Kartografia w Uniwersytecie Jagiellońskim

• Autorzy: Trafas K.

Warianty tytułu

EN

Cartography at the Jagiellonian University

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Twórcy pierwszych polskich map (w XVI w.) związani byli z Akademią Krakowską, tam też nieco później powstały pierwsza katedra "geometrii praktycznej" oraz pierwszy podręcznik miernictwa. W XVIII i XIX w. profesorowie i absolwenci UJ wykonali kilka nowoczesnych planów Krakowa, a także byli autorami szeregu inicjatyw w zakresie kartografii (m.in. pierwsze zastosowanie metody hipsometrycznej). W okresie międzywojennym wielkie zasługi na polu kartograficznym położyli L. Sawicki i S. Korbel, m.in. jako twórcy doskonałego "Atlasu Geograficznego". Po II wojnie światowej przez UJ przewinęło się wielu znanych kartografów, ale najbardziej owocnie na tym polu działał J. Szaflarski. Równolegle krakowscy geografowie wypracowywali koncepcje map tematycznych. Pełny wyraz kartografia w UJ osiągnęła po powstaniu Zakładu Kartografii i Teledetekcji w 1979 r. Z nim związane jest opracowywanie atlasów regionalnych województw, atlasu Krakowa, atlasu TPN oraz szereg opracowań teoretyczno-metodycznych.

EN

Cartography at the Jagiellonian University has a long history, longer even than the first Polish Chair of Geography established at this university 150 years ago. It was the place where first Polish maps of Poland were drawn as early as in the 16th century. These maps were authored by Bernard Wapowski, a friend of Nicolaus Copernicus, as also by Wacław Grodecki, whose map appeared in "Teatrum orbis terrarum" by Ortelius. Also the first POlish textbook on surveying originated from the Jagiellonian University. In 1631 Poland's (and possibly also the world's) first Department of Geodesy and Cartography was established here. It was named Katedra Geometrii Praktycznej (Chair of Practical Geometry). In the late 17th century Jan Śniadecki, a prominent mathematician and physicist published the first textbook on geography containing a vast section on cartography and also projected a modern map covering the whole country. At the same time many precious and detailed city maps of Cracow were compiled at the University. During the Austrian occupation first thematic maps were prepared at the University and also the hypsometric method was used for the first time (Smoleński 1933). The Institute of Geography at the Jagiellonian University was established shortly after Poland regained independence in 1918. Its first director Ludomir Sawicki together with Stanisław Korbel created a few outstanding cartographic works: e.g. a very good "Atlas Geograficzny" and a number of wall maps. Stanisław Korbel also authored the first textbook on cartography. After the World War II some of the most prominent Polish cartographers worked in Cracow. The list of most important names include: Eugeniusz Romer, Stanisław Pietkiewicz, Franciszek Uhorczak, Lech Ratajski and eventually Jerzy Szaflarski - who authored a few school maps and as well as the "Zarys kartografii" (Outline of Cartography) - which still is the only full Polish textbook on cartography (Szaflarski 1953). In 1960s concepts of a number of thematic map series were elaborated in the Department of Geography of the Jagiellonian University. These included the following maps: Geomorphological, Hydrographic, Climatic, Ecological and Land Use - at both 1:50,000 (Detailed) and 1:300,000 (General). In 1970s a new project on regional atlases of southern Poland was launched. At the same time first doctoral degrees in cartography were granted. It gave rise to the establishing of the Department of Cartography and Remote Sensing. The following atlases were to a large extent edited in this Department: "Atlas województwa krakowskiego" (1979), "Atlas województwa bielskiego (1982), "Atlas województwa tarnowskiego" (1986) (all at 1:300,000) and also two new types of atlases: "Atlas Tatrzańskiego Parku Narodowego" (1986) - considered to be the world's first thematic atlas of a protected area and "Atlas Miasta Krakowa" (1988) - first complete atlas of a Polish city at 1:50,000. K. Trafas was the editor of all these atlases. The research activities of the Department are focused on: - Theory of Cartography (basic unit areas, cartographic method of research), - History of Cartography, which has a long tradition at this University (e.g. the use of old maps in reconstruction of environment changes), - Photo-interpretation and Remote Sensing (Studies on Air Pollution and Land Use Patterns), - Computer Cartography. The Department offers courses in Cartography, Topography and Remote Sensing for Geography and Geology students, and also grants master's degrees in these field. The Department is in contact with several domestic and international educational institutions in Warsaw, Poznań, Wrocław, Lublin, Praque, Budapest, Rome, St. Andrews and Paris - just to name a few.

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 1999
• Tom: T. 31, nr 4
• Strony: 233--241
• Opis fizyczny: Bibliogr. 70 poz., il.

Twórcy

autor

Trafas K.

• Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Bibliografia

• Bromek K., Mydel R., 1972, Uwagi metodyczne do opracowania szczegółowej mapy użytkowania ziemi i przestrzeni miejskiej, „Folia Geogr., ser. Geogr.-Oecon." T. 5, s. 149-160.
• Bujakowski K., Mierzwa W., Pyka K., Trafas K., 1998, Komputerowy Alias Województwa Krakowskiego - stan aktualny i przyszłość. W: Systemy Informacji Przestrzennej. Mat. VIII Koni. Nauk.-Techn., T. 2, s. 194-202.
• Bzinkowska J., 1994, Od Sarmacji do Polonii. Studia nad początkami obrazu kartograficznego Polski. „Rozpr. Habil. UJ" Nr 269, 105 s.
• Dobija A., Dynowska I., Tlałka A., Trafas K., 1974, Projekt mapy hydrologicznej świata w skali 1:2500000 na przykładzie Polski. „Polski Przegl. Kartogr." T. 6, nr 2, s. 61-65.
• Flis J., 1966, Kartografia w zarysie. Warszawa: PZWS, 202 s.
• Grzepski S., 1970, Geometria to jest miernicka nauka. Wyd. III. Kraków: SGP.
• Hass M., Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1978, Charakterystyka stosunków klimatycznych w warunkach rzeźby wyżynnej i gór niskich jako podstawa do sporządzania map mezoklimatycznych. „Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr." T. 45, s. 55-86.
• Jędrychowski I., Pyka K., Sokołowski J., 1998, Wykorzystanie danych teledetekcyjnych i kartograficznych dla potrzeb opracowania mapy użytkowania ziemi w Komputerowym Atlasie Woj. Krakowskiego. „Archiwum Fotogram., Kartogr. i Teledet.", Vol. 8, s,1-8.
• Kartografia Miejska, 1997, K. Trafas (red,). ,,Materiały Ogólnopol. Konf. Kartogr." T. 17, 126 s.
• Klimaszewski M., 1963, The principles of geomorphological mapping in Poland. Inst. Geogr. PAN. „Prace Geogr." Nr 46, s. 67-72.
• Korbel S., 1927, Kurs kartografii według wykładów. Kraków: Księgarnia Geogr. „Orbis".
• Mapa Sozologiczna Polski. System informacji o Terenie, 1997, (K. Trafas - współautor), Gł. Urząd Geodezji i Kartogr., 75 s.
• Modelska-Strzelecka B., 1958, Historyczna dokumentacja niektórych młodych zmian hydrograficznych na brzegu Karpat. Czas. Geogr." T. 29, z. 4, s. 455-472.
• Modelska-Strzelecka B., 1960, Odrodzenie Geografii Ptolemeusza w XV w. Tradycja kartograficzna. „Czas. Geogr." T. 31, z. 4, s, 343-355.
• Modelska-Strzelecka B., 1974, Globus Jagielloński. „Zesz. Nauk. UJ, Prace Hist." T. 35, s. 9-35.
• Ney B., Trafas K., 1983, Geodezja i kartografia jako dyscypliny nauki oraz dziedziny działalności praktycznej. „Zesz. Nauk. AGH" Nr 917, Geodezja, z. 76, s. 34-49.
• Problemy kartografii turystycznej. 1973, K. Trafas (red.). „Mat. Ogólnopol. Konf. Kadogr." T. 2, 91 s.
• Sawicki L., 1928, Pułkownika Antoniego Barona Mayera von Heldensfelda zdjęcie topograficzne w Polsce w latach 1801-1804. „Prace Inst. Geogr. UJ" Nr 10, 112 s.
• Schnayder E,, 1973, Zbiory kartograficzne Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. „Polski Przegl. Kartogr." T. 5. nr 4, s. 155-168.
• Schnayder E., 1985, Rozwój kartografii ziem historycznej Polski do 1945 r „Acta Universitatis Carolinae, Geographica" 1, R. 20, z. 2, s. 5-16.
• Smoleński J., 1933, W sprawie pierwszej polskiej mapy warstwicowej Altha. „Polski Przegl. Kartogr." R, 11, nr 41, s. 1-5.
• Szaflarski J., 1953, Zarys kartografii. Warszawa: PPWK, 699 s.
• Szewczuk J., 1977, Sieć zmiennogęsta nieregularna. „Polski Przegl. Kartogr." T. 9, nr 1, s. 1-12.
• Szewczuk J., 1978, Pole odniesienia. „Mat. Ogólnopol. Konf. Kartogr.” T. .6, s. 37-43.
• Szewczuk J., 1983, O kartograficznej metodzie delimitacji. „Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr." T. 56, s. 93-114.
• Szewczuk J., 1987, Dendryt wektorowy - kartograficzna metoda grupowania regionalnego. „Polski Przegl. Kartogr." T. 19, nr 1-2, s. 1-15.
• Szewczuk J., Trafas K., 1993, Les atlas regionaux réalisés par le centre universitaire de Cracovie: méthodologie et spécificité. „Bull. du Com. Franç. de Cartogr." No 136-137, s. 24-29.
• Śniadecki J., 1804, Jeografia czyli opisanie matematyczne i fizyczne Ziemi. Warszawa.
• The unified key to the detailed geomorphological map of the world 1:25 000-1:50 000, 1968, „Folia Geogr., ser. Geogr.-Phys." T. 2,40 s., 26 tabl.
• Trafas K., 1975, Zmiany biegu Wisły na wschód od Krakowa w świetle map archiwalnych i fotointerpretacji. „Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr." T. 40,85 s.
• Trafas K., 1982a, Cartographical method of research used in investigation of changes in geographical environment. „Geogr. Polonica" T. 48, s. 41-49.
• Trafas K., 1982b, Rękopiśmienne mapy górnej Wisły. „Zesz. Nauk. AGH" Nr 900, Geodezja z. 74. s. 93-105.
• Trafas K., 1984a, Atlas National Park of the Tatras. W: Further Examples of Environmental Maps, ICA, Madrid-London, s. 39-42.
• Trafas K., 1984b, Prof. L. Sawicki jako kartograf. „Polski Przegl. Kartogr." T. 16, nr 4, s. 177-178.
• Trafas K., 1986, Atlas Tatrzańskiego Parku Narodowego - koncepcja i realizacja. „Polski Przegl. Kartogr." T. 18, nr 1, s. 11-17.
• Trafas K., 1987a, Atlas of National Park of Tatra. W: „Polish Cartography 1987", s. 65-71.
• Trafas K., 1987b, The conception of the atlas of a monumenłal city (on the example of Cracow). W: Proceedings of the 13th International Cartographic Conference, Morelia, Vol. 3, s. 457-464.
• Trafas K., 1987c, Stan i wyniki badań ośrodka krakowskiego w zakresie kartografii i fotointerpretacji. „Folia Geograph. Seria Geogr.-Phys." T. 19, s. 133-144.
• Trafas K., 1989, Atlas Miasta Krakowa - koncepcja i realizacja. „Polski Przegl. Kartogr." T. 21, nr 2, s. 63-71.
• Trafas K., 1990, Giovanni A. Rizzi-Zanoni: the author of the first detailed map of Poland. W: La lettura geografica il linguaggio geografico i contenuti geografici a servizio dell'uomo (Studi in onore di Osvaldo Baldacci), Bologna: Patron Editore.
• Trafas K., 1993, Koncepcyjne i metodyczne aspekty regionalnej kartografii atlasowej, Synteza. Kraków: Inst. Geogr. UJ, 55 s.
• Trafas K., 1996a, Od mapy Spisza Franciszka F. Czakiego do mapy satelitarnej Tatr. W: Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek. Kraków-Zakopane. Mat. Konf. T.1, Nauki o Ziemi, s. 189-191.
• Trafas K., 1996b, Atlasy regionalne jako wspomaganie badań gospodarki przestrzennej. W: R. Domański (red.), Nowa generacja w badaniach gospodarki przestrzennej. „Biul. Komit. Przestrz. Zagosp. Kraju" Z. 174, s. 69-88.
• Trafas K., Pyka K., 1997, The futura of the regional atlas: computer or GIS Atlas?. W: ICA '97 Proceedings, 18th ICA/ACI Intern. Cartogr. Conf., Stockholm. Vol. 4, s. 2150-2157.
• Trafas K., 1999, Geokartografia czy geoinformacja?. W: Geografia polska u progu trzeciego tysiąclecia, T. IV, IG UJ , s. 313-320.
• Widacki W., 1996, Od papierowych map do systemów informacji geograficznej. „Czas. Geogr." T. 76, s. 377-392.
• Żmuda S., 1999, Prace nad Atlasem Powszechnym z perspektywy pięćdziesięciu lat. „Polski Przegl. Kartogr." T. 31, nr 3, s. 184-187.
• Żyszkowska W., Mościbroda J., Trafas K., 1991, Podstawowe problemy i wyniki badawcze polskiej kartografii. W: Z. Chojnicki (red.), Podstawowe problemy metodologiczne rozwoju polskiej geografii. Wyd. Nauk. UAM, Poznań. ser. Geografia, T. 48, s. 245-272.
• Ważniejsze atlasy i mapy opracowane w Uniwersytecie Jagiellońskim (w kolejności chronologicznej)
• A.1. Tabula seu mappa totum regnum (scil. Poloniae) et Masoviam et pleraque alfa loca complectens. B. Wapowski, Kraków 1526, Druk F. Ungler.
• A.2. Poloniae. W. Grodecki. W: A. Ortelius „Teatrum orbis terrarum". Antwerpia 1573.
• A.3. Wymiar geometryczny miasta Krakowa z przyległościami dopełniony w 1783 przez Józefa Kromera geometrę przysięgłego, kopiowany zaś w roku 1792 w tym egzemplarzu przez Józefa Czecha J.K.M-ci Przysięgłego. Kraków.
• A.4. Planta Miasta Krakowa z przedmieściami roku MDCCLXXXV zrobiona (tzw.plan kołłątajowski). Rys. K. Szerkiewicz. Kraków 1785.
• A.5. Plan Miasta Krakowa w obrębie okopów. T. Żebrawski. Kraków: Nakł. Friedleina, 1836.
• A.6. Atlas geograficzny. L. Sawicki, St. Korbel. Wiedeń: Inst. Wojskowo-Geograficzny, 1925.
• A.7. Atlas jezior Tatrzańskich. L. Sawicki. Kraków: Pol. Akad. Umiejętności, 1929.
• A.8. Atlas Geograficzny. S. Korbel. Katowice 1939.
• A.9. Klimaty świata. S. Pietkiewicz. Warszawa: Państw. Zakł. Wydawn. Szkolnych, 1951.
• A.10. Polska. Mapa Klimatyczna. W. Milata, R. Mochnacki. Kraków: Spółdz. „Pomoce i Urządzenia Szkolne", 1951.
• A.11. Atlas samochodowy. W. Walczak. Kraków: Wydawn. „Przełom", 1949.
• A.12. Polskie Ziemie Zachodnie i Pomorze Wschodnie. J. Szaflarski. Kraków 1947.
• A.13. Śląsk - Mapa fizyczno-administracyjna. J. Szaflarski, W. Taszycki, A. Wrzosek. Katowice: Wydawn. Instytutu Śląskiego, 1948.
• A.14. Polska i Obszary Przyległe. J. Szaflarski. Kraków: Wydawn. Glob, 1948.
• A.15. Przeglądowa Mapa Geomorfologiczna Polski, 1:500 000. Red. nauk. L. Starkel, red. kartogr. K. Trafas. Warszawa: Instyt. Geogr. i Przestrz. Zagospod. PAN., 1982, druk WZKart.
• A.16. Atlas Miejskiego Województwa Krakowskiego. K.Trafas (red.). Kraków: PAN Oddział w Krakowie, Kom. Nauk Geogr., Urząd Woj. w Krakowie, 1979.
• A.17. Atlas Województwa Bielskiego. K. Trafas (red.). Kraków: Oddział PAN w Krakowie, Kom. Nauk Geogr., Urząd Woj. w Bielsku-Białej, 1982.
• A.18, Alias Województwa Tarnowskiego, K. Trafas (red,), Kraków: Oddział PAN w Krakowie, Kam. Nauk Geogr., Urząd Wojewódzki w Tamowie, 1988.
• A.19. Alias Tatrzańskiego Parku Narodowego. K. Trafas (red.). Kraków-Zakopane: Dyrekcja TPN, Polskie Tow. Przyj. Nauk o Ziemi, Oddz. Kraków, 1985.
• A.20, Atlas Miasta Krakowa. K. Trafas (red.). Kraków: Uniw. Jagiell., Urząd Miasta Krakowa, 1988.
• A.21. Air Pollution in Southern Poland. K. Trafas. W: Atlas Ost- und Südosteuropa. Wiedeń: sterreichi-sches Ost- und Südosteuropa-Institut, 1991.
• A.22. The Atlas. Rotterdam: METREX, 1998.