, Quantitative analysis of desert topography. W: Arid lands in perspective. s. 45—48.
• Malicki A., 1955, Prace E. Romera z zakresu kartometrti i morfometrii. „Czas. Geogr." T. 26, s. 66-75.
• Mark D.M., 1975, Geomorphometric parameters: a re-view and evaluation. „Geografiska Annaler" Vol. 57A, no. 3-4, s. 65-177.
• Migoń R, Placek A., Żyszkowska W., 2009, Steep slopes in the Sudetes and their morphotectonic interpretation. „Geological Ouarterly" Vol. 53, no. 2, s. 219-232.
• Neuenschwander G., 1944, Morphometnsche Begriffe, eine kritische Untersuchung auf Grund der Literatur. Diss. Zurich.
• Ohmori H., SugaiT., 1995, Towardsgeomorphometric models for estimating landslide dynamics and fore-casting landslide occurence in Japanese mountains. „Zeitschr. filr Geomorphology" N.F. Suppl. Bd. 101, s. 149-164.
• Piasecki H., 1949, Rzeźba ziem polskich w świetle wysokości względnych. „Czas. Geogr." T. 20, z. 1-4, s. 210-225.
• Pikę R.J., 2000, Geomorphometry— diversityin quantitative surface analysis. „Progress in Physical Geography" Vol. 24, s. 1-20.
• Pikę R.J., Wilson S.E., 1971, Elevation-relief ratio, hypsometric integral and geomorphic area - altitude analysis. „Bull. of Geol. Soc. Am." Vol. 82, s. 1079-1084.
• Pitty A.F., 1969, A scheme for hillslope analysis, cz. I., „University of Hull. Occasional Papers in Geogr." No. 9.
• Placek A., 2008, Zastosowanie numerycznego modelu V terenu w geomorfologii strukturalnej na przykładach z obszaru Sudetów. „Landform Analysis" Vol. 9, s. 364-368.
• Richling A. (red.), 2007, Geograficzne badania środowiska przyrodniczego. Warszawa: PWN.
• Richter H., 1962, Eine neue Methode der groBmali-stabigen Kartierung des Reliefs. „Petermanns Geogr. Mitt." Jg. 106, s. 309-312.
• Savigear R.A.G., 1952, Some observation on slope development in south Wales. „Transactions and Papers. Brit. Inst. Geogr." No. 18, s. 31-51.
• Smith M.J., Goodchild M.F., Longley P.A., 2008, Geo-spatial Analysis: A comprehensive guide to principles, techniques, and software tools. 2nd Edition. London: Troubador.
• Smoleński J., 1933, Niektóre metody morfometryczne. „Wiadomości Geograficzne" T. 9, nr 1-2, s. 4-6.
• Steinhaus H., 1947, O wskaźniku ukształcenia pionowego. „Przegl. Geogr." T. 21, s. 113-115.
• Strada L, 1932, O najważniejszych zagadnieniach i potrzebach morfometrii. „Polski Przegl. Kartogr." Nr 48, T. 5, s. 213-234.
• Strahler A.H., 1950, Equilibrium theory of erosional slopes approaches by frequency distribution analysis. „Amer. Journ. of Science" Vol. 248, s. 673-696.
• Strahler A.H., 1952, Hypsometric (area-altitude) analysis of erosional topography. „Bull. of Geol. Soc. p Am." Vol. 63, s. 1117-1142.
• Strahler A.H., 1954, Statistical analysis in geomorphic research. „Journal of Geology" No. 1, s. 1-25.
• Strahler A.H., 1956, Quantitative slope analysis. „Buli. of Geol. Soc. Am." Vol. 67, s. 571-596.
• Szczepankiewicz S., 1948, Intensywność urzeźbienia krajobrazu okolic Wałbrzycha, „Prace Wrocławskiego Tow. Naukowego" ser. B, nr 8.
• Śleszyński R, 2009, Wykorzystanie danych georadarowych SRTM-3 w analizie zróżnicowania ukształtowania terenu Polski. „Polski Przegl. Kartogr." T. 41, nr 3, s. 237-252.
• Unwin D., 1981. Introductory SpatialAnalysis. London: Methuen & Co.
• Urbański J., 2008, GIS w badaniach przyrodniczych. Gdańsk: Wydawn. Uniwersytetu Gdańskiego.
• Werner J., 1974, Zur Bedeutung einer EDV - Relief Datei fur Geomorphologie. „Zeitschrift fur Geomor-phologie" N.F. Bd. 18, Nr 3, s. 316-328.
• Wieczorek M., 2007, Metody wyznaczania nachyleń i ekspozycji na podstawie numerycznego modelu wysokości. W: Współczesne problemy metodyki kartograficznej. „Prace i Studia Kartograficzne" T. 1, Lublin, s. 210-217.
• Wieczorek M., 2009, Werenskiold Glacier (SW Spits-bergen) - morphometric characteristics. W: 24th International Cartographic Conference, Santiago, Chile, 15th to 21st of November, Conference Proceedings, s. 1-8.
• Wieczorek M., Szymanowski M., Lupa R, 2010, Modelowanie wysokości terenu technikami interpolacji przestrzennej. W: Numeryczne modele terenu w kartografii. „Główne problemy współczesnej kartografii 2010", s. 96-107.
• Yule G.U., Kendall M.G., 1966, Wstęp do teorii statystyki. Warszawa: PWN.
• YoungA., 1972, Slopes. Edinburgh: Oliver-Boyd.
• Zhang X., Drakę NA, Wainwright J., Mulligan M., 1999, Comparison of slope estimates from Iow resolution DEMs: Scaling issues and a fractal method for their solution. „Earth Surface Processes and Landforms" Vol. 24, s. 763-779.
• Żyszkowska W., 1978, Zastosowanie numerycznych modeli terenu do kartometrycznej analizy rzeźby. „Acta Univer. Wratisl." Nr 340, Prace Inst. Geogr., ser. A, s. 163-176.
• Żyszkowska W., 1980, Analiza charakterystycznych cech rzeźby na podstawie numerycznych modeli terenu. Praca doktorska, maszynopis, Instytut Geografii Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Żyszkowska W., Górecki A., Krupski J., Nowak-Ferdhus E., Pawlak W., 1990, Sieci pól odniesień przestrzennych w analizie, definiowaniu i syntezie zróżnicowania cech środowiska geograficznego. W: Kartograficzny opis rolniczej przestrzeni produkcyjnej. „RPBR-21" z. 4, Akademia Rolnicza, Wrocław, s. 7-40.