Metale ciężkie w glebach Górnego Śląska - problem przeszłości czy aktualne zagrożenie?

• Autorzy: Dziubanek G. , Baranowska R. , Oleksiuk K.

Warianty tytułu

EN

Heavy metals in the soils of Upper Silesia - a problem from the past or a present hazard?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Górny Śląsk jest regionem, w którym w przeszłości prowadzona była intensywna działalność przemysłowa. W konsekwencji środowisko zostało znaczne obciążone wieloma szkodliwymi zanieczyszczeniami, w tym metalami ciężkimi. Metale ciężkie charakteryzują się bardzo długim okresem rozkładu w glebach, sięgającym niekiedy nawet kilkuset lat. Narażenie na kadm i ołów jest poważnym czynnikiem ryzyka zdrowotnego społeczeństwa. Celem pracy była ocena zawartości metali ciężkich, takich jak: kadm, ołów i cynk, w glebach na obszarze Górnego Śląska, ze szczególnym uwzględnieniem terenów wokół budynków mieszkalnych, stanowiących miejsca zabaw dzieci oraz terenów spełniających funkcje wypoczynkowe i rekreacyjne. Badania służyły udzieleniu odpowiedzi na pytanie, czy zanieczyszczenie gleb Górnego Śląska metalami ciężkimi jest problemem przeszłości, czy też stanowi aktualne zagrożenie. Pobrano 76 prób pochodzących z osiedli mieszkaniowych, terenów z zabudową jednorodzinną, ogródków działkowych i pól uprawnych. Zawartość metali ciężkich (Cd, Pb i Zn) oznaczono metodą optycznej spektrometrii emisyjnej z indukcyjnie sprzężoną plazmą (ICPOES).Najwyższa średnia zawartość wszystkich badanych metali została wykazana w przypadku osiedli mieszkalnych zabudowanych blokami. Przekroczenie maksymalnej zawartości dopuszczalnej metali wykazano też w glebach pochodzących z osiedli domów jednorodzinnych oraz ogródków działkowych. W przypadku pól uprawnych koncentracja metali ciężkich w badanych glebach, za wyjątkiem jednego stanowiska, nie przekraczała maksymalnej zawartości dopuszczalnej. Badane gleby w aglomeracji górnośląskiej charakteryzują się ogromnym zróżnicowaniem zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Pomimo znacznego ograniczenia emisji metali do środowiska niektóre gleby nadal zawierają bardzo wysokie stężenia kadmu, ołowiu i cynku. Na terenach silnie zanieczyszczonych metalami ciężkimi należy podjąć działania służące ograniczeniu narażenia społeczeństwa. Władze samorządowe przed podjęciem decyzji dotyczącej sposobu zagospodarowania określonego terenu powinny dokonać kontroli zawartości metali ciężkich w glebach.

EN

Upper Silesia is a region where intensive industrial activity was conducted in the past. As a consequence, the environment was significantly contaminated by many harmful pollutants, including heavy metals. Heavy metals decompose in the soil over a very long period of time, even up to several hundred years. The exposure to cadmium and lead is a serious public health risks factor. The aim of this study was to evaluate the content of heavy metals such as cadmium, lead and zinc in soils of Upper Silesia, with particular emphasis on the areas around buildings, where children's playgrounds and other recreational areas are located. The study was performed in order to answer the question whether the heavy metals in the soils of Upper Silesia are a problem from the past or a present hazard. The studied soils (76 samples) were collected from the housing estates of blocks of flats, properties with detached houses and gardens, allotment gardens, and agricultural fields. The content of heavy metals (Cd, Pb and Zn) was determined by optical emission spectrometry with inductively coupled plasma (ICP OES).The highest mean content of all the metals studied were detected in the soils front residential districts consisting of blocks of flats. Excesses in the maximum allowable content of metals in soil were shown in the samples from the gardens of detached houses and from garden allotments. In the soils from the agricultural fields, the concentration of heavy metals, with the exception of one sampling point, do not exceed the maximum allowable content. The heavy metal content in the soils studied from Upper Silesia is very diverse. Despite a significant reduction in the emission of the metals into the environment, currently some of the soils still contain very high concentrations of cadmium, lead and zinc. In areas heavily polluted by heavy metals, it necessary to take the preventive actions in order to reduce the exposure of society to the metals. Local governments, before deciding on the land use plan of a particular area, should analyze the content of heavy metals in the soils.

Słowa kluczowe

PL

metale ciężkie; Górny Śląsk; ryzyko zdrowotne

EN

heavy metals; Upper Silesia; health risks

• Wydawca: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda
• Czasopismo: Journal of Ecology and Health
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 16, nr 4
• Strony: 169--176
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz.

Twórcy

autor

Dziubanek G.

autor

Baranowska R.

autor

Oleksiuk K.

• Zakład Zdrowia Środowiskowego, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Piekarska 18,41-902 Bytom

Bibliografia

• [1] Wojciechowska-Mazurek M., Starska K., Brulińska-Ostrowska E. i wsp.: Ocena zanieczyszczenia żywności pierwiastkami szkodliwymi dla zdrowia. Bromatol ChemToksykol2008; 41 (3): 468-474.
• [2] Poręba R., Gać P., Poręba M. i wsp.: Związek między przewlekłym narażeniem na ołów, kadm i mangan a wartością ciśnienia tętniczego oraz występowaniem nadciśnienie tętniczego. Medycyna Pracy 2010; 61 (1): 5-14.
• [3] Diatta J.B., Chudzińska E., Wirth S.: Assessment of heavy metal contamination of soils impacted by a zinc smelter activity. J Elementol 2008; 13(1): 5-16.
• [4] Skerfving S.: Heavy Metal Toxicology. Appl Radiat Isot 1998; 49 (5/6): 697.
• [5] Dziadek K., Wacławek W.: Metale w środowisku. Cz. I. Metale ciężkie (Zn, Cu, Ni, Pb, Cd) w środowisku glebowym. Chemia, dydaktyka, ekologia, metrologia 2005; 10(1-2): 33-44.
• [6] Dmochowski D., Dmochowska A.: Ocena zagrożeń związanych z emisją metali ciężkich z tras komunikacyjnych w aspekcie bezpieczeństwa ekologicznego na terenach o wysokim stopniu zurbanizowania. Zeszyty Naukowe SGSP2011;41.
• [7] Wyszkowska J., Kucharski J.: Zesz Probl Post Nauk Roln 2003,492: 435-442.
• [8] Kaszubkiewicz J., Kawałko D.: Zawartość wybranych metali ciężkich w glebach i roślinach na terenie powiatu jeleniogórskiego. Ochrona środowiska i zasobów naturalnych 2009; 40:177-189.
• [9] Dmochowski D., Prędecka A., Mazurek M., Pawlak A.: Ocena zagrożeń związanych z emisją metali ciężkich w aspekcie bezpieczeństwa ekologicznego na przykładzie ogródków działkowych w aglomeracji miejskiej. Polski przegląd medycyny i psychologii lotniczej 2011;3(17):257-265.
• [10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Na podstawie art. 105 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r., Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229 oraz z 2002 r., Nr74,poz.676,Nrll3,poz.984iNrl53,poz. 1271).
• [11] Kabata-Pendias A., Pendias H.: Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN, Warszawa 1999.
• [12] Kontrolne badania skażenia gleb metalami ciężkimi i siarką na terenie powiatu polkowickiego. Pszczyna 2010.
• [13] Maciejewska A., Kwiatkowska J.: The influence of anthropogenic factors on degrada-tion of soil along highways as well as in the city of Warsaw. First International Conference on Soils of Urban, Industrial, Traffic and Mining Areas, vol. III, s. 749-754, Universitat-GH Essen 2000.
• [14] Greinert A.: Normy zawartości metali ciężkich w glebach w Polsce i UE w kontekście ich mobilności w warunkach presji urbanistycznej. [W:] Ekotoksykologia w ochronie środowiska / red. B. Kołwzan, K. Grabas -[Wrocław]: Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych. Oddział Dolnośląski 2008:121-128.
• [15] Greinert A.: Studia nad glebami obszaru zurbanizowanego Zielonej Góry. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2003; ISBN 83-89321-38-6.
• [16] Budzyński I.: Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r. Główny Urząd Statystyczny. Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów, ISBN 1505-5507, Warszawa 2011.
• [17] Kucharski R., Marchwińska E., Gzyl J., Wala B., Matula R, Strzępek P.: Ocena przydatności zanieczyszczonych terenów rolniczych do produkcji roślin jadalnych i paszowych. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. Katowice 1994.
• [18] Jarosz W.: Bezpieczna produkcja warzyw i owoców w ogrodach działkowych. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach, Katowice 1995.
• [19] Kulka E.: Ocena narażenia dzieci na metale toksyczne. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (http://ekologia-info.eu).
• [20] Lidsky T.I., Schneider J.S.: Lead neurotoxicity in children: basic mechanisms and clinical correlates. Brain. 2003 Jan;126(Pt 1):5-19.
• [21] Jakubowski M.: Low-level environmental lead exposure and intellectual impairment in children—the current concepts of risk assessment. Int J OccupMedEnviron Health. 2011 Mar;24(l):l-7.Epub 2011 Feb 16.
• [22] Nordberg G., Jin T., Wu X., Lu J., Chen L., Liang Y., Lei L., Hong F., Bergdahl I.A., Nordberg M.: Kidney dysfunction and cadmium exposure - Factors influencing dose-response relationships. J Trace Elem MedBiol.2012Jun;26(2-3):197-200.Epub2012May5.
• [23] Youness E., Mohammed N.A., Morsy F.A.: Cadmium impact and Advisory Committee osteoporosis: Mechanism of action. Toxicol Mech Methods. 2012 Jun 18. [Epub ahead of print].
• [24] Young T.M., Heeraman D.A., Sirin G., Ashbaugh L.L.: Resuspension of soil as a source of airborne lead near industrial facilities and highways. Environ Sci Technol. 2002 Jun 1 ;36(11):2484-90.
• [25] Nielsen J.B., Kristiansen J.: Remediation of soil from lead-contaminated kindergartens reduces the amount of lead adhering to children's hands. J Expo Anal Environ Epidemiol. 2005 May; 15(3):282-8.
• [26] Gzyl J.: Lead and cadmium contamination of soil and vegetables in the Upper Silesia region of Poland. Sci Total Enyiron. 1990 Jul;96(l-2): 199-209
• [27] Centers for Disease Control and Prevention (CDC) on Childhood Lead Poisoning Prevention. Interpreting and managing blood lead levels < 10 microg/dL in children and reducing childhood exposures to lead: recommendations of CDCs Advisory Committee on Childhood Lead Poisoning Prevention. MMWR Recomm Rep. 2007 Nov 2;56(RR-8): 1-16.