The risk factors of non-communicable (civilization) diseases and their prevention

• Autorzy: Stančiak J. , Novotný J.

Warianty tytułu

PL

Czynniki ryzyka chorób cywilizacyjnych (niezakaźnych) i ich prewencja

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Non-communicable (civilization) diseases play a crucial role in nowadays hectic world, full of traps and surprises. They have become a world-wide problem. Civilization diseases are chronic and they make the quality of patients life to be worse. It can not be forgotten that this kind of diseases means also great social problem. Civilization diseases are the reason for many temporary and permanent disabilities. However, at the time when some signs of civilization disease appear probably it is too late to solve the problem - prevention is on the first place. At that time one or more organs and organ systems could be affected. Today on the first place there are cardiovascular diseases, but it is completely different situation to the year 1900. At that time infections and malnutrition were most common reason for death, especially when appearing in epidemy. Coronary (atherosclerotic) disease is the most frequent fatality cause in industrially developed countries. Men are more often afflicted than women with the ratio of 4:1, however, at the age up to forty, it is as high as 8:1, and at the age of seventy it is 1:1. The clinical manifestation occurs most frequently at the age of 50-60 years by men, and at the age of 60-70 years by women. Cardiovascular diseases represent more than 10% of all diseases all around the world also at the end of the twentieth century (at the break of the millenniums).Atherosclerosis is a complex pathological process that includes lipoprotein accumulation, its further modification, increased peroxidase stress, as well as inflammatory, angiogenetic and fibroproliferatory responses mixed with extracellular matrix and accumulation of lipids. A typical feature of atherosclerosis is endothelium dysfunction, which is often manifested as a reduced vasodilatory phenotype, contributing to the reduction of translucency of the vessels. Nursing is a scientific branch which integrates knowledge of other sciences dealing with the study of human beings, society and environment. The most characteristic feature of nursing is the complex approach towards man in order to preserve and support health, and in prevention and care of the sick. Nursing also plays a significant and irreplaceable role in prevention, therapy and dispensatory care of cardiovascular diseases.

PL

Choroby cywilizacyjne odgrywają kluczową rolę w codziennym zabieganym świecie, pełnym problemów i niespodzianek. Stały się one ogólnoświatowym problemem. Choroby cywilizacyjne są przewlekłe i prowadzą do pogarszania standardu życia osób na nie cierpiących. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż choroby cywilizacyjne są dużym problemem społecznym. Choroby cywilizacyjne są powodem wielu tymczasowych i długotrwałych utrudnień. Na ogół gdy pojawiają się jakieś znamiona chorób cywilizacyjnych jest już prawdopodobnie za późno, aby je zwalczać. Kluczową zatem staje się ich profilaktyka. W tym czasie choroby te mogą już wywierać wpływ na jeden lub więcej narządów lub układów. Dzisiaj na pierwszym miejscu plasują się choroby układu sercowo-naczyniowego, jednak z zupełnie odmienną sytuacją mieliśmy do czynienia w roku 1900. Wówczas to infekcje i niedożywienie były najczęstszą przyczyną zgonów, zwłaszcza, kiedy osiągały rozmiar epidemii. Choroba wieńcowa jest najczęstszą przyczyną zgonów w krajach wysoko rozwiniętych przemysłowo. Mężczyźni są czterokrotnie bardziej narażeni niż kobiety. Około 40. roku życia stosunek ten wynosi 8:1 natomiast po 70. roku częstość występowania jest porównywalna. Objawy kliniczne pojawiają się u mężczyzn najczęściej w przedziale pomiędzy 50. a 60. rokiem, u kobiet natomiast pomiędzy 60. a 70. rokiem życia. Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią około 10% wszystkich schorzeń na całym świecie również na przełomie XX i XXI wieku. Miażdżyca jest złożonym patofizjologicznym procesem, na który składa się akumulowanie lipoprotein, w następstwie czego dochodzi do wzrostu aktywności peroksydazy. To z kolei prowadzi do występowania stanu zapalnego inicjując angiogenetyczną i fibroproliferacyjną reakcję w macierzy pozakomórkowej i akumulowanie lipidów. Typową cechą miażdżycy jest zaburzenie funkcji śródbłonka, która często przejawia się zespołem ograniczonej wazodilatacji, to z kolei prowadzi do zmniejszenia przepuszczalności ściany naczyń. Pielęgniarstwo jest specyficzną dziedziną nauki, która łączy naukę z wiedzą dotyczącą ludzi, społeczeństwa i środowiska. Najbardziej znamienitą cechą pielęgniarstwa jest złożone podejście do człowieka w celu ochrony jego zdrowia, także profilaktyki i opieki nad chorymi. Pielęgniarstwo pełni znaczącą i niezastąpioną rolę w profilaktyce i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego.

Słowa kluczowe

EN

non-communicable diseases; cardiovascular diseases; atherosclerosis; arteriosclerosis; risk factors; endothelium; dysfunction of endothelium; prevention

PL

choroba cywilizacyjna; choroby układu sercowo-naczyniowego; miażdżyca; czynniki ryzyka; śródbłonek; profilaktyka

• Wydawca: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda
• Czasopismo: Journal of Ecology and Health
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 15, nr 5
• Strony: 247--253
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz.

Twórcy

autor

Stančiak J.

autor

Novotný J.

• Catholic University, Faculty of Health, Ružomberok, Slovak Republic

Bibliografia

• [1] Barker D.J.: The malnutrished baby and infant. Brit. Med. Buli. 2001; 60: 69-88.
• [2] Baśtecky J. et al.: Gerontopsychiatrie. Praha: Grada-Avicenum, 1994:317.
• [3] Bertram C.E., Hanson M.A.: Animal model and programming of the metabolic syndrome. Brit. Med. Bull. 2001;60:103-121.
• [4] Coughlin S.S., Pearle D.L., Baughman, K.L. et al.: Diabetes mellitus and risk of idiopatic dilated cardiomyopathy: The Washington Diabetes care dilated cardiomyopathy study. Ann. Epidemiol. 1994; 4:67-74.
• [5] Ćornanićova R.: Edukacia seniorov. Bratislava: Univerzita Komenskeho, 1998:156.
• [6] Novotny J. et al.: Non-communicable (civilization) diseases and prevention. J. Health Sci.Manag and Public Health 2007; 8(1): 96-106.
• [7] Novotny J.: Fundamentals of Internal Propedeutics. Prepared for press, 2008.
• [8] Duriś I., Hulin I., Bernadić M.: Principy internej mediciny. Bratislava: SAP, 2001,2591 pp.
• [9] Gressner E.: Perspektivy prevencie v geriatrii, In: Litomericky Ś.: Prevenciav geriatrii, Zbornik prac, Osveta, Martin, 1978:1-14.
• [10] Fiisgen I.: Der altere Patient, Urban & Schwarzenberg, 2. vyd., Munchen-Wien-Baltimore, 1996: 745.
• [11] Haśkovcova H.: Spoutany żivot, Kapitoly z psychoonkologie, 3. LF UK, Praha, 1991:331.
• [12] Topinkova E., Neuwirth J.: Geriatrie pro praktickeho lekafe, Grada-Avicenum, Praha, 1995:300.
• [13] www.who.sk/data/health.21.html Zdravie 21 - Zdravie pre vśetkych v 21. storoći. Kancelaria Svetovej zdravotnickej organizacie v Slovenskej republikę (WHO Liaison Office in the Slovak Republic). Svetova zdravotnicka organizacia—Regionalny uradpre Europu, Kodań 1999.
• [14] Hegyi L. et al.: Prava pacientov v Slovenskej republikę. Bratislava: MZ SR, 2000:47.
• [15] Hrnćiar J. et al.: Endokrinne a hormonalno-metabolicke choroby, ich racjonalna diagnostika a liećba. CentroMedian, B. Bystrica 2000.
• [16] Hulin I. et al.: Patofyziológia. (5. aktualizovane a rozśirene vydanie), Bratislava SAP 1998,1140 pp.
• [17] Kalvach Z. et al.: Vybrane kapitoly z geriatrie a mediciny chronickych stavu, II. dii, Univerzita Karlova, Praha, 1995:214.
• [18] Kannel W.B., Hjortland M., Castelli W.P.: Role of diabetes in congestive heart failure: The Framingham Study. Am. J. Cardiol. 1974;34:29-34.
• [19] King H., Aubert R.F., Herman W.H.: Global burden of diabetes, 1995-2025, prevalence, numerical estimation and projections. Diabetes Care 1998;21: 1414-1431.
• [20] Pacovsky V.: Geriatrie. Geriatricka diagnostika. Scientia medica, Praha, 1994:150.
• [21] Pickenhain L., Ries W.: Das Alter, Kleine Enzyklopadie, Bibliographisches Institut, Leipzig, 1988:703.