Wykorzystanie danych georadarowych SRTM-3 w analizie zróżnicowania ukształtowania terenu Polski

• Autorzy: Śleszyński P.

Warianty tytułu

EN

Use of SRTM-3 georadar data in the analysis of differentiation of the Poland's surface relief

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono analizy morfometryczne obszaru Polski. Wykonano mapy hipsometryczną, deniwelacji, spadków, kierunków na­chyleń i odchyleń standardowych. W badaniach wykorzystano wysokościowe dane satelitarne SRTM-3 o rozdzielczości 3x3 (60-65x90 m), które do celów badań zgeneralizowano do siatki 125x125 m, a następnie do heksagonów o powierzchni 0,14 i 3 km2. Dane te, ze względu na szczegółowość, powinny być bardzo przydatne w analizach morfometrycznych, w tym na potrzeby praktyki.

EN

The article discusses the results of research on the differentiation of land relief in Poland based on altitude data from SRTM {Shuttle Radar Topography Mission), which is released in the resolution of 3x3 (for Poland's latitude it is 60-65x90 m). Calculations were based on the data in lower resolution done on the grid of 125x125 m. The article presents classic morphometric analyses, a hypsometric map (fig. 2) and maps of differences of relative altitudes (fig. 4), slope angles (fig. 5) and slope directions. Percentage of area in high a.s.l. altitudes and slopes by region were also calculated (tabl. 1 and 2) The author suggests a new method of presentation of differentiation of surface relief through the analysis of variation of standard relative altitude in regular geometrical figures (fig. 7). Maps of Poland in 1:5,000,000 prepared for the article were generalized using a network of hexagons of 0,14 and 3 km2 each (respectively 2,300,000 and 104,200 cells for the area of Poland), within which particular variables were averaged. The research showed high usefulness of SRTli data, particularly in scales below 1:100,000. This data is very detailed and can be applied for various morphometric analyses, which are currently revived becat of this, particularly in geomorphology, hydrology and pedology. Application of computer techniques radio reduces the time needed for tedious calculations. In the case of classic morphometric analyses high hopes are raised by data mining techniques and cluster analysis in general, which facilitate discovery of often difficult to perceive, nevertheless crucial regularities the morphometric differentiation of the Earth's surface. This can help to explain morphogenetic and landscape-forming processes. The last section of the article discusses the possibilities of application of detailed altitude data beyond the traditional range of Earth sciences (geology, physical geography), i.e. in socio-economic study and spatial economy. For more advanced application it is however necessary to eliminate the influence of some land cover forms, forests in particular. It is particularly important in lowland and flatland areas.

Słowa kluczowe

PL

morfometria; geomorfometria; ukształtowanie terenu; SRTM; Polska

EN

morphometry; geomorphometry; land relief; SRTM; Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 41, nr 3
• Strony: 237--252
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz.

Twórcy

autor

Śleszyński P.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk,

Bibliografia

• Dehn M., Gartner H., Dikau R., 2001, Principles of semantic modeling of landform structures. „Computers and Geosciences" Vol. 27, no. 8, s. 1005-1010.
• Dębowska S., 1973, Wysokości względne. Skala 1:2 000 000. W: Narodowy Atlas Polski. Warszawa: Instytut Geografii PAN, arkusz 17.
• Dmowska A., 2008, Klasyfikacja Pojezierzy Południowobałtyckich i Pojezierzy Wschodniobałtyckich w oparciu o kryterium morfometryczne. „Landform Analysis" Vol. 9, s. 345-347.
• El-Sheimy N., Valeo C, Habib A. (Eds.), 2005, Digital terrain modeling: acquisition, manipulation and applications. „Artech House Remote Sensing Library" Boston: Artech House Publishers.
• Evans I.S., 1972, General geomorphometry, derivatives of altitude, and descriptive statistics. W: R.J. Chorley (Ed.), Spatial Analysis in Geomorphology. London: Methuen & Co., s. 17-90.
• Ganas A., Pavlides S., Karastathis V., 2005, DEM-based morphometry of range-front escarpments in Attica, central Greece, and its relation to fault slip rates. „Geomorphotogy" Vo. 65, nos. 3-4, s. 301-319.
• Gauss K.F., 1827, Disquisitiones generales circa area superficies curvas. „Góttingische Gelehrte Anzeigen"Vol. 177, s. 1761-1768.
• Giętkowski T., Zachwatowicz M., 2008, Klasyfikacja rzeźby w oparciu o pochodne Numerycznego Modelu Wysokości i jej potencjalne zastosowania w badaniach krajobrazowych. „Problemy Ekologii Krajobrazu" T. 21, s. 111-124.
• Hengl T., Reuter H.l. (Eds.), 2008, Geomorphometry. Concepts, software, applications. „Developments in Soil Science" 33, Amsterdam: Elsevier.
• Jarvis A., Reuter H.I., Nelson A., Guevara E., 2006, Hole-filled seamless SRTM data V3, International Centre for Tropical Agriculture (ClAT). Dostępne na stronie internetowej http://srtm.csi.cgiar.org/.
• Jędrychowski I. (red.), 2008, Hipsometryczny atlas Krakowa. Kraków: Urząd Miasta Krakowa.
• Karwel A., Ewiak I., 2006a, Ocena dokładności modelu SRTM na obszarze Polski. „Archiwum Fotogrametrii Kartografii i Teledetekcji" Vol. 16, s. 289-296
• Karwel A., Ewiak I., 2006b, Ocena przydatności danych wysokościowych z misji SRTM do generowania NMT na obszarze Polski. „Prace Instytutu Geodezji i Kartografii" T. 52, z. 110, s. 75-87.
• Komornicki T, Śleszyński P., Siłka P., Stępniak A , 2008, Wariantowa analiza dostępności w transporcie lądowym. W: K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. Żuber (Red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033. Tom II, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, s. 133-334.
• Kozieł Z., 1990, Zmiany struktury kartograficznego obrazu energii rzeźby wywołane różnymi układami i nałożeniami sieci pól odniesienia. „Polski Przegl. Kartogr." T. 22, nr 3, s. 57-66.
• Kurczyński Z., 2000, Nowa era geoinformatyki. Radarowa misja topograficzna promu kosmicznego Endeavour. „Geodeta" T. 63, nr 8. Dostępne również na stronie internetowej: http://www.atomnet.pl/~geodeta/2000/63text1.htm
• Kurczyński Z., Gotlib D., Olszewski R., Kaczyński R.M, Butowtt J., 2007, Numeryczny model terenu - podstawy, budowa i wykorzystanie. W: M. Kunz (Red.), Systemy Informacji Geograficznej w praktyce (studium zastosowań). Toruń: Wydawn. UMK, s. 59-109.
• Kurczyński Z., Preuss Z., 2004, Podstawy fotogrametrii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza PW. Wyd. IV
• Kuhni A., Pfiffner O.A., 2001, The relief of the Swiss Alps and adjacent areas and its relation to lithology and structure: topographic analysis from a 250-m DEM. „Geomorphology" Vol. 41, no. 4, s. 285-307
• Lach J., Tabor J., Źychowski J., 1980, Współczynnik rozwinięcia powierzchni jako wskaźnik syntetycznego przedstawienia rzeźby. „Prace Geograficzne" T. 8, Kraków: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 159-166.
• Li Z., Zhu Q., Gold Ch. (Eds.), 2004, Digital terain modelling. Principles and methodology. Boca Raton (Florida, US): CRC Press.
• Ławniczak R., 2001, Próba zastosowania GIS przy określaniu morfometrycznych cech rzeźby terenu. W: L. Kaczmarek, I. Wyczałek (Red), Geodezyjne i kartograficzne aspekty systemów informacji przestrzennej. Poznań-Jeziory: SGP Oddział Wielkopolski w Poznaniu, Politechnika Poznańska. Zakład Geodezji, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Stacja Ekologiczna w Jeziorach, s. 73-83.
• Ławniczak R., Próba zastosowania kartograficznej metody badań do określania morfometrycznych cech rzeźby terenu. „Polski Przegl. Kartogr.” T. 35, nr 3, s. 191-198.
• Ławniczak R., 2008, Morfometryczne cechy rzeźby a geneza wybranych zespołów form Polski północno-zachodniej. „Seria Geografia" Nr 40, Poznań: Uniwersytet im. A. Mickiewicza.
• Nita J., Małolepszy Z., Chybiorz R., 2007, Zastosowanie numerycznego modelu terenu do wizualizacji rzeźby terenu i interpretacji budowy geologicznej. „Przegl. Geolog." T. 55, nr 6, s. 511-520.
• Ołdak A., 1992, Możliwości oceny widzialności krajobrazu przy zastosowaniu Geograficznych Systemów Informacyjnych. W: Metody oceny środowiska przyrodniczego. „Gea" Nr 2, Warszawa: Wydawn. WGiSR UW, s. 37-39.
• Pike R.J., 2000, Geomorphometry: diversity in quantitative surface analysis. „Progress of Physical Geography" Vol. 24, no. 1, s. 1-20.
• Pike R.J., 2002, A bibliography of terrain modeling (geomorphometry). The quantitative representation of topography-supplement 4.0. Open-File Report 02-465, U.S. Geological Survey. Dostępne również na stronie internetowej: http://geopubs.wr.usgs.gov/ open-file/of02-465/
• Placek A., 2008, Zastosowanie numerycznego modelu terenu w geomorfologii strukturalnej na przykładach z obszaru Sudetów. „Landform Analysis" Vol. 9, s. 364-368.
• Richling A. (Red), 2007, Geograficzne badania środowiska przyrodniczego. Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN.
• Rodriguez E., Morris C.S., Belz J.E., Chapin E.C., Martin J.M., Daffer W., Hensley S., 2005, An assessment of the SRTM topographic products. Technical Report JPL D-31639. Pasadena: Jet Propulsion Laboratory. Dostępne również na stronie internetowej http://www2.jpl.nasa.gov/srtm/SRTM_D31639.pdf
• Shary P.A., Sharaya L.S., Mitusov A.V., 2002, Fundamental quantitative methods of land surface analysis. „Geoderma" Vol. 107, nr 1-2, s. 1-32.
• Siwek J., 2008, Wpływ generalizacji na obraz rzeźby terenu. W: W. Żyszkowska, W. Spallek (red.), Analizy przestrzenne w kartografii. „Główne problemy współczesnej kartografii" 2008, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Zakład Kartografii, s. 63-77.
• Sobczyk A., 2008, Rzeźba Rudaw Janowickich i Kotliny Kamiennogórskiej w świetle danych z cyfrowego modelu terenu i badań terenowych. „Landform Analysis" Vol. 9, s. 377-380.
• Stachura K., 2006, Wykorzystanie teledetekcji satelitarnej w ocenie bioróżnorodności lasu na poziomie regionalnym: wstępne rezultaty studium pilotażowego projektu ocena wartości biologicznej lasów w Polsce. „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo Leśnej" R. 8, z. 4 (14), s. 231-241.
• Staszewski J., Uhorczak R, 1966, Geografia fizyczna w liczbach. Wyd. II rozszerzone. Warszawa: PWN.
• Steinhaus S., 1947a, O wskaźniku stromości przeciętnej. „Przegl. Geogr."T. 21, z. 1-2, s. 107-108.
• Steinhaus S., 1947b, O wskaźniku ukształcenia pionowego. „Przegl. Geogr."T. 21, z. 1-2, s. 113-115.
• Szaflarski J., 1965, Zarys kartografii. Wyd. II uzup. Warszawa: PPWK.
• Szubert M., 2005, Geostatystyczne metody rekonstrukcji rzeźby podczwartorzędowej na przykładzie Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. W: A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), Współczesna ewolucja rzeźby Polski. VII Zjazd Geomorfologów Polskich. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, s. 439-442.
• Szumowski A., 1967 Rozwój głównych kierunków morfometrii. „Czasopismo Geograficzne" T. 38, z. 1, s. 37-55.
• Śleszyński R, 1998, Mapa zasięgu widoku okolic Pińczowa. „Polski Przegl. Kartogr." T. 30, nr 3, s. 173-184.
• Śleszyński P, 2009, Zaludnienie i zróżnicowanie rzeźby terenu w modelowaniu prędkości ruchu w transporcie drogowym. „Przegl. Komunik." T. 64, z. 5, s. 26-32.
• Wężyk P, Świąder A., 2004, Wykorzystanie numerycznych modeli terenu w aplikacjach z zakresu leśnictwa i ochrony przyrody. „Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji" T. 14, s. 515-526.
• Wojewoda J., 2007, Neotectonic aspect of the intrasudetic shear zone. „Acta Geodynamica et Geomaterialia" Vol. 4, no. 4 (148), s. 31-41.
• Zhou Q., Less B. (eds.), 2007, Advances in digital terrain analysis. „Lecture Notes in Geoinformation and Cartography" Berlin: Springer.
• Zuchiewicz W., 1999, Przegląd metod morfometrycznych w ocenie tendencji neotektonicznych Karpat polskich. „Przegl. Geolog." T. 47, z. 9, s. 851-854.
• Żyszkowska W., 1978, Zastosowanie numerycznych modeli terenu do kartometrycznej analizy rzeźby. „Acta Universitatis. Wratislaviensis. Prace Instytutu Geografii" Seria. A, T. 340.