Wpływ lokalnych ośrodków promocji zdrowia na świadomość i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej

• Autorzy: Kaźmierczak J. , Irzyniec T. , Kaźmierczak B. , Grychtoł S. , Szczerba H.

Warianty tytułu

EN

Influence of local health promotion centers on awareness and healthy life style on second grade students

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wprowadzenie: Na zdrowie człowieka wpływają: styl życia, środowisko, czynniki genetyczne i sprawność systemu opieki zdrowotnej. Poprzez modyfikację stylu życia, można najskuteczniej wpływać na długość i jakość życia. Edukacja zdrowotna młodzieży prowadzona przez wykwalifikowane kadry, może wpłynąć na zmianę zachowań prozdrowotnych. Powoływanie lokalnych Ośrodków Promocji Zdrowia (OPZ) było zgodne ze Strategią Polityki Zdrowotnej Województwa Śląskiego na lata 2000-2015 i miało na celu podniesienie świadomości prozdrowotnej, a w następstwie tego podejmowanie zdrowego stylu życia przez społeczeństwo. OPZ nie doczekały się obiektywnej oceny swojego działania.Cel pracy. Celem pracy jest ocena skuteczności oddziaływania ośrodków promocji zdrowia w Bytomiu i Częstochowie na młodzież uczącą się w różnych rodzajach szkół średnich.Materiał i metodyka: Po dwuletnim okresie (2003-2005) oddziaływania OPZ na młodzież poddano ocenie wiedzę i zachowania prozdrowotne uczniów Liceum ogólnokształcącego i Szkół zawodowych w Bytomiu i Częstochowie w następujących obszarach tematycznych: znajomość czynników wpływających na zdrowie, ocena stanu własnego zdrowia, odżywianie, używki, czas wolny i aktywność fizyczna, właściwa budowa ciała, prewencja wad postawy, higiena narządów zmysłów, pierwsza pomoc przedmedyczna, profilaktyka nowotworowa. Przebadano 671 uczniów drugich klas czterech liceów ogólnokształcących (LO) i czterech średnich szkół zawodowych (SZ). Po dwie spośród nich, przez dwa lata były pod wpływem oddziaływania OPZ. Wyniki: Młodzież licealna różniła się od młodzieży szkół zawodowych większym odsetkiem dziewcząt, lepszym wykształceniem rodziców oraz większym odsetkiem osób zamieszkujących w mieście, gdzie znajdowała się szkoła. Uczniowie liceów ogólnokształcących w porównaniu do młodzieży średnich szkół zawodowych charakteryzowali się większą wiedzą na temat stanu swojego zdrowia i zdrowego stylu życia (średni odsetek odpowiedzi pozytywnych wynosił odpowiednio 62,9 š 3,6 vs 46,6 š 3,2% - p=0,002), a także nieco częściej prezentowali pozytywne zachowania zdrowotne (66 š 4,5 vs 53,3 š 4,6% - p=0,055). W odróżnieniu od uczniów LO, gdzie nie stwierdza się wpływu ośrodka promującego zdrowie na świadomość prozdrowotną (66 š 3,7 vs 62,9 š 3,6% - NS), młodzież SZ będąca pod jego wpływem, korzystnie różni się od swych rówieśników, nie będących w zasięgu jego działania (55,7 š 3,1 vs 46,6 š 3,2% - p=0,046). W przeciwieństwie do młodzieży licealnej, gdzie nie stwierdzono znamiennego wpływu, uczniowie średnich szkół zawodowych będący w obszarze działania OPZ, prezentują zachowania prozdrowotne w większym stopniu niż ich – nie podlegający jego wpływom – odpowiednicy (66,8 š 4,8 vs 53,3 š 4,6% - p=0,048), dorównując uczniom LO. Korzystny wpływ lokalnych ośrodków promujących zdrowie na młodzież był zróżnicowany w zależności od badanego obszaru tematycznego. Zarówno wśród młodzieży szkół licealnych jak i średnich szkół zawodowych, korzystny wpływ OPZ na świadomość i zachowania prozdrowotne odnotowano w obszarach tematycznych: "czynniki wpływające na zdrowie", "czas wolny i aktywność fizyczna", "pierwsza pomoc przedmedyczna" oraz "profilaktyka nowotworowa". Wnioski: 1. Wiedza na temat zdrowego stylu życia, a także zachowania prozdrowotne młodzieży średnich szkół zawodowych w sposób istotny odbiegają od poziomu prezentowanego przez młodzież szkół licealnych. 2. Ośrodki promujące zdrowie wpływają korzystnie na świadomość prozdrowotną i zachowania prozdrowotne przede wszystkim młodzieży średnich szkół zawodowych.

EN

Background: Human’s health is determined by: lifestyle, environmental factors, genetic factors and the efficacy of the health care system. The easiest way to influence life expectancy and its quality is by modifying lifestyle. Health education, that is provided by highly trained personnel, especially to young people, may help change their behaviors. According to the Health Care Strategy for the Upper Silesia Region for years 2000 – 2015, local Health Promotion Centers (HPC) were founded in order to increase society’s health oriented awareness, that was aimed at health oriented actions and behaviors. Although so far their performance HPC have not been objectively assessed. Aim: The aim of our study is analysisof the activity two HPC in Bytom and Częstochowa in respect to their succesfull influence for young people. Material and Methods: After two years of observation, both awareness and behavioral patterns in those areas, that were addressed by both HPC were assessed. The following factors were included in the analysis: knowledge of factors influencing health, health self-assessment, nutrition, using of alcohol, drugs and nicotine, ways of spending leisure time and physical activities, appropriate body posture, prevention of faulty posture, appropriate sense organs’ care, first aid, cancer prevention. The methodology was based on a detailed survey. Its aim was not only to objectively test the knowledge about appropriate healthy lifestyle, but also to assess the actual health oriented behaviors. Six hundred seventy one second grade students from 4 high schools and 4 technical schools were recruited to take part in the study. Two among each were continuously being influenced by the relevant health promotion center. Results: There were more female students in high schools in comparison with technical schools, also parents were more and more students were living in the city, were the school was located. High school students possessed better knowledge about their own health status as well as about healthy lifestyle in comparison with their counterparts (mean positive response rate was 62,9 š 3,6 vs. 46,6 š 3,2%, p=0,002). Also, slightly more often appropriate healthy behaviors were observed in that group (66 š 4,5% vs. 55,3 š 4,6%, p=0,055). Among high school students no influence of the HPC on health oriented behaviors was noted (66 š 3,7 vs 62,9 š 3,6%, NS). Contrary to this, health promotional activities had positive influence on technical school students being exposed to those influences in comparison to others, who had only casual opportunities to be influenced (55,7 š 3,1 vs 46,6 š 3,2%, p=0,046). Contrary to high schools’ students, those in technical facilities who had regular contacts with HPC presented better health oriented behaviors then their counterparts, who had only occasional contacts with those centers (66,8 š 4,8 vs 53,3 š 4,6%, p=0,048), and those results are comparable with data characterizing high school students. Positive influence of local HPC on health oriented behaviors varied, depending on particular problem being studied and the method used. In all studied groups of students, positive influence of HPC on the awareness and healthy life style was noted in such areas as "factors influencing human health", "leisure activities", "first aid" and "cancer prevention". Conclusions: 1. Awareness and healthy life style of students from technical school are worse than students from high school. 2. Activity of Health Promotion Centers influences profitably health oriented awareness that was aimed et health oriented actions and behaviours only for stuts ofden technical school.

Słowa kluczowe

PL

promocja zdrowia; edukacja zdrowotna; świadomość i zachowania prozdrowotne

EN

health promotion; health education; awareness and healthy life style

• Wydawca: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda
• Czasopismo: Journal of Ecology and Health
• Rocznik: 2010
• Tom: R. 14, nr 4
• Strony: 188--195
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Kaźmierczak J.

autor

Irzyniec T.

autor

Kaźmierczak B.

autor

Grychtoł S.

autor

Szczerba H.

• Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Bibliografia

• [1] Ostrowska A.: Wstęp do socjologii medycyny. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Instytut Socjologii UW, 1994
• [2] Zrałek M. Promocja zdrowia jako element zarządzania w ochronie zdrowia, [W:] Frąckiewicz-Wronka A., Koczur W. (red.): Reforma systemu ochrony zdrowia. Katowice: Akademia Ekonomiczna w Katowicach, 1999 str. 134-135.
• [3] Jaczewski A.: Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak", 2001.
• [4] Waszkiewicz L.: Uwarunkowania zdrowia związane ze środowiskiem życia i wykonywaną pracą. [W:] Barański J., Piątkowski W. (red.): Zdrowie i choroba. Wybrane problemy socjologii medycyny. Wrocław: Oficyna wydawnicza ATUT Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2002, str. 97-104.
• [5] Woynarowska B.: Narodowy Program Zdrowia — ewolucja, możliwość realizacji. [W:] Karski J. B. (red.): Promocja zdrowia. Warszawa: IGNIS, 1999, str. 88-92.
• [6] Woynarowska B.: Zachowania zdrowotne. [W:] Woynarowska B.: (red.): Zdrowie i szkoła Warszawa: PZWL, 2000, str. 68-72.
• [7] Karski J. B.: Organizacja Ośrodka Promocji Zdrowia. Warszawa: IGNIS, 1994.
• [8] Hancoc T.: The mandala of health a model of the human ecosystem. [W:] Anderson R., Kickbusch I. (ed.): Health promotion. A resource book. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe, 1990
• [9] Lalonde M.: A new perspective on thy health of Canadians. Ottawa: Department of Health and Welfare, Canada, 1975
• [10] Kozierkiewicz A.: Zdrowie 21. Zdrowie dla Wszystkich w XXI. Kraków: Uniwersyteckie Wydanie Medyczne" Vesalius", 2001
• [11] Włodarczyk W. C: Polityka zdrowotna: aktualne aspekty krajowe. [W:] Karski J. B. (red.): Promocja zdrowia. Warszawa: IGNIS, 1999, str. 54-70
• [12] Szpyrka G., Kłosa Z., Cieśla M. „i wsp.": Projekt strategii Polityki Zdrowotnej Województwa Śląskiego. Katowice: Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, 2001
• [13] Frąckiewicz-Wronka A., Jasłowski J., Owczorz- Cydzik B., Sobusik D.: Samorządowa polityka zdrowotna. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, 2004
• [14] Słońska Z., Woynarowska B.: Programy dla zdrowia w społeczności lokalnej. Warszawa: Zakład Promocji Zdrowia Instytutu Kardiologii im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego 2005
• [15] Domagała A.: Zadania samorządu powiatowego z zakresu ochrony zdrowia w obliczu integracji z Unią Europej ską. Zdr i Żarz 2003; 5 (3/4): 68-72.
• [16] Janikowski R.: Rola ocen oddziaływania na środowisko w systemie zarządzania środowiskiem i zdrowiem. [W:] Janikowski R.: Środowisko a zdrowie. Polityka, zarządzanie, komunikowanie. Białystok: Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, 2004, str. 33-38
• [17] Nosko J.: Promocja zdrowia i ochrona zdrowia jako zadanie własne samorządu terytorialnego. Zdr Pub2000; 110(4): 148-151.
• [18] Wojtyniak B., Goryński P., Seroka W.: Najważniejsze informacje o sytuacji zdrowotne ludności polski w 1999/2000 r. Przegl Epidemiol. 2002, 56,179-192
• [19] Śliwa M. M.: Edukacja zdrowotna. Katowice: Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej, 2001.
• [20] Frankfort-Nachmias C, Nachmias D.: Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka, 2001
• [21] Mikołajczyk M.: SKALA PRO-ZET. Warszawa: Katedra Nauk Humanistycznych AWF, 2004
• [22] Kowalska M.: Świadomość środowiskowa zagrożeń zdrowia z informowaniem o ryzyku. Med. Środow. 2001, 4, 33-37
• [23] Dziuba B., Piotrkowska A., Filipczak A.: Wybrane zachowania zdrowotne i ocena własnego stanu zdrowia w opinii młodzieży szkolnej. Zdr. Publ. 1998, 108 (12), 473-476
• [24] Żiżka-Salamon D.: Świadomość i zachowania zdrowotne młodzieży szkól krakowskich. Nowiny Lek, 2003,72 (2), 124-130
• [25] Drabik J.: Aktywność, sprawność i wydolność fizyczna jako miernik zdrowia człowieka. Gdańsk: Wyd AWF, 1997