Ekofilozofia. Krytyka i obrona antropocentryzmu

• Autorzy: Ślęczek-Czakon D.

Warianty tytułu

EN

Ecophilosophy. Criticism and defense of anthropocentrism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ekofilozofia powstała w latach 60 XX w., jako reakcja na negatywne skutki współczesnej cywilizacji. Dyscyplina ta zajmuje się przyczynami i istotą obecnego kryzysu ekologicznego, potrzebą ochrony środowiska przyrodniczego, formułuje postulaty aksjologiczne i zalecenia etyczne dotyczące miejsca i roli człowieka w przyrodzie i kosmosie. W artykule ukazano zasadnicze nurty ekofilozofii (e. płytka - e. głęboka, e. antropocentryczna, e. biocentryczna, e. holistyczna) oraz porównano światopogląd antropocentryczny i ekocentryczny. Zestawienie obu światopoglądów uwydatnia różnice w podejściu do świata, człowieka, jak też wskazuje na punkty polemiczne między dwoma typami myślenia. Krytyka założeń ekofilozofii alternatywnej, dokonana przez rzeczników ekofilozofii antropocentrycznej (Passmore, Ferry) prowadzi do modyfikacji antropocentryzmu: z antropocentryzmu mocnego, uznającego że ludzie stanowią centrum rzeczywistości i dlatego tylko ich dobro, potrzeby, interesy wyznaczają powinności moralne, na rzecz antropocentryzmu słabszego, który stwierdza, że świat pojmujemy z ludzkiego punktu widzenia, ale nie neguje tego, że powinniśmy wyobrażać sobie, jak rzeczywistość przedstawia się z punktu widzenia innych istot i kierować się nie tylko własnym interesem, lecz także interesami innych istot. Dyskusja między opozycyjnymi nurtami ekofilozofii ujawnia, zdaniem autorki, jeszcze jedno - prezentacja obowiązków człowieka wobec natury, kształtowanie wrażliwości moralnej i oddziaływanie na ludzkie postawy wobec świata nie mogą być prowadzone w sposób radykalny i wrogi człowiekowi.

EN

Ecophilosophy occurred in the 60's of the last century as a reaction to the negative effects of the present civilization. This discipline deals with the reasons and merits of the present ecological crisis, the need of protecting the natural environment; it formulates axiological postulates and ethic recommendations that concern the place and role of the humans in nature and in the space. The article presents the principal streams of ecophilosophy: shallow, deep, anthropocentric, biocentric, holistic and compares anthropocentric and ecocentric viewpoints. This comparison highlights the differences in these approaches to the world and the humans alongside with showing the points of polemics between the both types of thinking. Criticism of the principles of alternative ecophilosophy made by the spokesmen of the anthropocentric ecophilosophy (Passmore, Ferry) leads to the modification of anthropocentrism: from strong anthropocentrism assuming that the humans constitute the center of reality and therefore the moral duties are determined only by the benefit, needs and interests of the humans, towards weaker anthropocentrism which states that the world is comprehended from the human viewpoint however its does not negate that we should imagine how the reality looks like from the viewpoint of other creatures and act not only according to our interest but the interests of other creatures as well.

Słowa kluczowe

PL

ekofilozofia; krytyka; obrona; antropocentryzm

EN

anthropocentrism; ecophilosophy; criticism; defense

• Wydawca: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda
• Czasopismo: Problemy Ekologii
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 9, nr 6
• Strony: 314--320
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz.

Twórcy

autor

Ślęczek-Czakon D.

• Instytut Filofofii Uniwersytetu Śląskiego

Bibliografia

• [1] Berry T.: Dream of the Earth, Sierra Club Books, San Francisco 1988
• [2] Capra F.: Punkt zwrotny, Warszawa 1987
• [3] Devall B., Sessions G.: Ekologia głęboka, Warszawa 1994
• [4] Dołęga J.M. Człowiek w zagrożonym środowisku, Warszawa 1993
• [5] Dołęga J.M.: W kierunku ekofilozofii. W: Ekofilozofia i bioetyka, VI Polski Zjazd Filozoficzny. Toruń 1996
• [6] Ferry L.: Nowy ład ekologiczny, Warszawa 1995
• [7] Fox M.: Pierworodne błogosławieństwo, Poznań 1995
• [8] Gore A.: Ziemia na krawędzi. Człowiek a ekologia, Warszawa 1996
• [9] Grzesica J., Ochrona środowiska naturalnego człowieka, Katowice 1993
• [10] Hull Z.: Filozofia ekologii jako nowa dziedzina filozofowania. W: Ekofilozofia i bioetyka, VI Polski Zjazd Filozoficzny. Toruń 1996
• [11] Jaroń J.: Ekologia, sozologia, ekofilozofia, ekoetyka, ekonomia proekologiczna. Przegląd zagadnień. Warszawa 1997
• [12] Meadows D.H. i D.L.: Przekraczanie granie, Globalne załamanie czy bezpieczna przyszłość? Warszawa 1995
• [13] Mishan E.J.: Spór o wzrost gospodarczy, Warszawa 1986
• [14] Moltmann J.: Bóg w stworzeniu, Kraków 1995
• [15] Passmore J.: Man’s t Responsibility for Nature, London 1974
• [16] Passmore J.: Environmetalizm. W: Przewodnik po współczesnej filozofii pofitycznej, Warszawa 1998
• [17] Piątek Z.: Dylematy etyki środowiskowej, w: Ekofilozofia i bioetyka. VI Polski Zjazd filozoficzny. Toruń 1996
• [18] Piątek Z.: Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie. Kraków 1998
• [19] Seed J, i in.: Myśląc jak. góra. Warszawa 1992
• [20] Skolimowski H.: Filozofia żyjąca, Warszawa 1994
• [21] Skolimowski H.: Technika a przeznaczenie człowieka. Warszawa. 1995
• [22] Tyburski W., W kręgu zagadnień etyki ekologicznej. Edukacja Filozoficzna, nr 4, 1992
• [23] Tyburski W.: (red.), Etyka środowiskowa. Teoretyczne i praktyczne implikacje. Toruń 1999
• [24] Waloszczyk K.: Kryzys ekologiczny w świetle filozofii, Łódź 1996
• [25] Waloszczyk K.: Planeta nie tytko ludzi, Warszawa 1997
• [26] Naess A.: The Basic of Deep Ecology (w) J. Button (ed.), The Gren Fuse, London 1992