Polskie egzonimy w atlasach szkolnych wydanych w latach 1901-1989

• Autorzy: Zych M.

Warianty tytułu

EN

Polish exonyms in school atlases published in the years 1901-1989

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu jest przybliżenie problematyki stosowania polskich egzonimów w polskich atlasach szkolnych wydanych w XX wieku. Służy temu analiza sposobu stosowania polskich egzonimów w atlasach szkolnych, jak zmieniały się ich relacje z nazwami oficjalnymi i czy ustalenia krajowe i międzynarodowe dotyczące tych nazw były brane pod uwagę przez autorów opracowujących nazewnictwo. Artykuł składa się z dwóch części - wprowadzenia do tematyki nazewnictwa geograficznego oraz analizy nazewnictwa geograficznego stosowanego w wybranych atlasach szkolnych.

EN

School atlases influence not only our common knowledge of the world, but also about the world's names. The way Polish exonyms are presented in atlases is significant. Polish is an inflectional language, therefore exonyms can be declined (case forms); it is also easy to create derivative forms, especially adjectives, which facilitates everyday use of foreign names. In the living language it is necessary to inflect and polonize names, which brings about new exonyms. Exonyms functioning in Polish should also be presented on school atlas maps, for easy identification. The paper presents the analysis of school atlases published in the years 1901-1989. During that time 23 school atlases were published in 111 editions and 38 additional printings of some of them. For the analysis of Polish names 19 atlases (14 titles and 5 editions) and one area from each continent (except Antarctica) have been selected. Polish names used in selected school atlases varied significantly both in their form and location. In analyzed atlases the number of exonyms varies between 39 and 210. Comparison of Polish exonyms in school atlases in the years 1901-1989 shows no major changes in their application. Their frequency in particular atlases depended mostly on the authors' preferences and atlas volume rather than period of publication. Following the regulation of the issue after the second World War, names appearing in atlases of that time were similar. This was also due to the fact that there was only one publishing house, which applied its uniform approach to exonyms. Differences in the early 1900s and between the wars were largely caused by a large number of publishers, who had individual approaches as well as lack of any scientific or official standard. The authors usually prepared their own exonyms basing on various sources. Polish exonyms in school atlases usually defied international regulations in the field. In school atlases numerous exonyms were applied instead of officially approved names.

Słowa kluczowe

PL

egzonim; nazewnictwo geograficzne; atlas szkolny

EN

exonym; geographical name; school atlas

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polski Przegląd Kartograficzny
• Rocznik: 2006
• Tom: T. 38, nr 1
• Strony: 24--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Zych M.

• Katedra Kartografii Uniwersytetu Warszawskiego

Bibliografia

• Aurousseau M., 1957, The rendering of geographical names. London: Hutchinson University Library.
• Breu J., 1989, Egzonimy. W: Problemy standaryzacji nazw geograficznych. „Przegl. Zagr. Lit. Geogr." z. 1, s. 75-87.
• Czerny A., 1978, Mapy krajobrazowo-gospodarcze nowością kolejnego atlasu PPWK. „Geogr. w Szkole" nr 5, s. 231-233.
• Kadmon N., 2005, The exonym and the endonym - attempting to define the undefinable? Ljubljana, 3rd Meeting of the Working Group on Exonyms United Nations Group of Experts on Geographical Names.
• Kondracki J., 1987, O nazewnictwie geograficznym. „Czas. Geogr." T. 58, z. 2, s. 137-148.
• Kopaliński W., 1956, Magia imion. „Życie Warszawy" nr 54, s. 4.
• Lorentski A., 1957, Atlas geograficzny E. Romera. „Przegl. Geodez." R. 13, nr 5, s. 202-203.
• Malicki E., 1977, Poznajemy kontynenty. Atlas geograficzny dla klasy V. „Polski Przegl. Kartogr." T. 9, nr 3, s. 123-125.
• Michalski T., 1958, W sprawie nazw miejscowości na mapach. „Czas. Geogr." T. 29, z. 4, s. 557-558.
• Mścisz M., 1925, Kozenn. Atlas geograficzny. „Czas. Geogr." T. 3, z. 3/4, s. 289-290.
• Mścisz M., 1938, E. Romer. Powszechny atlas geograficzny. „Czas. Geogr." T. 16, z. 4, s. 352-357.
• Mścisz M., 1938, Powszechny atlas geograficzny Romera jako pomoc szkolna dla ucznia i nauczyciela. „Przyjaciel Szkoły" R. 17, nr 16, s. 606-614.
• Mścisz M., 1939, E. Romer. Powszechny atlas geograficzny. „Ziemia" R. 29, nr 4, s. 130-133.
• Nazwy państw świata, ich stolic i mieszkańców, 2003, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii.
• Nowak M., 1977, Uwagi o atlasie geograficznym dla klasy V Poznajemy kontynenty. „Geogr. w Szkole" nr 3, s. 139-141.
• Nycz S., 1922, J.M. Bazewicz. Atlas geograficzny wszystkich części świata (wydanie piąte) i Atlas geograficzny poszczególnych krajów Europy (wydanie czwarte). „Przyjaciel Szkoły" R. 1, nr 23/24, s. 370.
• Pawłowski S., 1924, E. Romer. Atlas geograficzny. Zeszyt l. „Polski Przegl. Kartogr." T. 1, nr 4, s. 190-192.
• Pawłowski S., 1926, E. Romer. Powszechny atlas geograficzny. „Polski Przegl. Kartogr."T. 2, nr 13-14, s. 148-158.
• Polskie nazwy geograficzne świata. Część I. Europa (bez Europy Wschodniej), 1994, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej. Warszawa: Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna -Główny Geodeta Kraju.
• Polskie nazwy geograficzne świata. Część II. Europa Wschodnia i Azja, 1996, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej. Warszawa: Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna - Główny Geodeta Kraju.
• Polskie nazwy geograficzne świata. Część III. Afryka, Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Australia i Oceania, Antarktyka, 1994, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej. Warszawa: Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna -Główny Geodeta Kraju.
• Polskie nazwy geograficzne świata. Część IV. Oceany i morza, 1994, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej. Warszawa: Państwowa Służba Geodezyjna i Kartograficzna - Główny Geodeta Kraju.
• Ratajski L., 1957, W dżungli nazw geograficznych. „Poznaj Świat" R. 5, nr 10, s. 30-31.
• Ratajski L., 1979, Nazewnictwo geograficzne w nauczaniu początkowym geografii. „Czas. Geogr." T. 50, z. 1-2, s. 95-98.
• Ratajski L., Szewczyk J., Zwoliński P., 1959, Polskie nazewnictwo geograficzne świata. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Słownik terminów używanych przy standaryzacji nazw geograficznych, 1998, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Polski przy Ministerstwie Edukacji Narodowej. Warszawa: GUGiK
• Ustawa z dnia 7 października 7999 r o języku polskim, 1999. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej" nr 90, poz. 999.
• Wąsowicz J., 1925, Kozenna Atlas geograficzny. „Polski Przegl. Kartogr." T. 2, nr 9-12, s. 85-89.
• Wąsowicz J., 1958, O polskie nazwy na mapach obcych krajów. „Czas. Geogr." T. 29, z. 1, s. 125.
• Zierhoffer A., 1924, Korbel-Sawicki. Atlas geograficzny. Zeszyt pierwszy i drugi. „Polski Przegl. Kartogr." T. 1, nr 4, s. 179-186.
• Zierhoffer A., 1925, E. Romer. Powszechny atlas geograficzny. „Przyroda i Technika" R. 4, z. 9, s. 428.
• Zych M., 2001, Polskie nazewnictwo geograficzne świata a praktyka kartograficzna. „Polski Przegl. Kartogr." T. 33, nr 1, s. 10-23.