Ocena bezpieczeństwa zdrowotnego genetycznie modyfikowanych roślin w badaniach krajowych - przegląd literatury

• Autorzy: Lisowska K. , Cortez A.

Warianty tytułu

EN

Health risk assessment of genetically modified crops in domestic studies - a literature review

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W Polsce toczy się obecnie dyskusja nad legislacją komercyjnych upraw GMO. Ważne miejsce w debacie publicznej zajmuje również kwestia bezpieczeństwa zdrowotnego żywności i paszy wytworzonej z udziałem genetycznie modyfikowanych składników. Pojawiają się zarówno argumenty o szkodliwości jak i o zupełnym bezpieczeństwie tej żywności. Dlatego podjęliśmy się analizy opublikowanych polskich prac badawczych, które są cytowane jako dowód na bezpieczeństwo GMO. Nasza analiza pozwoliła wyciągnąć następujące wnioski. Powszechnym zjawiskiem jest przywoływanie na dowód bezpieczeństwa żywieniowego GMO prac badawczych z innego zakresu, np. prac dotyczących wydajności produkcyjnej pasz GMO, w których w ogóle nie oceniano wpływu tych pasz na zdrowie zwierząt doświadczalnych. Część badań rodzi zastrzeżenia metodyczne; przykładowo, ziarno roślin odpornych na herbicyd używane w badaniach pokarmowych pochodzi z roślin uprawianych bez stosowania oprysków. Takie doświadczenie nie ocenia rzeczywistego narażenia zwierząt i konsumentów, gdyż w praktyce będą oni spożywać zarówno GM ziarno jak i pozostałości herbicydu. Poza tym zauważyliśmy, że w sprawozdaniach i opracowaniach popularyzatorskich częste jest powoływanie się na dane niepublikowane, które nie przeszły procesu recenzji naukowej. To podważa wiarygodność takich opracowań. Z kolei w niektórych badaniach obserwowano przypadki odchyleń od normy fizjologicznej u zwierząt doświadczalnych karmionych paszami z dodatkiem GMO, ale wyniki te nie są zbyt szeroko dyskutowane w publikacjach oryginalnych, a całkiem pomijane w popularnych opracowaniach czy informacjach prasowych. Wobec powyższego, należy ocenić, że szeroko rozpowszechniony przekaz, o udowodnionym braku zagrożeń zdrowotnych ze strony żywności/pasz GMO, jaki dociera do opinii publicznej i decydentów, nie jest całkowicie obiektywny. Może to być jedną z przyczyn powszechnie obserwowanej nieufności i braku społecznej akceptacji GMO oraz źródłem obaw przed manipulacjami sprzecznymi z interesem społecznym.

EN

There is an ongoing discussion whether to legally accept commercial GM crops in Poland. The public debate is mainly concentrated on the safety of GM food/feed and opposing statements are constantly presented - either about the risks concerned with GM products or about the absolute safety of GMOs. Thus, we decided to review research papers published in Polish which cite evidence that prove the safety of GMOs. After analyzing these works we came to the following conclusions. Very often the papers that are cited in the context of GMO safety assessment are devoted to quite different questions; mainly they concern nutritional efficiency and productivity of GM feed and do not analyze health status of the animals in the study. Some papers raise other methodological concerns, e.g., the herbicide tolerant varieties used in feeding experiments which have been grown without herbicide application. This experimental setting is inconsistent with every-day practice, as livestock and consumers are exposed to both factors: the GM product and residual herbicide. In addition, we found that many reports and popular articles refer to unpublished, non-peer-reviewed data which cannot be considered credible. In some published papers, observations are made concerning unfavorable changes in animal physiology, but they are poorly discussed in scientific papers and ignored in popular articles and press releases. Taking into account these data we assume that the widespread statement that the safety of GM food is undoubtedly scientifically proven is not entirely reasonable. This may be a reason for the widespread public distrust and lack of GMO acceptance.

Słowa kluczowe

PL

GMO; genetycznie modyfikowane organizmy; bezpieczeństwo zdrowotne; debata publiczna

EN

GMO; genetically modified organisms; risk assessment; public debate

• Wydawca: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda
• Czasopismo: Journal of Ecology and Health
• Rocznik: 2013
• Tom: R. 17, nr 1
• Strony: 26--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 50 poz.

Twórcy

autor

Lisowska K.

autor

Cortez A.

• Centrum Badań Translacyjnych i Biologii Molekularnej Nowotworów (dawniej Zakład Biologii Nowotworów), Centrum Onkologii - Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach, ul. Wybrzeże Armii Krajowej 15, 44-101 Gliwice

Bibliografia

• [1] Kosieradzka I.: Krajowe doświadczenia in vivo w ocenie wartości odżywczej i dietetycznej wybranych roślin transgenicznych. Postępy Nauk Rolniczych 2009; 34: 71-82.
• [2] Kosieradzka I., Sawosz E., Winnicka A., Kluciński W., Malepszy S., Szwacka M., Pastuszewska B.: The effect of transgenic cucumbers expressing thaumatin on selected immunity parameters in rats. J. Anim. Feed Sci. 2004; 13. Supl. 2:95-98.
• [3] Kosieradzka I., Sawosz E., Pastuszewska B., Szwacka S., Malepszy S., Bielecki W., Czumińska K.: The effect of feeding diets with genetically modified cucumbers on the growth and health status of rats. J. Anim. Feed Sci.2001; lOsupl.2:7-13.
• [4] Kosieradzka I., Sawosz E., Szopa J., Bielecki W.: Potato genetically modified by 14-3-3 protein repression in growing rat diets Part 2: Health status of experimental animals. J. Food Nutr. Sci. 2008; 58(3): 377-382.
• [5] Kosieradzka I., Sawosz E., Skomiał J., Szopa J.: Transgenic potato tubers with over-expression of 14-3-3 protein in growing rat diets. 1. Selected hormone activities and liver function status. J. Anim. Feed Sci. 2005; 14, Suppl. 1:545-548.
• [6] Kosieradzka I., Sawosz E., Pastuszewska B., Żuk M., Szopa J., Bielecki W.: Effect of feeding potato tubers modified by 14-3-3 protein over-expression on metabolism and health status of rats. J. Anim. Feed Sci. 2004; 13:329-339.
• [7] Raport końcowy z realizacji zadania „Wpływ pasz GMO na produkcyjność i zdrowotność zwierząt, transfer transgenicznego DNA w przewodzie pokarmowym oraz jego retencję w tkankach i produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego" http://www.izoo.krakow.pl/ zalaczniki/wazne_informacje/Wplyw_pasz_GMO_na_produkcyjnosc_i_ zdrowotnosc_zwierzat.pdf.
• [8] Świątkiewicz S., Świątkiewicz M., Koreleski J., Kwiatek K.: Nutritional efficiency of genetically modified, insect resistant corn (MON810) and glyphosate tolerant soybean meal (Roundup Ready) for broilers. Buli Vet Inst Puławy 2010; 54:43-48.
• [9] Świątkiewicz S., Koreleski J., Arczewska-Włosek A., Twardowska M.: Poekstrakcyjna śruta sojowa i ziarna kukurydzy z genetycznie zmodyfikowanych roślin w żywieniu kur nieśnych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 2010; 544:11-18.
• [10] Świątkiewicz M, Hanczakowska E., Twardowska M., Mazur M., Kwiatek K., Kozaczyński W., Sieradzki Z., Świątkiewicz S.: The effect of genetically modified feeds on fattening results and transgenic DNA transfer to swine tissues. Bull Vet Inst Puławy 2011; 55:121-125.
• [11] Stadnik J., Karwowska M., Dolatowski Z.J., Świątkiewicz S, Kwiatek K.: Effect of genetically modified, insect resistant corn (MON810) and glyphosate tolerant soybean meal (Roundup Ready) on physico-chemical properties of broilers breast and thigh muscles. Bull Vet Inst Puławy 2011; 55:541-546.
• [12] Stadnik J., Karwowska M, Dolatowski Z.J., Świątkiewicz M, Kwiatek K.: Effect of genetically modified feeds on physico-chemical properties of pork. Ann. Anim. Sci. 2011; 11 (4): 597-606.
• [12] Świątkiewicz S., Twardowska M., Markowski J., Mazur M., Sieradzki Z., Kwiatek K.: Fate of transgenic DNA from Bt corn and Roundup Ready soybean meal in broilers fed GMO feed. Bull Vet Inst Puławy 2010; 54: 237-242
• [13] Świątkiewicz S., Koreleski J., Arczewska-Włosek A., Świątkiewicz M., Twardowska M., Markowski J., Mazur M., Sieradzki Z., Kwiatek K.: Detection of transgenic DNA from Bt maize and herbicide tolerant soybean soybean meal in tissues, eggs and contents of segments of digestive tract in laying hens fed diets containing genetically modified plants. Ann. Anim. Sci. 2011; 11(3): 413-424.
• [14] Baranowski A., Rosochacki S., Parada R., Jaszczak K., Zimny J., Połoszynowicz J.: The effect of diet containing genetically modified triticale on growth and transgenic DNA fate in selected tissue of mice. Anim. Sci. Pap. Rep. 2006; 24:129-142.
• [15] Kosieradzka I., Vasko V., Szwacka M., Przybysz A., Fiedorowicz Sz.: Evaluation of the possibility of horizontal gene transfer and accumulation of transgenic DNA from diet in the bodies of experimental rats. J. Anim. Feed Sci. 2010; 19:307-315.
• [16] Twardowski T, Potkański A., Pruszyński S., Adamczewski K.: ANote on Silage from Genetically Modified Maize Tested for Biological Activity. Pol. J. Environ. Stud. 2003; 12,759-764.
• [17] Schubbert R., Hohlweg U., Renz D. Doerfler W.: On the fate of orally ingested foreign DNA in mice: chromosomal association and placental transmission to the foetus. Mol. Gen. Genet. 1998; 259:569-76.
• [18] Hohlweg U., Doerfler W.: On the fate of plant or other foreign genes upon uptake in food or after intramuscular injection in mice. Mol. Genet. Genom. 2001; 265:225-233.
• [19] Phipps R.H., Deaville E.R. Maddison B.C.: Detection of transgenic and endogenous plant DNA in rumen fluid, duodenal digesta, milk, blood, and feces of lactating dairy cows. J. Dairy Sci. 2003; 86:4070-4078.
• [20] Sharma R., Damgaard D., Alexander T.W., Dugan M.E., Aalhus J.L., Stanford K., McAllister T.A.: Detection of transgenic and endogenous plant DNA in digesta and tissues of sheep and pigs fed Roundup Ready canola meal. J Agric Food Chem. 2006; 54(5): 1699-709.
• [21] Schubbert R, Lettmann C, Doerfler W.: Ingested foreign (phage M13) DNA survives transiently in the gastrointestinal tract and enters the bloodstream of mice. Mol Gen Genet. 1994; 242(5): 495-504.
• [22] Schubbert R., Renz D., Schmitz B. Doerfler W.: Foreign (M13) DNA ingested by mice reaches peripheral leukocytes, spleen, and liver via the intestinal wall mucosa and can be covalently linked to mouse DNA. Proc. Natl. Acad. Sci. U SA 1997; 94:961-6.
• [23] Wu-Pong S., Livesay V., Dvorchik B. Barr W.H.: Oligonucleotide transport in rat and human intestine Ussing chambers models. Biopharm Drug Dispos 1999;20:411-4l6.
• [24] Netherwood T, Martin-Orue S.M., OTJonnell A.G., Gockling S., Graham J., Mathers J.C., Gilbert H.J.: Assessing the survival of transgenic plant DNA in the human gastrointestinal tract. Nat Biotechnol. 2004; 22(2): 204-9.
• [26] Einspanier R., Klotz A., Aulrich J.K.K., Poser R., Schwagele F., Jahreis G., Flachowsky G.: The fate of forage plant DNA in farm animals: a collaborative case-study investigating cattle and chicken fed recombinant plant material. Eur. Food Res. Technol. 2001; 212:129-134.
• [27] Reuter T., Aulrich K., Berk A.: Investigations on genetically modified maize (Bt-maize) in pig nutrition: fate of feed-ingested foreign DNA in pig bodies. Eur. Food Res. Technol. 2002;216:185-192.
• [28] Duggan P.S., Chambers P.A., Heritage J. Forbes J.M.: Fate of genetically modified maize DNA in the oral cavity and in rumen of sheep. British J. Nutr. 2003; 89:159-166.
• [29] Mazza R., Soave M., Morlacchini M., Piva G., Marocco A.: Assessing the transfer of genetically modified DNA from feed to animal tissues. Transgenic Res. 2005; 14(5): 775-84.
• [30] Chainark, P.: Availability of genetically modified feed ingredient II: investigations of ingested foreign DNA in rainbow trout Oncorhynchus mykiss. Fisheries Science, 2008,74(2): 380-390
• [31] Ran,T, Mei, L., Lei, W., Aihua, L., Ru, H., Jie, S.: Detection of transgenic DNA in tilapias (Oreochromis niloticus, GIFT strain) fed genetically modified soybeans (Roundup Ready). Aąuaculture Research 2009; 40(12): 1350-1357.
• [32] Tudisco R., Mastellone V, Cutrignelli M.I., Lombardi P., Bovera F., Mirabella N., Piccolo G., Calabró S., Avallone L., Infascelli F.: Fate of transgenic DNA and evaluation of metabolic effects in goats fed genetically modified soybean and in their off springs. Animal. 2010; 4(10): 1662-71.
• [33] Jaszczak K., Kruszewski M., Baranowski A., Parada R., BartłomiejczykT., Zimny J. and Rosochacki S.: Micronucleus test and comet assay on mice fed over five generations a diet containing genetically modified triticale. J Animal Feed Sciences, 2008; 17:100-109.
• [34] FAO. Pesticide residues in food - 1997: Report. Report of the Joint Meeting of the FAO Panel of Experts on Pesticide Residues in Food and the Environment and the WHO Core Assessment Group on Pesticide Residues. Lyons, France, 22 September - 1 October 1997. http://www.fao.org/docrep/w8141 e/w8141 e0u.htm.
• [35] FAO. 2005. Pesticide residues in food- 2005. Report of the Joint Meeting of the FAO Panel of Experts on Pesticide Residues in Food and the Environment and the WHO Core Assessment Group on Pesticide Residues, Geneva, Switzerland, 20-29 September. FAO Plant Production and Protection Paperl83,7.
• [36] Aris A., Leblanc S.: Maternal and fetal exposure to pesticides associated to genetically modified foods in Eastern Townships of Quebec, Canada. Reprod Toxicol. 2011; 31(4): 528-33.
• [37] Malatesta M., Perdoni F., Santin G., Battistelli S., Muller S., Biggiogera M.: Hepatoma tissue culture (HTC) cells as a model for investigating the effects of low concentrations of herbicide on cell structure and function. Toxicolin Kitro.2008;22(8): 1853-60.
• [38] Seralini G.E., de Vendómois J.S., Cellier D., Sułtan C, Buiatti M., Gallagher L., Antoniou M., Dronamrąju K.R.: How subchronic and chronic health effects can be neglected for GMOs, pesticides or chemicals. Int J Bio lSci. 2009; 5(5): 438-43.
• [39] Richard S., Moslemi S., Sipahutar H., Benachour N., Seralini G.E.: Differential effects of glyphosate and roundup on human placental cells and aromatase. Environ Health Perspect. 2005; 113(6): 716-20.
• [40] Marc J., Mulner-Lorillon O„ Boulben S., Hureau D., Durand G., Belle R.: Pesticide Roundup provokes cell division dysfunction at the level of CDKl/cyclin B activation. Chem Res Toxicol. 2002; 15(3): 326-31.
• [41] Benachour N., Seralini G.E.: Glyphosate formulations induce apoptosis and necrosis in human umbilical, embryonic, and placental cells. Chem Res Toxicol. 2009; 22(1): 97-105.
• [42] Gasnier C, Dumont C, Benachour N., Clair E., Chagnon M.C., Seralini G.E.: Glyphosate-based herbicides are toxic and endocrine disruptors in human cell lines. Toxicology. 2009; 262(3): 184-91.
• [43] Marc J., Mulner-Lorillon O., Belle R.: Glyphosate-based pesticides affect cell cycle regulation. Biol Cell. 2004; 96(3): 245-9.
• [44] Marc J., Belle R., Morales J., Cormier P., Mulner-Lorillon O.: Formulated glyphosate activates the DNA-response checkpoint of the cell cycle leading to the prevention of G2/M transition. Toxicol Sci. 2004; 82(2): 436-42.
• [45] Manas F., Peralta L., Raviolo J., Garcia Ovando H., Weyers A., Ugnia L., Gonzalez Cid M., Lampa I., Gorla N.: Genotoxicity of AMPA, the environmental metabolite of glyphosate, assessed by the Comet assay and cytogenetic tests. Ecotoxicol Environ Saf. 2009; 72(3): 834-7.
• [46] Paganelli A., Gnazzo V., Acosta H., Lopez S.L., Carrasco A.E.: Glyphosate-Based Herbicides Produce Teratogenic Effects on Vertebrates by Impairing Retinoic Acid Signaling. Chem Res Toxicol. 2010 Aug 9.
• [47] Paz-y-Mino C, Sanchez M.E., Arevalo M., Munoz M.J., Witte T, De-la-Carrera G.O., Leone P. E.: Evaluation of DNA damage in an Ecuadorian population exposed to glyphosate. Genet. Mol. Biol. 2007; 30: 456-460.
• [48] Filipecki M., Malepszy S.: Unintended consequences of plant transformation: a molecular insight. J Appl Genet. 2006; 47(4): 277-86.
• [49] Kosieradzka I., Sawosz E, Szopa J., Vasko V.: Potato genetically modified by 14-3-3 protein repression in growing rat diets. Part 1: chemical composition and digestibility of nutritional compounds. Poi. J. Food Nutr. Sci. 2008; 58(1): 124-129.
• [50] Zduńczyk Z., Jankowski J.: Bezpieczeństwo stosowania genetycznie modyfikowanych roślin w żywieniu zwierząt w świetle wyników dotychczasowych badań. Postępy Nauk Rolniczych 2009; 3—4: 53—69.