Analiza przyczyn zmian plonowania wybranych gatunków traw pod wpływem wielokrotnych przejazdów kół ciągnika

• Autorzy: Głąb T.

Warianty tytułu

EN

Analysis of reasons for changes in yielding of selected grass species caused by repeated tractor wheel passes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy podjęty został problem ugniatania gleby i roślinności łąkowej przez koła maszyn rolniczych. Wpływ zagęszczenia gleby na plonowanie roślinności łąkowej nie jest w literaturze jednoznacznie określony. Poza wpływem negatywnym, kiedy obserwuje się zmniejszenie wydajności, widoczne jest również niekiedy oddziaływanie stymulujące. Istotne w zrozumieniu relacji pomiędzy maszynami rolniczymi, glebą a roślinami łąkowymi jest poznanie reakcji ich systemu korzeniowego na zmianę właściwości fizycznych gleby. Pomocne w opracowaniu tych relacji jest również, nie podejmowane do tej pory, scharakteryzowanie właściwości mechanicznych traw oraz ocena ich odporności na uszkodzenia w trakcie zbioru.. Przejazdy kół ciągnika po zadarnionej powierzchni powodują zmiany w strukturze gleby, z czym związane są zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby. Plonowanie roślin łąkowych uzależnione jest nie tylko od wpływu ugniatania na środowisko glebowe i system korzeniowy roślin, ale również uwzględnia bezpośrednie uszkodzenia mechaniczne pędów powodowane przez koła ciągników. Celem niniejszej pracy jest kompleksowa analiza przyczyn zmian plonowania wybranych gatunków traw powodowanych wielokrotnymi przejazdami kół ciągnika po zadarnionej powierzchni. Dla realizacji podjętego ogólnego celu badań wyznaczono następujące cele szczegółowe: 1. Określenie charakterystyki zmian właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby spowodowanych przejazdami kół ciągnika. W pracy szczególny nacisk położono na opis struktury gleby poprzez charakterystykę porowatości dyferencjalnej w zakresie makroporów. 2. Określenie zmian w budowie morfologicznej systemów korzeniowych traw spowodowanych zagęszczeniem gleby podczas kolejnych przejazdów kół ciągnika po zadarnionej powierzchni. 3. Określenie podatności roślin, a w szczególności ich węzłów krzewienia, na mechaniczne uszkodzenia. Charakterystyka właściwości mechanicznych węzłów krzewienia przeprowadzona zostanie w oparciu o granicę wytrzymałości biologicznej i wskaźnik sprężystości. 4. Analiza przyczyn zmian plonowania wybranych gatunków traw w warunkach zróżnicowanego ugniatania kołami ciągnika w kolejnych etapach dotyczących: a. wpływu wielokrotnych przejazdów na zmiany w środowisku glebowym, b. wpływu istotnych zmian właściwości gleby na zmiany w badanych cechach budowy morfologicznej korzeni traw, c. wpływu zmian w budowie morfologicznej korzeni na plonowanie traw, d. ogólnej analizy czynników wpływających na plonowanie badanych gatunków traw. Praca stanowi kontynuację badań prowadzonych przez autora nad problemami degradacji gleb na użytkach zielonych oraz wpływem czynników siedliskowych na budowę morfologiczną systemów korzeniowych roślin uprawnych.

EN

The purpose of this work was to carry out complex analysis of reasons for changes in yielding of selected grass species due to repeated passes of tractor wheels on a sodded surface. The research was carried out on the basis of a four-year field experiment, in which four species of fodder grass including meadow fescue, tall fescue, smooth meadow-grass and Italian ryegrass were subject to compaction effect of tractor wheels. The researchers completed an analysis of changes in physical, chemical and biological properties of soil caused by tractor wheels pressure. Particular emphasis was placed on soil structure description by differential porosity characteristics regarding macropores. The research allowed to determine morphometric parameters for roots of the selected grass species in conditions of variable soil compaction. The researcher determined susceptibility of plants, and in particular their spreading nodes, to mechanical damage. Moreover, the research involved determination of the examined species productivity in case of three-cut use of meadows. Obtained results allow to state that both root system reaction to soil compaction and mechanical susceptibility of spreading nodes to crushing affected productivity of the examined grass species in conditions of diversified compaction by tractor wheels. Properties of grass roots decide about productivity during spring growth, whereas yields obtained during successive cuts to a large extent depend on mechanical properties of spreading nodes being damaged by crushing with tractor wheels during works involving harvesting and maintenance of mowed grass mass. As a final effect, in spite of increase in productivity of some grass species during the first cut, total annual yield shows negative correlation with growing compaction intensity.

Słowa kluczowe

PL

trawa; gatunek; plonowanie; ciągnik; koło; przejazd

EN

meadow fescue; tall fescue; smooth meadow-grass; Italian ryegrass; compaction; soil compaction; yielding; root

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej
• Czasopismo: Inżynieria Rolnicza
• Rocznik: 2009
• Tom: R. 13, nr 3
• Strony: 5--100
• Opis fizyczny: Bibliogr. 162 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Głąb T.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Inżynierii Produkcji i Energetyki, Katedra Eksploatacji Maszyn, Ergonomii i Podstaw Rolnictwa,

Bibliografia

• Alakukku L., Elonen P. 1995. Long-term effects of a single compaction by heavy field traffic on yield and nitrogen uptake of annual crops. Soil and Tillage Research. 36. s.141-152.
• Angers D.A., Bissonnette N., Legere A., Samson N. 1993. Microbial and biochemical changes induced by rotation and tillage in a soil under barley production. Can. J. Soil Sci. 73. s. 39-50.
• Arvidsson J., Hakansson I. 1991. A model for estimating crop yield losses caused by soil compaction Soil and Tillage Research. 20. s. 319-332.
• Asady G.H., Smucker A.J.M. 1989. Compaction and root modification of soil aeration. Soil Science Society Journal. 53. s. 251-254.
• Assouline S., Tavares-Filho J., Tessier D. 1997. Effect of compaction on soil physical and hydraulic properties: experimental results and modeling. Soil Sci. Soc. Am. J. 61. s. 390-398.
• Ball B.C., Scott A., Parker J.P. 1999. Field N2O, CO2 and CH4 fluxes in relation to tillage, compaction and soil quality in Scotland. Soil and Tillage Research. 53. s. 29-39.
• Ball-Coelho B.R., Roy R.C., Swanton C.J. 1998. Tillage alters corn root distribution in coarse-textured soil. Soil and Tillage Research. 45. s. 237-249.
• Bengough A.G. 1991. The penetrometer in relation to mechanical resistance to root growth. In: Smith K.A., Mullins C.E. (Eds.). Soil Analysis: Physical Methods. Marcel Dekker. New York. s. 431-445.
• Bengough A.G., Mullins E.C. 1990. Mechanical impedance to root growth: a review of experimental techniques and root growth responses. Journal of Soil Science. 40. s. 341-358.
• Błaszkiewicz Z. 1997. Analiza wpływu wybranych parametrów opon rolniczych na ugniatanie gleby. Roczniki AR w Poznaniu. Rozprawy Naukowe. z. 271.
• Błaszkiewicz Z., Kryszak A. 2003. Investigations on the effect of wheel traffic on soil compaction and forage yield in three meadow managements. Grassland Science in Europe. 8. 141-144.
• Bohm W. 1979. Methods of studying root systems. Berlin. Springer-Verlag. ss. 188.
• Bostrom U. 1995. Earthworm population (Lumbricidae) in ploughed and undisturbed leys. Soil and Tillage Research. 35. s. 125-133.
• Bouwman L.A., Arts W B.M. 2000. Effects of soil compaction on the relationships between nematodes, grass production and soil physical properties. Applied Soil Ecology. 14. 3. s. 213-222.
• Brewer R. 1964. Fabric and mineral analysis of soils. New York: John Wiley & Sons.
• Brzezińska M. 2006. Aktywność biologiczna oraz procesy jej towarzyszące w glebach organicznych nawadnianych oczyszczonymi ściekami miejskimi. Acta Agrophysica. 131. ss. 164.
• Buliński J., Marczuk T. 2007. Wyposażenie w maszyny i ciągniki gospodarstw rolnych województwa podlaskiego w aspekcie ugniatania gleby kołami. Inżynieria Rolnicza. 3 (91). s. 37-44.
• Burns R.G. 1978. Soil Enzymes. Academic Press. New York.
• Canillas E.C., Salokhe V.M. 2002. Modeling compaction in agricultural soils Journal of Terramechanics. 39. s. 71-84.
• Cannell R.Q., Hawes J.D. 1994. Trends in tillage practices in relation to sustainable crop production with special reference to temperate climates. Soil and Tillage Research. 30. s. 245-282.
• Chan K.Y. 2001. An overview of some tillage impacts on earthworm population abundance and diversity - implications for functioning in soils. Soil and Tillage Research. 57. s. 179-191.
• Cheng W., Coleman D.C., Box J.E. 1991. Measuring root turnover using a minirhizotron technique. Agric. Ecosyst. Environ. 34. s. 261-267.
• Connolly R.D. 1998. Modeling effects of soil structure on the water balance of soil-crop systems: a review. Soil and Tillage Research. 48. s. 1-19.
• Cook A., Marriott C.A., Seel W. Mullins E.C. 1996. Effects of soil mechanical impedance on root and shoot growth of Lolium perenne L., Agrostis capillaris and Trifolium repens L. Journal of Experimental Botany. 47. s. 1075-1084.
• Czyż E., Tomaszewska J. 1998. Wpływ zagęszczenia gliny piaszczystej na masę korzeniową i plonowanie jęczmienia jarego. Pam. Puławski. 112. s. 51-59.
• Defossez P., Richard G. 2002. Models of soil compaction due to traffic and their evaluation. Soil and Tillage Research. 67. s. 41-64.
• Dexter A.R. 1986. Model experiments on the behaviour of roots at the interface between a tilled seed bed and a compacted subsoil. Plant and Soil. 95. s. 123-133.
• Dick W.A. 1984. Influence of long-term tillage and crop rotation combinations on soil enzyme activities. Soil Sci. Soc. Am. J. 48. s. 569-574.
• Domżał H. 1983. Compaction of the solid phase and its role in the water- air properties of soil. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 220. s. 138-154.
• Domżał H., Hodara J. 1990. Soil compaction changes in the layer 0,5 m. depth caused by machine wheels. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 388. s. 29-40.
• Domżał H., Hodara J. 1991. Physical properties of three soils compacted by machine wheels during field operations. Soil and Tillage Research. 19. s. 227-236.
• Domżał H., Hodara J., Pranagal J., Słowińska-Jurkiewicz A. 1995. Influence of heavy soil compaction on the morphometric parameters of soil structure. Polish Journal of Soil Science. 23. 1. s. 69-74.
• Domżał H., Hodara J., Słowińska-Jurkiewicz A. 1980. Zmiany przepuszczalności powietrznej gleby ugniatanej kołami ciągników i maszyn rolniczych. Rocz. Gleb. 31. 3/4. s. 55-62.
• Domżał H., Słowińska-Jurkiewicz A. 1996. Struktura gleby jako wskaźnik agrotechnicznych i ekologicznych skutków zagęszczenia gleb użytkowanych rolniczo. Fragmenta Agronomia. 1(49). s. 104-113.
• Domżał H., Słowińska-Jurkiewicz A., Palikot M. 1987. Physical properties of the root zone of soil as a factor determining the crop yield. Polish Journal of Soil Science. 20(1). s. 17-23.
• Domżał H., Słowińska-Jurkiewicz A., Turski R., Hodara J. 1984. Ugniatanie jako czynnik kształtujący fizyczne właściwości gleby. PWN. Warszawa.
• Douglas J.T. 1994. Responses of perennial forage crops to soil compaction. Soil Compaction in Crop Production. London. Elsevier Science BV. s. 343-364.
• Douglas J.T. 1997. Soil compaction effects on second-harvest yields of perennial ryegrass for silage. Grass and Forage Science. 52. s. 129-133.
• Douglas J.T., Campbell D.J., Crawford C.E. 1992. Soil and crop response to conventional, reduced ground pressure and zero traffic systems for grass silage production. Soil and Tillage Research. 24. s. 421-439.
• Douglas J.T., Crawford C.E. 1993. The response of a ryegrass sward to wheel traffic and applied nitrogen. Grass and Forage Science. 48. s. 91-100.
• Douglas J.T., Crawford C E., Campbell D J. 1995. Traffic Systems and Soil Aerator Effects on Grassland for Silage Production. J. Agric. Eng. Res. 60. s. 261-270.
• Dwyer M.J., Studie A.L. 1989. Damage to grassland by tractors. Proceedings of the 4th European Conference of the International Society for Terrain Vehicle Systems. Wageningen. s. 123-127.
• Dzienia S., Sosnowski A. 1989. Wpływ ugniatania gleby i roślin kołami ciągnika na jej właściwości fizyczne, zachwaszczenie i plonowanie jęczmienia jarego i pszenicy jarej. Fragm. Agron. 4/24. s. 67-77.
• Falkowski M. 1974. Trawy uprawne i dziko rosnące. PWRiL. Warszawa. ss. 573.
• Fitzpatrick E.A., 1980. Micromorfology of soils. Chapman and Hall. London-New York.
• Frączek J., Kaczorowski J., Ślipek Z., Horabik J., Molenda M. 2003, Standaryzacja metod pomiaru właściwości fizyczno-mechanicznych roślinnych materiałów ziarnistych. Acta Agrophysica. 92. ss. 160.
• Frame J. 1985. The effect of tractor wheeling on red clover swards. Research and Development in Agriculture. 2.2. s. 77-85.
• Frame J. 1987. The effect of tractor wheeling on the productivity of red clover and red clover/ ryegrass swards. Research and Development in Agriculture. 4.1. s. 55-60.
• Frame J., Merrilees D.W. 1996. The effect of tractor wheel passes on herbage production from diploid and tetraploid ryegrass swards. Grass and Forage Science. 51. s. 13-20.
• Franco J.A., Arbisqueta J.M. 1997. A comparison between minirhizotron and soil coring methods of estimating root distribution in young almond trees under trickle irrigation. J. Hortic. Sci. 72. s. 797-805.
• Frost J.P. 1988. Effects on crop yields of machinery traffic and soil loosening. Part 1. Effects on grass yield of traffic frequency and date of loosening. Journal of Agricultural Research. 20. s. 3-10.
• Głąb T. 2007 a. Application of sodium hypochlorite in the technique of soil section preparation. Int. Agrophysics. 21. 2. s. 153-156.
• Głąb T. 2007 b. Application of image analysis for soil macropore characterization according to pore diameter. Int. Agrophysics. 21. 1. s. 61-66.
• Głąb T. 1999. Reakcja koniczyny łąkowej na ugniatanie kołami ciągnika. Inżynieria Rolnicza. 4 (10). s. 37-43.
• Głąb T. 2002. Wpływ wielokrotnych przejazdów kół ciągnika na właściwości fizyczne gleby na użytkach zielonych. Mat. Konf. Inst. Inż. Rol. AR Wrocław. s. 89-93.
• Głąb T. 2008 a. Dynamic of Dactylis glomerata growth under tractor traffic conditions. EJPAU. 11(1).
• Głąb T. 2008 b. Effects of tractor wheeling on root morphology and yield of Lucerne (Medicago sativa L.). Grass and Forage Science. 63. s. 398-406.
• Głąb T., Ciarkowska K. 2006. Wpływ wielokrotnych przejazdów na właściwości morfometryczne struktury gleby pod mieszanką trawiasto-koniczynową. Inżynieria Rolnicza. 5 (80). s. 165-170.
• Głąb T., Kopeć S. 2001. Zależność plonowania życicy trwałej, tymotki łąkowej i kupkówki pospolitej od intensywności ugniatania gleby przez ciągniki rolnicze. Pamiętnik Puławski. Materiały Konferencyjne. Siedlce. 125. s. 331-335.
• Głąb T., Zaleski T. 1999. The Influence of Soil Compaction on Water Retention of Soil on Grasslands. Acta Agraria et Silvestria, Series Agraria. 37. s. 69-75.
• Gliński J., Lipiec J. 1990. Soil Physical Conditions and Plant Roots. CRC Press. Boca Raton. USA.
• Glinski J., Stepniewski W. 1985. Soil Aeration and its Role for Plants. CRC Press. Boca Raton. Florida.
• Granatstein D.M., Bezdicek D.F., Cochran V.L., Elliott L.F., Hammel J. 1987. Long-term tillage and rotation effects on soil microbial biomass, carbon and nitrogen. Biol. Fertil. Soils. 5. s. 265-270.
• Greenland D.J. 1977. Soil management and soil degradation. J. Soil Sci. 32. s. 301-322.
• Hansen S., Bakken L.R. 1993. N2O, CO2 and O2 concentration in soil air influenced by organic and inorganic fertilizers and soil-compaction. Norwegian Journal of Agriculture Science. 7. s. 1-10.
• Haynes R.J. 1981. Effect of soil management practices on soil properties, earthworm population and tree root distribution in a commercial apple orchard. Soil and Tillage Research. 1. s. 269-280.
• Hebert J. 2002. About the problems of structure in relation to soil degradation. In: Soil degradation (Boels D., Davies D. and Johnston A.E., Eds). A.A. Balkema. Rotterdam.
• Hendrick R.L., Pregitzer K.S. 1996. Applications of minirhizotrons to understand root function in forest and other natural ecosystems. Plant Soil. 185. s. 293-304.
• Hirth J.R., McKenzie B.M.K., Tisdall J.M. 2005. Ability of seedling roots of Lolium perenne L. to penetrate soil from artificial biopores is modified by soil bulk density, biopore angle and biopore relief. Plant and Soil. 272. s. 327-336.
• Hodara J., Domżał H. 1991. A preliminary study on the durability of the effects of compaction on a brown soil developed from loess. Soil and Tillage Research. 19. s. 255-262.
• Horn R., Domżał H., Słowińska-Jurkiewicz A., van Ouverkerk C. 1995. Soil compaction processes and their effects on the structure of arable soils and the environment. Soil and Tillage Research. 35. s. 23-36.
• Houba V.J.G., Novozamsky J., Temminghoff E. 1994. Soil and plant analysis. Part 5A. ss. 66.
• Houlbrooke D.J., Thom E.R., Chapman R., McLay C.D.A. 1997. A study of the effect of soil bulk density on root and shoot growth of different ryegrass lines. New Zealand Journal of Agricultural Research. 40. s. 429-435.
• Ingram K.T., Leers G.A. 2001. Software for measuring root characters from digital images. Agron. J. 93. s. 918-922.
• Jakobsen B.F., Dexter A.R. 1988. Influence of biopores on root growth, water uptake and grain yield of wheat (Triticum aestivum) based on predictions from computer model. Biol. Fertil. Soils. 6. s. 315-321.
• Jankowska-Huflejt H. 2006. The function of permanent grasslands in water resources protection. J. Water Land Dev. 10. s. 55-65.
• Januszek K., Błońska E., Stanik P. 2007. Uwagi dotyczące oznaczania aktywności dehydrogenaz w glebach testem TTC - formazan Acta Agrophysica. 9(3). s. 635-644.
• Jeżowski S., Surma M., Adamski T., Krajewski P., Głowacka K. 2005. Genetic analysis of morphological and physical stem characteristics determining lodging resistance in two- and six-rowed barley (Hordeum vulgare L.) lines. International Agrophysics. 19(4). s. 299-303.
• Jongerius A., Heintzberger G. 1975. Methods in soil micromorphology. A technique for the preparation of large thin sections. Soil Survey Papers 10. Soil Survey Institute. Wageningen-The Netherlands.
• Jorajuria D., Draghi L. 1997. The Distribution of Soil Compaction with Depth and the Response of a Perennial Forage Crop. J. Agric. Eng. Res. 66. s. 261-265.
• Joschko M., Diestel H., Larik O. 1989. Assessment of earthworm burrowing efficiency in compacted soils with a combination of morphological and soil physical measurements. Biology and Fertility of Soils. 6. s. 252-261.
• Jurcova O., Zrubec F. 1989. Formation and productiveness of the plant root system and its relation to the physical properties. Soil Science and Conservation Research Institute. Research report. Bratislava. Slovakia.
• Kaack K., Schwarz K.U. 2001. Morphological and mechanical properties of Miscanthus in relation to harvesting, lodging, and growth conditions. Industrial Crops and Products. 14. s. 145-154.
• Klute A., Dirksen C. 1986. Water retention. Laboratory methods. In: A. Klute (Ed.), Methods of Soil Analysis. Part 1. Physical and Mineralogical Methods. SSA Book Series: 5.
• Kopeć S., Głąb T. 1998. The effect of tractor wheel passes on the productivity grass and red clover swards. Proceedings of the 17th General Meeting EGF. Debrecen. Hungary. 3. s. 769-772.
• Kopeć S., Głąb T. 1999. Reakcja korzeni kupkówki pospolitej, życicy trwałej i koniczyny łąkowej na ugniatające działanie kół ciągnika. Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis. 197. Agricultura 75. s. 71-74.
• Kopeć S., Głąb T. 2001. Wpływ ugniatania gleby ciągnikiem na jej stosunki wodne i plonowanie wybranych gatunków traw. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie. Wydawnictwo IMUZ Falenty-Kraków. s. 26-34.
• Kopeć S., Głąb T. 2002. Influence of soil compaction on yield and root development of Lolium perenne, Phleum pratense and Trifolium pratense. FAO Regional Office for Europe. REU Technical Serie 66. s. 129-131.
• Kopeć S., Głąb T. 2003. Wpływ ugniatania gleby lekkiej i pyłowej kołami ciągnika rolniczego na jej właściwości retencyjne. Wydawnictwo IMUZ. Falenty. s. 20-26.
• Kopeć S., Głąb T., Zaleski T. 2001. The influence of soil compaction on water retention of soil under red clover sward. Bericht uber die 9 Lysimetertagung, Lgebitsbilanzen bei Unterschiedlicher Landnutzung. BAL Gumpenstein. Austria. s. 185-186.
• Koper J., Piotrowska A. 1999. Aktywność enzymatyczna gleby jako parametr jej żyzności wywołany systemem uprawy. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 467. s. 127-134.
• Kozłowski S., Goliński P., Swędzyński A. 1998. Trawy w barwnej fotografii i zwięzłym opisie ich specyficznych cech. Wyd. Liter. “Parnas”. ss. 343.
• Kubiena W.L. 1970. Micromorphological features of soil geography. Rutgers University Press. New Brunswick. NJ.
• Kutilek M., Jendele L., Panayiotopoulos K.P. 2006. The influence of uniaxial compression upon pore size distribution in bi-modal soils. Soil and Tillage Research. 86. s. 27-37.
• Ladd J.N. 1978. Origin and range of enzymes in soil. In: Soil Enzymes (Ed. R.G. Burns). Academic Press. New York. s. 51-96.
• Lee K.E. 1985. Earthworms: Their Ecology and Relationships with Soils and Land Use. Academic Press. Sydney. ss. 411.
• Lipiec J., Arvidsson J., Murer E. 2003. Review of modeling crop growth, movement of water and chemicals in relation to topsoil and subsoil compaction. Soil and Tillage Research. 73. s. 15-29.
• Lipiec J., Hakansson I., Tarkiewicz S., Kossowski J. 1991. Soil physical properties and growth of spring barley related to the degree of compactness of two soils. Soil and Tillage Research. 19. s. 307-317.
• Lipiec J., Hatano R. 2003. Quantification of compaction effects on soil physical properties and crop growth. Geoderma. 116. s. 107-136.
• Lipiec J., Medvedev V.V., Birkas M., Dumitru E., Lyndina T.E., Rousseva S., Fulajtar E. 2003. Effect of soil compaction on root growth and crop yield in Central and Eastern Europe. Int. Agrophysics. 17. s. 61-69.
• Lipiec J., Stępniewski W. 1995. Effect of soil compaction and tillage system on uptake and losses of nutrients. Soil and Tillage Research. 35. s. 37-52.
• Logsdon S.D., Linden D.R. 1992. Interactions of earthworms with soil physical conditions influencing plant growth. Soil Science. 154. s. 330-337.
• Low A.J. 1972. The effect of soil cultivation on the structure and other physical characteristics of grassland and arable soils (1945-1970). J. Soil Sci. 23. s. 363-380.
• Lowery B., Schuler R.T. 1991. Temporal effects of subsoil compaction on soil strength and plant growth. Soil Sci. Soc. Am. J. 55. s. 216-223.
• Marsili A., Servadio P., Pagliai M., Vignozzi N. 1998. Changes of some physical properties of a clay soil following passage of rubber- and metal-tracked tractors. Soil and Tillage Research. 49. s. 185-199.
• Materechera S.A., Alston A.M., Kirby J.M., Dexter A.R. 1992. Influence of root diameter on the penetration of seminal roots into compacted subsoil. Plant and Soil. 144. s. 297-303.
• McCalla T.M., Army T.J. 1961. Stubble mulch farming. Adv. Agron. 13. s. 125-196.
• McKenzie B.M., Dexter A.R. 1993. Size and orientation of burrows made by the earthworms Aporrectodea rosea and A. caliginosa. Geoderma. 56. s. 233-241.
• Meek B.D., Rechel E.A., Carter L., DeTar W.R. 1988. Soil compaction and its effects on alfalfa in zone production systems. Soil Sci. Soc. Am. J. 52. s. 232-236.
• Mijangos I., Perez R., Albizu I., Garbisu C. 2006. Effects of fertilization and tillage on soil biological parameters. Enzyme and Microbial Technology. 40. s. 100-106.
• Mikosz A.J. 1995. Preliminary studies on effect of freezing and thawing on the structure of surface horizon of Grey-Brown Podzolic soil. Z. Probl. Post. Nauk Roln. 419. s. 75-81.
• Morrison J., Jackson M.V., Sparrow P.E. 1980. The response of perennial ryegrass to fertilizer nitrogen in relation to climate and soil. Technical Report 27. Grassland Research Institute. Hurley.
• Murphy C.P. 1989. Thin section preparation of soils and sediments. AB Academic Publishers. Herts. UK. ss.149.
• Oldeman L.R., Hakkeling R.T.A., Sombroek W.G. 1991. World map of the status of humaninduced soil degradation. Three maps and an explanatory note, iii + 34 pp. ISRIC. Wageningen, the Netherlands and UNEP. Nairobi. Kenya.
• Ostrowska A., Gawliński A., Szczubiałka Z. 1991. Metody analizy i oceny gleby i roślin. Wyd. IOŚ Warszawa. ss. 325.
• Pagliai M. 1988. Soil porosity aspects. Int. Agrophysics. 4. s. 215-232.
• Pagliai M., De Nobili M. 1993. Relationships between soil porosity, root development and soil enzyme activity in cultivated soils. Geoderma. 56. s. 243-256.
• Pagliai M., La Marca M., Lucamate G. 1983. Micromorphometric and micromorphological investigation of a clay loam soil in viticulture under zero and conventional tillage. J. Soil Sci. 34. s. 391-403.
• Pagliai M., Marsili A., Servadio P., Vignozzi N., Pellegrini S. 2003. Changes in some physical properties of a clay soil in Central Italy following the passage of rubber tracked and wheeled tractors of medium power. Soil and Tillage Research. 73. s. 119-129.
• Pagliai M., Pellegrini S., Vignozzi N., Rousseva S., Grasseli O. 2000. The quantification of the effect of subsoil compaction on soil porosity and related physical properties under conventional to reduced management practices. Advances in GeoEcology. 32. s. 305-313.
• Pagliai M., Vignozzi N. 2002. The soil pore system as an indicator of soil quality. Advances in GeoEcology. 35. s. 65-90.
• Pietola L., Alakukku L. 2005. Root growth dynamics and biomass input by Nordic annual field crops. Agriculture, Ecosystems and Environment. 108. s. 135-144.
• Pytka J. 2005. Effects of repeated rolling of agricultural tractors on soil stress and deformation state in sand and loess. Soil and Tillage Research. 82. s. 77-88.
• Raghavan G.S.V, McKyes E, Baxter R, Gendron G. 1979. Traffic-soil-plant (maize) relations Journal of Terramechanics. 16(4). s. 181-189.
• Raper R.L. 2005. Agricultural traffic impacts on soil. Journal of Terramechanics. 42. s. 259-280.
• Richards L.A. 1941. A pressure-membrane extraction apparatus for soil solution. Soil Science. 51. 5. s. 377-386.
• Ringrose-Voase A.J., Bullock P. 1984. The automatic recognition and measurement of soil pore types by image analysis and computer programs. J. Soil Sci. 35. s. 673-684.
• Rochette P. 2008. No-till only increases N2O emissions in poorly-aerated soils. Soil and Tillage Research. 101. s. 97-100.
• Ross D.J. 1971. Some factors influencing the estimation of dehydrogenase activities of some soils under pasture. Soil Biol. Biochem. 3. s. 97-110.
• Russell E.W. 1978. Arable agriculture and soil deterioration. In: Transactions of the Eleventh International Congress of Soil Science. vol. 3. University of Alberta, Edmonton. Canadian Society of Soil Science. Alberta. June 19-27. s. 216-227.
• Schoonderbeek D., Schoute J.F.T. 1994. Root and root-soil contact of winter wheat in relation to soil macroporosity. Agriculture, Ecosystems and Environ. 51. s. 89-98.
• Simota C., Lipiec J., Dumitru E., Tarkiewicz S. 2000. SIBIL - a simulation model for soil water dynamics and crop yield formation considering soil compaction effects. I. Model description. In: Horn R., Van den Akker J.J.H., Arvidsson J. (Eds.), Subsoil Compaction: Distribution, Processes and Consequences, Advances in GeoEcology. 32. Catena Verlag. Reiskirchen. Germany. s. 155-169.
• Sitaula B.K., Hansen S., Sitaula J.I.B., Bakken L.R. 2000. Effects of soil compaction on N2O emission in agricultural soil. Chemosphere - Global Change Science. 2. s. 367-371.
• Ślipek Z., Kaczorowski J., Frączek J. 1999. Analiza teoretyczno-doświadczalna tarcia materiałów roślinnych. PTIR. Kraków. ss. 183.
• Słowińska-Jurkiewicz A. 1994. Changes in the structure and physical properties of soil during spring tillage operations. Soil and Tillage Research. 29. s. 397-407.
• Smucker A.J.M., Mc Burney S.L., Srivastova A.K. 1982. Quantitative separation of roots from compacted soil profiles by the hydropneumatic elutriation system. Agron. J. 74. s. 500-503.
• Soane B.D., Blackwell P.S., Dickson J.W., Paniter D.J. 1981 a. Compaction by agricultural vehicles: a review. I. Soil and wheel characteristics. Soil and Tillage Research. 1. s. 207-237.
• Soane B.D., Blackwell P.S., Dickson J.W., Paniter D.J. 1981 b. Compaction by agricultural vehicles: a review. II. Compaction under tires and other running gear. Soil and Tillage Research. 1. s. 373-400.
• Soane B.D., van Ouwerkerk C. 1995. Implications of soil compaction in crop production for the quality of the environment. Soil and Tillage Research. 35. s. 5-22.
• Soane B.D., Dickson J.W., Campbell D.J. 1982. Compaction by agricultural vehicles: a review. Soil and Tillage Research. 2. s. 3-36.
• Spatz H.C., Beismann H., Bruchert F., Emanns A., Speck T. 1997. Biomechanics of the giant reed Arundo donax. Phil. Trans. R. Soc. Lond. 352. s. 1-10.
• Stenitzer E., Murer E. 2003. Impact of soil compaction upon soil water balance and maize yield estimated by the SIMWASER model. Soil and Tillage Research. 73. s. 43-56.
• Sveistrup T.E., Haraldsen T.K. 2006. Effects of soil compaction on root development of perennial grass leys in northern Norway. Grass and Forage Science. 52. 4. s. 381-387.
• Taylor H.M., Brar G.S. 1991. Effect of soil compaction on root development. Soil and Tillage Research. 19. s. 111-119.
• Thalmann A. 1968. Zur Methodik der Bestimmung der Dehydrogenase - Activität im Boden mittels Triphenyltetrazoliumchlorid (TTC). Landwirtschaftliche Forschung 21. 1. s. 249-258.
• Tippkötter R. 1983. Morphology, spatial arrangement and origin of macropores in some hapludalfs, West Germany. Geoderma. 29. s. 355-371.
• Torbert H.A., Wood C.W. 1992. Effects of soil compaction and water-filled pore space on soil microbial activity and N losses. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 23. s. 1321-1331.
• Unger P.W., Kaspar T.C. 1994. Soil compaction and root growth: a review. Agron. J. 86(5). s. 759-66.
• van Dijck S.J.E., van Asch Th.W.J. 2002. Compaction of loamy soils due to tractor traffic in vineyards and orchards and its effect on infiltration in southern France. Soil and Tillage Research. 63. s.141-153.
• van Genuchten M.Th. 1980. A closed-form equation for predicting the hydraulic conductivity of unsaturated soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 44. s. 892-898.
• van Lynden G.W.J. 2000. Soil degradation in central and Eastern Europe. The assessment of the status of human-induced degradation. FAO Report 2000/05. FAO and ISRIC.
• van Ouwerkerk C., Soane B.D. 1994. Conclusions and recommendations for further research on soil compaction in crop production. In: Soane, B.D., Van Ouwerkerk, C. (Eds.), Soil Compaction in Crop Production. Dev. Agric. Eng. 11. Elsevier. Amsterdam. s. 627-642.
• VandenBygaart A.J., Fox C.A., Fallow D.J., Protz R. 2000. Estimating earthworm-influenced soil structure by morphometric image analysis. Soil Sci. Soc. Am. J. 64. s. 982-988.
• Volden B., Sveistrup T.E., Jorgensen M., Haraldsen T.K. 2002. Effects of traffic and fertilization levels on grass yields in northern Norway. Agricultural and Food Science in Finland. 11. s. 219-231.
• Walczyk M. 1995. Wybrane techniczne i technologiczne aspekty ugniatania gleb rolniczych agregatami ciągnikowymi. Zeszyty Naukowe AR w Krakowie. 202. ss. 107.
• Whalley W.R., Dexter A.R. 1994. Root development and earthworm movement in relation to soil strength and structure. Arch. Acker-Pfalnzenbau. Bodenkd. 38. s. 1-40.
• Wojnar L., Majorek M. 1994. Komputerowa analiza obrazu. Fotobit Design. Kraków.
• ASAE Standards 1998. Compression Test of Food Materials of Convex Shape. 45th Edition. St. Joseph. MI. USA.
• EEA (European Environment Agency) 1995. Corine soil erosion risk and important land resources in the southern regions of the European Community. Office for Official Publications of the European Communities. Luxembourg.
• Eurostat Yearbook 2008. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
• IUSS Working Group WRB. 2007. World Reference Base for Soil Resources 2006, first update 2007. World Soil Resources Reports No. 103. FAO. Rome.
• Rocznik Statystyczny Polski. 2006. GUS. Warszawa.