Użytkownicy bibliotecznych dokumentów kartograficznych

• Autorzy: Poloczek I.

Warianty tytułu

EN

Users of cartographic documents in libraries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Dokumenty kartograficzne są współcześnie w powszechnym użyciu. Ich bogactwo i różnorodność sprawiają jednak, że są one trudne do opracowania bibliotecznego. W czasie kiedy w Polsce trwają prace nad instrukcją katalogowania dokumentów kartograficznych w systemach komputerowych, istotną sprawą jest zwrócenie uwagi na użytkownika tych dokumentów, na jego potrzeby, trudności i oczekiwania. Z doświadczeń bibliotekarzy pracujących przy udostępnianiu dokumentów kartograficznych wynika, że osoby nie związane zawodowo z kartografią mają na ogół dosyć małą wiedzę na temat tych dokumentów. Nowym wyzwaniem dla bibliotekarzy jest obecnie coraz powszechniejsze stosowanie technik komputerowych do opracowania, przechowywania i prezentacji map. Użytkownicy coraz częściej chcą korzystać z map cyfrowych, co stawia nowe zadania przed bibliotekami i bibliotekarzami. Z tego względu biblioteki powinny stać się miejscem, gdzie dostępne będą również dokumenty w postaci cyfrowej i jednocześnie powinny one być pośrednikiem między użytkownikiem a ogromnym zasobem informacji, by pomóc użytkownikowi odnaleźć się w tym zasobie i jak najlepiej z niego korzystać. W celu poznania i przeanalizowania, które elementy dokumentu kartograficznego są dla użytkownika najważniejsze, podjęto badanie czytelników Centralnej Biblioteki Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Badanie zostało wykonane metodą rejestru zapytań. Było ono prowadzone przez 16 miesięcy - od stycznia 2005 do końca kwietnia 2006 roku. Ogółem zarejestrowano 90 czytelników poszukujących map. Na podstawie pytań użytkowników map wyodrębniono osiem elementów dokumentu kartograficznego: obszar, skalę, temat, rok, wydawcę, tytuł, autora i język. Nie zawsze w pytaniu dany element był wyrażony bezpośrednio, często bowiem z kontekstu pytania wynikało, że dokument musi być w odpowiedniej skali, obejmować konkretny obszar lub dotyczyć konkretnego tematu. Najwięcej, bo aż 79 pytań dotyczyło obszaru, a 53 skali. W dalszej kolejności użytkowników interesował temat mapy (występował on w 46 pytaniach) i rok wydania lub odzwierciedlona w dokumencie sytuacja w konkretnych latach - 34 pytania. Zanotowano tylko pojedyncze pytania o wydawcę, autora dokumentu i język, w którym ma być dokument. Wyniki analizy pytań użytkowników powinny zainteresować osoby zajmujące się opracowaniem haseł przedmiotowych dla dokumentów kartograficznych. Wyszukiwanie dokumentów kartograficznych nie jest sprawą prostą, gdyż - jak to wynika z przeprowadzonych badań, a również innych opracowań - tylko mały procent użytkowników szuka konkretnej mapy. Zdecydowana większość poszukuje obszaru geograficznego i tematu oraz skali. Skala, choć jest ważnym elementem wyszukiwawczym, nie ma odzwierciedlenia w hasłach przedmiotowych, dlatego tak znacząca jest możliwość połączenia w wyszukiwarce haseł przedmiotowych z innymi elementami opisu, które zawierają geograficzne współrzędne mapy. Podobny problem dotyczy roku wydania. W wyszukiwaniu tego typu dokumentów istotna jest możliwość zastosowania technik komputerowych. Konieczna jest większa niż w przypadku książek liczba haseł wyszukiwawczych, z których minimum to obszar i temat.

EN

Cartographic documents are frequently used today. Because of their abundance and variety it is difficult to arrange and file them in libraries. Since an instruction for cataloguing of cartographic documents in computer systems is currently being developed in Poland, now is the right moment to think about the user of these documents, his needs, problems and expectations. Librarians working with cartographic documents point out that lay users usually have very limited knowledge about these documents. Computer tools for processing, storage and presentation of maps, which are currently getting more popular, are another challenge which librarians have to face today. Map users frequently prefer digital maps - meeting these expectations is another task for librarians and libraries. Modern libraries should be a place where documents should be available also in digital form; at the same time they should act as an intermediary between users and the enormous volume of data, helping them to use it best. In order to establish which elements of cartographic documents have priority for the user, a research was conducted on the readers of the Central Library of Geography and Environmental Protection at the Polish Academy of Sciences' Institute of Geography and Spatial Organization. The data was collected by the register of enquiries within 16 months (January 2005 -April 2006). 90 users searching for maps were registered. Basing on the enquiries 8 elements of cartographic documents were defined: area, scale, topic, year, publisher, title, author and language. Particular elements were often not expressed directly in the enquiry - they could be concluded from the context. Most of the enquiries - 79 in total - concerned the area, and 53 - the scale. The next most common element was the topic (46 enquiries) and the year of publication or presentation (34 enquiries). Only single enquiries concerned the publishers, author and language. The results of the survey should be useful for preparation of topic entries for cartographic documents. Searching for cartographic documents is not easy. The research (and other sources) shows that only a small percentage of users look for a particular map. Most enquiries refer to an area, topic and scale. Although scale is an important search parameter, it is not included in topic entries. It is therefore important that in the search engine topic entries are linked to other parameters including geographical coordinates. The same is relevant for the year of publication. Application of computer technology is the key issue for searching of such documents. A larger number of topic entries is needed, the minimum of which are area and topic.

Słowa kluczowe

PL

dokument kartograficzny; wyszukiwanie; użytkownik

EN

cartographic document; user; search

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2007
• Tom: T. 39, nr 1
• Strony: 35--43
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., rys.

Twórcy

autor

Poloczek I.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa,

Bibliografia

• Ewicz K., 1999, Udostępnianie zbiorów kartograficznych w Bibliotece Raczyńskich. W: Mapa w pracy historyka. „Z Dziejów Kartografii" T. 11, Wrocław -Warszawa, s. 240-243.
• Krassowski B., 1979, Ogólnopolski zbiór kartograficzny. W: Materiały z Pierwszej Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Kartografów. Warszawa, 7-8 października 1977 r. Warszawa: Biblioteka Narodowa, s. 9-23.
• Kublin L., Szaniawska L., 1999, Kto i do jakich celów korzysta z dawnych map w Zakładzie Zbiorów Kartograficznych Biblioteki Narodowej. W: Mapa w pracy historyka. „Z Dziejów Kartografii" T. 11, Wrocław -Warszawa, s. 219-223.
• Millea N., 2005, Map library usage in the United Kingdom: a vision for the future? „The Cartographic Journal" Vol. 42, no. 3, s. 202-213.
• Parry R.B., 2005, Moving on. Where should the university map collection be going. „The Cartographic Journal" Vol. 42, no. 3, s. 197-201.
• Poloczek l., 2006, Opracowanie i wyszukiwanie dokumentów kartograficznych w bibliotekach. Praca magisterska wykonana w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. dr hab. Jadwigi Woźniak-Kasperek.
• Ratajewski J., 2002, Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa czyli wiedza o bibliotece w różnych dawkach. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Społeczna i edukacyjna rola kartografii w Polsce. XXXI Ogólnopolska Konferencja Kartograficzna. Warszawa, 20 i 21 października 2005. Red. J. Ostrowski, J. Pasławski. „Materiały Ogólnopolskich Konferencji Kartograficznych" T. 26, Warszawa 2005.
• Szykuła K., 1999, Kolekcjonerska wartość zbiorów kartograficznych Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu i ich udostępnianie. W: Mapa w pracy historyka. „Z Dziejów Kartografii" T. 11, Wrocław - Warszawa, s. 228-239.
• Thierry J., 1980, Technologia i organizacja informacji naukowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Woźniak-Kasperek J., 2005, Podstawy budowy tezaurusa: poradnik. „Propozycje i materiały" 66. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
• Wytyczak R., 1999, Kto i do jakich celów korzysta z dawnych map w Gabinecie Kartografii Ossolineum we Wrocławiu. W: Mapa w pracy historyka. „Z Dziejów Kartografii" T. 11, Wrocław - Warszawa, s. 225-227.