Mikrobiologiczne zagrożenie zdrowia powodowane przez grzyby pleśniowe występujące w budownictwie mieszkaniowym

• Autorzy: Barabasz W. , Albińska D. , Smyk E.

Warianty tytułu

EN

The microbiological threat of health by moulds occurring in residential buildings

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W budynkach może żyć około kilkadziesiąt gatunków bakterii, ponad 400 gatunków grzybów pleśniowych, kilkanaście gatunków grzybów powodujących gnicie drewna i materiałów drewnopodobnych, wiele gatunków glonów, mszaków, porostów i roślin nasiennych, a także 30 gatunków roztoczy szczególnie w kurzu domowym. Obiekty budowlane, a właściwie ich wnętrza mają specyficzny mikroklimat. Tworzą się miejsca zwane niszami ekologicznymi, w których powstają warunki do zasiedlenie, wzrostu i rozmnażania się licznych organizmów w tym szkodliwych dla zdrowia ludzkiego. Budynek stanowiący zagrożenie dla zdrowia mieszkańców nazywamy "chorym budynkiem" lub z angielskiego ("sick building syndrome") mówimy o tzw. syndromie chorego budynku. Występowanie i rozwój niektórych gatunków grzybów pleśniowych wiąże się z wytwarzaniem bardzo toksycznych metabolitów określanych mianem metabolitów wtórnych tzw. mykotoksyn. Długotrwały kontakt człowieka, a zwłaszcza dzieci z gatunkami wytwarzającymi najgroźniejsze mykotoksyny takie jak aflatoksyny - Aspergillus flavus, ochratoksyny - Aspergillus ochraceus, rybratoksyny - Penicillium rubrum czy stachybotrytoksynę - Stachybotrys chartarum, może doprowadzić do śmierci. Grzyby pleśniowe lub pleśnie to potoczna nazwa mikroskopowych saprofitycznych grzybów z różnych grup systematycznych, najczęściej znanych z polskich nazw jako: pleśniak, pędzlak, kropidlak czy sierpik (Mucor, Aspergillus, Penicillium i Fusarium). Grzyby pleśniowe, głównie z klasy Deuteromycota posiadają (nieznane dla większości ludzi) specyficzne właściwości biologiczne i uzdolnienia biochemiczne do produkcji wielu toksycznych metabolitów tzw. mykotoksyn. Niektóre grzyby pleśniowe produkują groźne mykotoksyny jak np.: alternariol, aflatoksyny, gliotoksyny, ochratoksyny, nivalenol, cytryninę, dikumarol, rugulozynę, trichowirydynę i wiele innych około 200, które z uwagi na swoje właściwości, zwłaszcza mutagenne stanowią już dziś potencjalne zagrożenie dla ludzi, zwierząt i całego świata roślinnego i mikroorganizmów. Zapoczątkowane jeszcze przez Juliana Aleksandrowicza i Bolesława Smyka badania w 1970 i 1971 r. wykazały, że u osób które zmarły na białaczkę w ich mieszkaniach tzw. "domach białaczkowych" stwierdzono występowanie dużych ilości właśnie grzybów toksynotwórczych, a zwłaszcza najgroźniejszego z tej grupy grzyba, jakim okazał się Aspergillus flavus. Grzyby toksynotwórcze występują bardzo powszechnie w mieszkaniach i piwnicach wielu starych i całkiem nowych budynkach, w których mikroklimat, a szczególnie warunki wilgotnościowe im sprzyjają. Mykotoksyny odznaczają się dużą toksycznością i szkodliwością, nic więc dziwnego, że wiele osób mieszkających w zagrzybionych mieszkaniach choruje, szczególnie na choroby górnych dróg oddechowych, źle się czuje, narzeka na ciągłe bóle głowy, nudności i złe samopoczucie. Przebywanie w mieszkaniach zagrzybionych może prowadzić po pewnym okresie do rozwinięcia się chorób nowotworowych.

EN

In buildings we can observe many different strains of bacteria, over 400 species of mould fungi, many strains of fungus causing the rotting of wood and wood like materials, many species of alge, aphids and other types of growths and seeds plants and also over 30 types of mites especially those seen in house dust. Buildings, especially their interiors have a very specific microclimate. Within it areas of so called ecological lows are formed in which conditions for settlement, growth and reproduction of these organisms take place. A building, which is a hazard to the health of its residents, is called a "sick building" from the term "sick building syndrome". The incidence and development of some types of mould fungus isassociated with the production of very toxic metabnolites which are called secondary metabolites i.e. mycotoxins. Long term human, especially in relation to children, contact with the species producing the most npoten mycotoxins like aflatoxin - Aspergillus flavus, ochratoxins - Aspergillus ochraceus, rubratoxins - Penicillium rubrum or stachybotrytoxins - Stachybotrys chartarum, may even be the cause of death. Mould fungus or just mould is a saprophytic fungus derived from many different systematic groups (Mucor, Aspergillus, Penicillium Fusarium). Fungi can produce lethal mycotoxin such as:alternariol, aflatoxins, gliotoxins, ochratoxins, nivalenol, citrinine, dicumarol, rugulosin, trichoviridine and about 200 more which considering their mutagenicity are potentially dangerous to human, animals, plants and microorganisms. Research which was begun by Julian Aleksandrowicz and Bolesław Smyk in 1970 and 1971 showed that the so colled "leukaemia hauses" of leukaemia victims had an abundance of toxinogenic fungus in them, particularly the most potent fungus which turned out to be Aspergillus flavus. Toxinogenic funguses are abundant in many living spaces and callars in older and also in new housing. Mycotoxins have been shown to be very toxic and harmful and it is na wonder that many inhabitants of these living speces are constantly ill, mainly upper respiratory tract infections, lethargy, constant headaches, nausea and general ill feeling. Inhabiting these living spaces for a considerable period may lead to cancer.

Słowa kluczowe

PL

grzyby pleśniowe; grzyby chorobotwórcze; zagrożenie mikrobiologiczne; budownictwo mieszkaniowe; zdrowie

EN

microbiological threat; moulds; health; building

• Wydawca: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda
• Czasopismo: Problemy Ekologii
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 9, nr 3
• Strony: 138--142
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Barabasz W.

• Katedra Mikrobiologii Akademii Rolniczej w Krakowie

autor

Albińska D.

• Ośrodek Diagnostyczno-Medyczny ALPOL w Krakowie

autor

Smyk E.

• Wyższa Szkoła Gospodarcza w Przemyślu

Bibliografia

• [1] Aleksandrowicz J., Smyk B.: Mykotoksyny i ich rola w onkogenezie ze szczególnym uwzględnieniem chorób krwi. Med. Weterynaryjna, 10,600- 604, 1970
• [2] Aleksandrowicz J., Czachor M., Schiffer Z., Smyk B.: Mycotoxins and their role in oncogenesis with special reference to blood diseases. Hematologica Latina, 13,2,115-124, 1970
• [3] Aleksandrowicz J., Smyk B.: Mycotoxins and their role in oncogenesis with special references to blood diseases. Polish Medical and History Bulletin, 14,1,25-30, 1971
• [4] Aleksandrowicz J., Smyk B., Czachor M., Dulak M.: Mykotoksyny i ich rola w etiologii chorób nowotworowych ludzi i zwierząt. Pol.Arch. Med. Wewn., 47,4,331-338, 1971
• [5] Barrett C.J.: Mechanism of environmental carcinogenesis. CRC Pres, Inc., Boca Raton 1987
• [6] Czachor M.: Występowanie grzybów toksynotwórczych w środowiskach glebowych wybranych ekosystemów polowych i tyrawiastych. Acta Agr. et Silev., Ser.Agraria, 24,73-84, 1985
• [7] Goldsmith J.R.: Environmental epidemiology: Epidemiological investigation of community environmental health problems. CRC Pres, Inc., Boca Raton 1987
• [8] Piontek M.: Występowanie grzybów pleśniowych w budownictwie mieszkaniowym. Zeszyty Naukowe Politechniki Zielonogórskiej, Inżynieria Środowiska, 116,7,127-137, 1998a
• [9] Piontek M., Żurek I.: Grzyby pleśniowe w budownictwie na tle warunków fizyko-chemicznych podłoża. Zeszyty Naukowe Politechniki Zielonogórskiej, Inżynieria Środowiska, 1116,7,139-146, 1998b
• [10] Smyk B.: Występowanie i ekotoksykologia grzybów. Ekologizm w Ochronie Zdrowia. Komisja Ochrony Zdrowia Społecznego - Oddział PAN w Krakowie, 213-231, 1989
• [11] Smyk B., Rosowski J.: Występowanie i ekologia grzybów we współczesnym budownictwie mieszkaniowym. III Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo-Techniczna nt. „Ekologia a Budownictwo”, Bielsko-Biała, 8-23, 1991
• [12] Smyk B., Jarosz A.: Zagrożenia ekotoksykologiczne środowisk przyrodniczych i zdrowia ludzkiego. VI Ogólnopolska Interdyscyplinarna Konferencja Naukowo-Techniczna nt. „Ekologia a Budownictwo”. Bielsko-Biała, 7-19, 1994
• [13] Turner W.B.: Fungal metabolites. Academic Press, London and New York 1971
• [14] Wray B.B., O’Stenn K.G.: Mycotoxin-producing fungi from house associated with leucemia. Archives of Environmental Health, 30,571- 573, 1975
• [15] Wyllie T.D., Morehouse L.G.: Mycotoxic Fungi, mycotoxins, mycotoxicoses. Vol.l. Mycotoxic Fungi and Chemistry of Mycotoxins. Marcel Dekker, Inc., New York and Basel 1977
• [16] Zyska B.: Biologiczne zagrożenia budynku. Arkady, Warszawa 1999