Wskaźniki środowiskowe badeńskich skał siarczanowych w zapadlisku przedkarpackim

• Autorzy: Kasprzyk A.

Warianty tytułu

EN

Environmental markers of Badenian Ca-sulphate rocks in the Carpathian Foredeep

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Skały siarczanowe (gipsy i anhydryty) mogą tworzyć się w bardzo zróżnicowanych środowiskach depozycyjnych i diagenetycznych od subaeralnych do subakwalnyh (płytko- i głębokowodnych), w warunkach powierzchniowych lub pogrzebania. Rozpoznanie tych środowisk w starszych osadach siarczanowych jest możliwe na podstawie wskaźników środowiskowych, tj. ich cech sedymentacyjnych (np. laminacja, struktury prądowe, struktury mikrobialne, powierzchnie rozpuszczania i erozji, struktury krystaliczne, gruzły siarczanowe), mineralogiczno-petrograficznych (skład mineralogiczny, paragenezy mineralne, mikrostruktura) i geochemicznych (np. pierwiastki główne i śladowe, izotopy siarki, tlenu i strontu). Wyniki badań sedymentologicznych, petrograficznych i geochemicznych badeńskich skał siarczanowych z rdzeni otworów wiertniczych, zlokalizowanych w różnych obszarach zapadliska przedkarpackiego, wskazują na zróżnicowane warunki sedymentacji w zbiorniku ewaporacyjnym przedpola Karpat. Warunki te, zrekonstruowane na podstawie wskaźników środowiskowych osadów i analogii facjalnych do dobrze rozpoznanych współczesnych i kopalnych środowisk ewaporacyjnych, reprezentują główne systemy depozycyjne (subaeralne, płytko- i głębokowodne) basenu saliny. Osady powstałe w tych środowiskach uległy po depozycji przeobrażeniom i przeszły różną ewolucję diagenetyczną w warunkach zarówno płytkiego, jak i głębokiego pogrzebania. W peryferyjnej części basenu tworzyły się głównie litofacje selenitowe i mikrobialne, następnie poddane przemianie diagenetycznej (anhydrytyzacji) w warunkach syndepozycyjnych i wczesnodiagenetycznych. Anhydryty laminowane i brekcje to głębokowodne, redeponowane osady klastyczne, pierwotnie gipsowe, poddane anhydrytyzacji w warunkach wgłębnych w różnych stadiach diagenezy. Charakter osadów w spągowej części sukcesji basenowych, ich cechy sedymentacyjno-petrograficzne i skład izotopowy wskazują na euksyniczne warunki depozycji w środkowej części basenu. Wskaźniki środowiskowe skał siarczanowych świadczą o wyraźnym zróżnicowaniu warunków depozycji w strefie peryferyjnej i środkowej basenu oraz sugerują duży udział wód niemorskiego pochodzenia w tworzeniu się tych utworów.

EN

Ca-sulphate rocks (gypsum and anhydrite) form in a wide-range of environmental settings from marginal (subaerial and very shallow subaqueous) through shallow to deep subaqueous, at the subsurface and in burial. Based on modern analogues, environmental markers: (i) sedimentary (e.g., lamination, current marks, mikrobial structures, dissolution and erosion surfaces, crystalline structures, sulphate nodules), (ii) petrographic and mineralogical (mineral composition and paragenesis, fabrics), and (iii) geochemical (e.g, major and minor elemental composition, isotopic composition of sulphur, oxygen and strontium) provide useful information an the depositional and diagenetic environment for the ancient sulphate deposits. The results of the complex sedimentological, pettrographic and geochemical studies of Badenian sulphate deposits from different parts of the Capathian Foredeep basin indicate distinct sedimentary conditions, which represent the main depositional systems (subaerial, shallow and deep subaqueous) of the salina basin. Gypsum deposits formed in these settings underwent a particular pathways of diagenetic evolution and an alteration into anhydrite. In the marginal settings selenite and microbial faciesi formed, that underwent synsedimentary and early-diagenetic anhydritization (via nodule formation) at the surface. In deeper, central parts of the basin mainly clastic gypsum deposits formed. Laminated anhydrite and breccias are deep-water, redeposited clastic deposits (originally gypsum), that were transformed into anhydrite under burial in different stages of diagenesius. In the basin centre anhydrite shows features characteristic of basinal facies formed in euxynic conditions. The results suggest the different depositional and diagenetic regimes between the basin margin and central part, and large non-marine (riverine, groundwater) inputs to the basin during sulphate formation.

Słowa kluczowe

PL

skały siarczanowe; środowiska sedymentacyjne; sedymentacja; diageneza; baden; zapadlisko przedkarpackie

EN

Badenian; sulphate rocks; sedimentary environments; sedimentation; diagenesis; Carpathian Foredeep

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 432
• Strony: 71--97
• Opis fizyczny: Bibliogr. 128 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Kasprzyk A.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• [1] ARAKEL A.V.,1980 — Genesis and diagenesis of Holocene evaporitic sediments in Hutt and Leeman lagoons, Western Australia. J. Sedim. Petrol., 50: 1305-1326.
• [2] AREF M.A.M., ATTIA O.E.A., WALI A.M.A., 1997 — Facies and depositional environment of the Holocene evaporites in the Ras Shukeir area, Gulf of Suez, Egypt. Sedim. Geol., 110: 123-145.
• [3] BĄBEL M., 1999 — Facies and depositional environments of the Nida Gypsum deposits (Middle Miocene, Carpathian Foredeep, southern Poland). Geol. Quart., 43, 4: 405-428.
• [4] BĄBEL M., 2004 — Badenian evaporite basin of the northern Carpathian Foredeep as a drawdown salina basin. Acta Geol. Pol., 54: 313-337.
• [5] BĄBEL M., 2005 — Selenite-gypsum microbialite facies and sedimentary evolution of the Badenian evaporite basin of the northern Carpathian Foredeep. Acta Geol. Pol., 55: 187-210.
• [6] BRAITSCH O., 1971— Salt deposits. Their origin and composition: minerals, rocks and inorganic materials. Monograph Ser. Theor. and Exper. Stud., Springer, Berlin, Heidelberg, Nowy Jork.
• [7] BRASS G.W.,1976—The variation of the marine 87Sr/86Sr ratio during Phanerozoic time: interpretation using a flux model. Geochim. Cosmochim. Acta, 40: 721-730,
• [8] BUKOWSKI K., SZARAN J., 1997 — Zawartość izotopów tlenu i siarki w anhydrytach z serii solonośnej Wieliczki i Bochni. Prz. Geol., 45: 816-818.
• [9] BUSSON G., CORNEE A., DULAU N., FONTES J.CH., GEISLER D., GOULEAU D., JACCARD J., LANDRY J.C., NOEL D., PERTHUISOT J.P., PIERRE C., POUMOT C., TETARD J., THOMAS J.C., THOMAS M., TRAUTH N., ZANINETT L., 1982 —Donnees hydrochimiques, biologiques, isotopiques, sedimentoloques et diagenetiques sur les marais salants de Salin-de-Giraud (Sud de la France). Geol. Medit., 9, 4: 303-391.
• [10] BUTLER G.P., 1970 — Holocene gypsum and anhydrite of the Abu Dhabi sabkha, Trucial Coast: an alternative explanation of origin. W: Third Symposium on Salt (red. J.L. Rau, L.F. Dellwig), The Northern Ohio Geological Society, Inc., 1: 120-152.
• [11] BUTLER G.P., HARRIS P.M., KENDALL C.G.S.C., 1982 — Recent evaporites from the Abu Dhabi coastal flats. W: Depositional and diagenetic spectra of evaporites – a core workshop (red. C.R. Handford i in.). SEPM., Core Workshop 3: 33-64.
• [12] CENDON D.I., AYORA C., PUEYO J.J., TABERNER C., PERYT T.M., 1999 — Geochemical evidences of recycling in Badenian evaporites. Biul. Państw. Inst Geol., 387: 18-20.
• [13] CENDON D.I., PERYT T.M., AYORA C, PUEYO J.J., TABERNER C, 2004 — The importance of recycling processes in the Middle Miocene Badenian evaporite basin (Carpathian Foredeep): palaeoenvironmental implications. Palaeogeogr. Palaeoclimat. Palaeoecol., 212: 141-158.
• [14] CLAYPOOL G.E., HOLSER W.T., KAPLAN I.R., SAKAI H., ZAK I., 1980 — The age curves of sulfur and oxygen isotopes in marine sulfate and their mutual interpretation. Chem. Geol., 28: 199-260.
• [15] CODY R.D., 1991 — Organo-crystalline interactions in evaporite systems: the effects of crystallization inhibition. J. Sedim. Petrol., 61: 704-18.
• [16] DEAN W.E., 1978 —Theoretical versus observed successions from evaporation of sea water. W: Marine Evaporites (red. W.E. Dean, B.C. Schreiber). SEPM Short Course, 4: 86-104.
• [17] DEAN W.E., ANDERSON R.Y., 1978 — Salinity cycles: evidence for subaqueous deposition of Castile Formation and lower part of Salado Formation, Delaware Basin, Texas and New Mexico. Circ. N.M. State Bur. Mines Miner. Resour., 159: 15-20.
• [18] DENISON R.E., KIRKLAND D.W., EVANS R., 1998 — Using strontium isotopes to determine the age and origin of gypsum and anhydrite beds. J. Geol., 108: 1-17.
• [19] DRONKERT H., 1985 - Evaporite models and sedimentology of Messinian and recent evaporites, GUA, Pap. Geol., Ser. 1, 24.
• [20] FRITZ P., BASHARMAL G.M., DRIMME R.J., IBSEN J., QUIRESHI R.M., 1989 - Oxygen isotope exchange between sulphate and water during bacterial reduction of sulphate. Chem. Geol., 79: 99-105.
• [21] GARLICKI A., 1979 - Sedymentacja soli mioceńskich w Polsce. Pr. Geol., 119: 1-66.
• [22] GERDES G., KRUMBEIN W.E., NOFFKE N., 2000 - Evaporite microbial sediments. W: Microbial sediments (red. R.E. Riding, S.M. Awramik): 196-208. Springer, Berlin.
• [23] HAŁAS S., JASIONOWSKI M., PERYT T., 1996 -Anomalia izotopowa w badeńskich gipsach Ponidzia. Prz. Geol., 44: 1054-1056.
• [24] HARDIE L.A., 1967 - The gypsum-anhydrite equilibrium at one atmosphere pressure. Am. Mineral., 52: 171-200.
• [25] HODELL D.A., MUELLER P.A., GARRIDO J.R., 1991 - Variations in the strontium isotopic composition of seawater during the Neogene. Geology, 19: 24-27.
• [26] HOLLIDAY D.W., 1970 - Early diagenesis in nodular anhydrite rocks. Trans. Inst. Min. Met., Sec. b, 82: 81-84.
• [27] HOVORKA S., 1992 - Halite pseudomorphs after gypsum in bedded anhydrite - clue to gypsum-anhydrite relationships. J. Sedim: Petrol., 62: 1098-1111.
• [28] HUSSAIN M., WARREN J.K., 1989 - Nodular and enterolithic gypsum: the “sabkhatization” of Salt Flat playa, west Texas. Sedim. Geol., 64: 13-24.
• [29] JOWETT E.C., CATHLES III L.M., DAVIS B.W.,1993 -Predicting depths of gypsum dehydration in evaporitic sedimentary basins. Am. Ass. Petrol. Geol. Bull., 77: 402-413.
• [30] KAH L.C., LYONS T.W., CHESLEY J.T., 2001 - Geochemistry of a 1.2 Ga carbonate-evaporite succession, northern Baffin and Bylot Islands: implications for Mesoproterozoic marine evolution. Precamb. Res., 111: 203-234.
• [31] KASPRZYK A., 1991 - Analiza litofacjalna utworów siarczanowych badenu południowego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Prz. Geol., 39: 213-223.
• [32] KASPRZYK A.,1993a-Lithofacies and sedimentology of the Badenian (Middle Miocene) gypsum in the northern part of the Carpathian Foredeep, southern Poland. Ann. Soc. Geol. Pol., 63: 33-84.
• [33] KASPRZYK A., 1993b - Stromatolitic facies in the Badenian (middle Miocene) gypsum deposits of southern Poland. N. Jb. Geol. Palkont. Abh., 187: 375-395.
• [34] KASPRZYK A, 1994 - Distribution of strontium in the Badenian (Middle Miocene) gypsum deposits of the Nida area, southern Poland. Geol. Quart., 38: 497-512.
• [35] KASPRZYK A., 1995 - Gypsum-to-anhydrite transition in the Miocene of southern Poland. J. Sedim. Res., A65: 348-357.
• [36] KASPRZYK A., 1997 - Oxygen and sulphur isotope composition of Badenian (Middle Miocene) gypsum deposits in southern Poland: a preliminary study. Geol. Quart., 41: 53-60.
• [37] KASPRZYK A., 1998 -Analiza litofacjalna i geochemiczna anhydrytów mioceńskich w zapadlisku przedkarpackim. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [38] KASPRZYK A., 1999 - Sedimentary evolution of Badenian (Middle Miocene) gypsum deposits in the northern Carpathian Foredeep. Geol. Quart., 43, 4: 449-465.
• [39] KASPRZYK A., 2003a - Sedimentological and diagenetic patterns of anhydrite deposits in the Badenian evaporite basin of the Carpathian Foredeep, southern Poland. Sedim. Geol.,158:167-194.
• [40] KASPRZYK A., 2003b - Modele diagenezy anhydrytów badeńskich w zapadlisku przedkarpackim. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [41] KASPRZYK A., 2005a - Modele genetyczne badeńskich anhydrytów w zapadlisku przedkarpackim na obszarze Polski. Prz. Geol., 53: 47-54.
• [42] KASPRZYK A., 2005b - Diagenetic alteration of Badenian sulphate deposits in the Carpathian Foredeep Basin, Southern Poland: processes and their succession. Geol. Quart., 49: 305-316.
• [43] KASPRZYK A., 2005c - Warunki anhydrytyzacji gipsów badeńskich w zapadlisku przedkarpackim. Biul. Państw. Inst. Geol., 417: 5-26.
• [44] KASPRZYK A., 2006 - Facje i sedymentacja mioceńskich osadów siarczanowych we wschodniej części zapadliska przedkarpackiego. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• [45] KASPRZYK A., ORTI F., 1998 - Palaeogeographic and burial controls on anhydrite genesis: the Badenian basin in the Carpathian Foredeep (southern Poland, western Ukraine). Sediment., 45: 889-907.
• [46] KASPRZYK A., PUEYO J.J., HAŁAS S., FUENLABRADA J.M., 2007 - Sulphur, oxygen and strontium isotope compositions of Middle Miocene Badenian calcium sulphates from the Carpathian Foredeep, Poland: palaeoenvironmental implications. Geol. Quart., 58: 285-294.
• [47] KENDALL A.C., 1984 - Evaporites. W: Facies Models (red. R.G. Walker): 259-296. Geol. Assn. Can., Toronto.
• [48] KENDALL A.C., 1992 - Evaporites and diagenesis: Quantitative diagenesis. W: Recent developments and applications to reservoir geology - Abstracts. North Atlantic Treaty Organization (NATO), Advanced Study Institute, University of Reading, Reading.
• [49] KENDALL A.C., HARWOOD G.M., 1996 - Marine evaporites: arid shorelines and basins. W: Sedimentary environments: Processes, facies and stratigraphy (red. H.G. Reading): 281-324. Blackwell, Science.
• [50] KENDALL C.G.S.C., WARREN, J.K., 1988 - Peritidal evaporites and their sedimentary assemblages. W: Evaporites and Hydro- carbons (red. B.C. Schreiber): 66-138. Columbia Univ. Press, Nowy Jork.
• [51] KINSMAN D.J.J., 1969 - Models of formation, sedimentary associations, and diagnostic features of shallow-water and supra- tidal evaporites. Am. Ass. Petrol. Geol. Bull., 53: 830-840.
• [52] KIRKHAM A., 1997 - Shorline evolution, aeolian deflation and anhydrite distribution of the Holocene, Abu Dhabi. Geoarabia, 2: 403-416.
• [53] KOEPNICK R.B., BURKE W.H., DENISON R.E., HETHERINGTON E.A., NELSON H.F., OTTO J.B., WAITE L.E., 1985 - Construction of the Seawater 87Sr/865r curve for the Cenozoic and Cretaceous: supporting data. Chem. Geol., 58: 55-81.
• [54] KOLASA K., ŚLĄCZKA A., 1985 - Uwagi o genezie wielickiego złoża soli. Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce, 14: 7-49.
• [55] KUSHNIR J., 1981 - Formation and early diagenesis of varved evaporite sediments in a coastal hypersaline pool. J. Sedim. Petrol., 51: 1193-1203.
• [56] KUSHNIR J., 1982 - The composition and origin of brines during the Messinian desiccation event in the Mediterranean basin as deduced from concentrations of ions coprecipitated with gypsum and anhydrite. Chem. Geol., 35: 333-350.
• [57] KWIATKOWSKI S., 1972 - Sedymentacja gipsów mioceńskich Polski południowej. Pr. Muz. Ziemi, 19: 3-94.
• [58] LANGBEIN R., 1987 - The Zechstein sulfates: the state of the art. W: The Zechstein facies in Europe (red. T.M. Peryt). Lect. Not. Earh Sc., 10: 143-188.
• [59] LISZKOWSKI J., 1989 - Orogeniczno-descensyjny model genetyczny mioceńskich formacji salinarnych regionu karpackiego wschodnich obszarów Centralnej Paratetydy. Pr. Nauk Uniw. Śl., 1019: 1-104.
• [60] LOGAN B.W., 1987 - The MacLeod evaporitic basin, western Australia. Holocene environments, sediments and geological evolution. AAPG Memoir, 44: 1-140,
• [61] LLOYD R.M., 1968 - Oxygen isotope behaviour in the sulfate-water system. J. Geophys. Res., 73: 6099-6110.
• [62] LONGINELLI A., 1979 - Isotope geochemistry of some Messinian evaporites: paleoenvironmental implications. Palaeogeogr. Palaeoclim. Palaeoecol., 29: 95-123.
• [63] LONGINELLI A, CRAIG H., 1967 - Oxygen-18 variations in sulfate ions in sea-water and saline lakes. Science, 156: 1431-1438.
• [64] LU F H., MEYERS W.J., 2003 - Sr, S and O(SO4) isotopes and the depositional environments of the Upper Miocene evaporites, Spain. J. Sedim. Res., 73: 444-450.
• [65] LU F.H., MEYERS W.J., SCHOONEN M.A., 2001- S and O(SO4) isotopes, simultaneous modeling, and environmental significance of the Nijar messinian gypsum, Spain. Geochim. Cosmochim. Acta, 65, 18: 3081-3092.
• [66] MACDONALD G.J.F., 1953 - Anhydrite-gypsum equilibrium relations. Am. J. Sc., 251: 884-898.
• [67] MOIOLA R.J., GLOVER E.D., 1965 - Recent anhydrite from Clayton Playa, Nevada. Am. Mineral., 50: 2063-2069.
• [68] MOLLER N., 1988 - The prediction of mineral solubilities in natural waters: a chemical equilibrium model for the Na-Ca-CI-SOa-H20 system, to high temperature and concentration. Geochim. Cosmochim. Acta, 52: 821-837.
• [69] MURRAY R.C., 1964 - Origin and diagenesis of gypsum and anhydrite. J. Sedim. Petrol., 34: 515-523.
• [70] NIELSEN H., 1972 - Sulphur isotopes and the formation of evaporite deposits. W: Geology of saline deposits (red. G. Richter-Bernburg). Earth Science, 7: 91-102.
• [71] NIEMCZYK J., 1998 - Olistostrom złoża gipsowego Gacki koło Pińczowa. Geologia, 24: 65-75.
• [72] OGNIBEN L., 1957 - Petrografia della serie solfifera siciliana e considerazioni geologiche relative. Mem. Descr. Carta Geol. Ital., 33: 1-275.
• [73] ORTI F., 1977 - Aproximacion al estudio petrografico de las microestructuras de las rocas de yeso secundario y a su origen. Rev. Inst. Inv. Geol., 32: 87-152.
• [74] ORTI F., ROSELL L., 1981 - Fabricas cristalines de la anhidrita nodular y laminada. Acta. Geol. Hisp., 16, 235-255.
• [75] ORTI F., PUEYO MUR J.J., GEISLER-CUSSEY D., DULAU N. 1984 - Evaporitic sedimentation in the coastal salinas of Sanca Pola (Alicante, Spain). Rev. Inst Inv. Geol., 38/39: 169-220.
• [76] ORTI F., ROSELL L., SALVANY J.M., PUEYO J., UTRILLA R., INGLES M., VEIGAS J.G., 1988 - Contenido en estroncio en los sulfatos calcicos evaporiticos. Su utilizacion como indicador deposicional y diagenetico. II Congr. Geol. Esp., Granada. Soc. Geol., Hiszpania.
• [77] OSMÓLSKI T., 1972 - Wpływ budowy geologicznej brzeżnych partii niecki działoszyckiej na rozwój procesu metasomatozy gipsów mioceńskich. Biul. Inst. Geol., 260: 65-182.
• [78] OSZCZYPKO N., 1996 - Mioceńska dynamika polskiej części zapadliska przedkarpackiego. Prz. Geol., 44: 1007-1018.
• [79] PALMER M.R., HELVACI C., FALLICK A., 2004 - Sulphur, sulphate oxygen and strontium isotope composition of Cenozoic Turkish evaporites. Chem. Geol., 209: 341-356.
• [80] PARAFINIUK J., KOWALSKI W., HAŁAS S., 1994 - Stable isotope geochemistry and genesis of the Polish native sulphur deposits - a review. Geol. Quart, 38: 473-496.
• [81] PAYTAN A. KASTNER M., CAMPBELL D., THIEMENS M.H. 1998 - Sulphur isotopic composition of Cenozoic seawater sulphate. Science, 282: 1459-1462.
• [82] PERTHUISOT J.P.,1975 - La Sebkha el Melah de Zarzis. Geneese et evolution d'un bassin salin paralique. Travaux du Laboratoire de Geologie. Ecole Norm. Super., 9: 12-52.
• [83] PERYT T.M.,1994 - The anatomy of a sulphate platform and adjacent basin system in the Łeba sub-basin of the Lower Werra Anhydrite (Zechstein, Upper Permian), northern Poland. Sedimentology, 41: 83-113.
• [84] PERYT T.M., 1996 - Sedimentology of Badenian (middle Miocene) gypsum in eastern Galicia, Podolia and Bukovina (West Ukraine). Sedimentology, 43: 571-588.
• [85] PERYT T.M., 2000 - Resedimentation of basin centre sulphate deposits: Middle Miocene Badenian of Carpathian Foredeep, southern Poland. Sedim Geol., 134: 331-342.
• [86] PERYT T.M., 2001- Gypsum facies transitions in basin-marginal evaporites: middle Miocene (Badenian) of west Ukraine. Sedimentology, 48: 1103-1119.
• [87] PERYT T.M., 2006a - The beginning, development and termination of the Middle Miocene Badenian salinity crisis in Central Paratethys. Sedim. Geol., 188/189: 379-396.
• [88] PERYT T.M., 2006b - Sedymentacja ewaporatów badeńskich w zbiorniku przedkarpackim. Prz. Geol., 5: 438-444.
• [89] PERYT T.M., JASIONOWSKI M.,1994 -In situ formed and redeposited gypsum breccias in the Middle Miocene Badenian of southern Poland. Sedim. Geol., 94: 153-163.
• [90] PERYT T.M., KASPRZYK A.,1992 - Earthquake-induced resedimentation in the Badenian (middle Miocene) gypsum of southern Poland. Sedimentology, 39: 235-249.
• [91] PERYT T.M., ORTI F., ROSELL L.,1993 - Sulfate platform-basin transition of the lower Werra Anhydrite (Zechstein, Upper Permian), western Poland: facies and petrography. J. Sedim. Petrol., 63: 646-658.
• [92] PERYT T.M., KAROLI S., PERYT D.. PETRICHENKO O.I., GEDL P., NARKIEWICZ W., DURKOVICOVA J., DOBIESZYŃSKA Z., 1997 - Westernmost occurrence of the Middle Miocene Badenian gypsum in central Paratethys (Kobierce, Moravia, Czech Republic).Slovak Geol. Mag.. 3, 2: 105-120.
• [93] PERYT T.M:, JASIONOWSKI M., KAROL S., PETRICHENK, O.I., POBEREGSK A.V., TURCHINO I.I., 1998 - Correlation and sedimentary history of the Badenian gypsum in the Carpathian Foredeep (Ukraine, Poland, and Czech Republic). Prz. Geol., 46, 8/2: 729-732.
• [94] PERYT T.M., SZARAN J., JASIONOWSKI M., HAŁAS S., PERYT D., POBEREZHSKYY A., KAROLI S., WÓJTOWICZ A., 2002 - S and O isotope composition of the Badenian (Middle Miocene) sulphates in the Carpathian Foredeep. Geol. Carpath., 53, 6: 391-398.
• [95] PETRICHENKO O.I., PERYT T.M., POBEREGSKY A.V., 1997 - Pecularities of gypsum sedimentation in the Middle Miocene Badenian evaporite basin of Carpathian Foredeep. Slovak Geol. Mag., 3: 91-104.
• [96] PIERRE C., 1988 -Applications of stable isotope geochemistry to the study of evaporites. W: Evaporites and hydrocarbons (red. B.C. Schreiber): 300-344. Columbia University Press, Nowy Jork.
• [97] PLAYA E., ORTI F., ROSELL L., 2000 - Marine to non-marine sedimentation in the upper Miocene evaporites of the Eastern Betics, SE Spain: sedimentological and geochemical evidence. Sedim. Geol., 133: 135-166.
• [98] POŁTOWICZ S., 1993 - Palinspastyczna rekonstrukcja paleogeografii badeńskiego salinarnego zbiornika sedymentacyjnego w Polsce. Geologia, 19: 203-233.
• [99] ROSELL L., ORTI F., KASPRZYK A., PLAYA E., PERYT T. 1998 – Strontium geochemistry of Miocene primary gypsum: Messinian of SE Spain and Sicily and Badenian of Poland. J. Sedim. Res., 68: 63-79.
• [100] ROUCHY J.M., MONTY C.L.V., 1981 - Stromatolites and cryptalgal laminites associated with Messinian gypsum of Cyprus. W: Phanerozoic stromatolites (red. C.L.V. Monty): 155-178. Springer, Berlin-Heidelberg-Nowy Jork.
• [101] ROUCHY J.M., MONTY C.L. V., 2000 - Gypsum microbial sediments: Neogene and modern examples. W: Microbial sediments (red. R.E. Riding, S.M. Awramik): 209-216. Springer, Berlin-Heidelberg.
• [102] ROUCHY J.M., BERNET-ROLANDE M.C., MAURIN A.F., 1994 - Descriptive petrography of evaporites: application in the field, subsurface and laboratory. W: Evaporitic sequences in petroleum exploration: 70-123. TECHNIP Edition, Paris.
• [103] ROUCHY J:M., PIERRE C., SOMMER F.,1995 - Deep-water re- sedimentation of anhydrite deposits in the Middle Miocene (Belayim Formation) of the Red Sea, Egypt. Sedimentology, 42:267-282.
• [104] ROUCHY J.M., TABERNER C., BLANC-VALLERON M.M., SPROVIERI R., RUSSELL M., PIERRE C., DI STEFANO E., PUEYO J.J., CARUSO A., DINARES-TURRELL J., GOMIS-COLL E., CESPUGLIO G., DITCHFIELD P., GRIMALT J., PESTREA S., COMBOURIEU-NEBOUT N., SANTISTEBAN C., 1998 - Sedimentary and diagenetic markers of the restriction in a marine basin: the Lorca Basin (SE Spain) during the Messinian. Sedim. Geol., 121: 23-55.
• [105] SCHLAGER W., BOLZ H.,1977 - Clastic accumulation of sulfate evaporites in deep water. J. Sedim. Petrol., 47: 600-609.
• [106] SCHREIBER B.C., 1986 - Arid shorelines and evaporites. W: Sedimentary environments and facies (red. H.G. Reading): 189-228. Blackwell Scient. Publ., Oxford.
• [107] SCHREIBER B.C., 1988 - Subaqueous evaporite deposition. W: Evaporites and hydrocarbons (red. B.C. Schreiber): 182-255. Columbia Univ. Press, Nowy Jork.
• [108] SCHREIBER B.C., EL TABAKH M., 2000 - Deposition and early alteration of evaporites. Sedimentology, 47: 215-238.
• [109] SCHREIBERB.C., WALKERD, 1992-Halite pseudomorphs after gypsum: a suggested mechanism. J. Sedim. Petrol , 62: 61-70.
• [110] SCHREIBER B.C., FRIEDMAN G.M., DECIMA A., SCHREIBER E., 1976 - Depositional environments of Upper Miocene (Messinian) evaporite deposits of the Sicilian Basin. Sedimentology, 23: 729-760.
• [111] SHEARMAN D.J., 1963 - Recent anhydrite, gypsum, dolomite and halite from the coastal flats of the Arabian shore of the Persian Gulf. Proc. Geol. Soc., 1607: 63-65.
• [112] SHEARMAN D.J., 1966 - Origin of marine evaporites by diagenesis. Trans. Inst. Min. Metall., Ser. B, 75: 208-215.
• [113] SHEARMAN D.J., 1985 - Syndepositional and late diagenetic alteration of primary gypsum to anhydrite. W: Sixth International Symposium on Salt (red. B.C. Schreiber, H.L. Harner): 41-50. The Salt Institute.
• [114] SONNENFELD P., 1984 - Brines and evaporites. Academic Press, Orlando.
• [115] SPENCER R.J., LOWENSTEIN T.K., 1990 - Evaporites. W: Diagenesis (red. I.A. McIlreath, D.W. Morrow): 141-163. Geoscience, Kanada.
• [116] ŚLĄCZKA A., 1994 - Redeponowane osady w basenach ewaporatowych. Prz. Geol., 42: 251-255.
• [117] ŚLĄCZKA A., KOLASA K., 1997 - Resedimented salt in the Northern Carpathians Foredeep (Wieliczka, Poland). Slovak Geol. Mag., 3: 135-155.
• [118] TABERNER C., CENDON D.I., PUEYO J.J., AYORA C., 2000 - The use of environmental markers to distinguish marine vs. continental deposition and to quantify the significance of re- cycling in evaporite basins. Sedim. Geol., 137, 213-240.
• [119] TESTA G., LUGLI S., 2000 - Gypsum-anhydrite transformations in Messinian evaporites of central Tuscany (Italy). Sedim. Geol., 130: 249-268.
• [120] THODE H.G., MONSTER R.J., 1965 - Sulfur isotope geochemistry of petroleum, evaporites and ancient seas. W: Fluids in sub-surface environments. Am. Ass. Petrol. Geol., Mem., 4: 367-377.
• [121] THODE H.G., MONSTER R.J., DUNFORD H.B., 1961 - Sulfur isotope geochemistry. Geochim. Cosmochim. Acta, 26: 159-174.
• [122] TUCKER M.E., 1991- Sedimentary petrology: an introduction to the origin of sedimentary rocks. Blackwell Sc. Publ., Oxford.
• [123] UTRILLA R., PIERRE C., ORTI F., PUEYO J.J., 1992 - Oxygen and sulphur isotope compositions as indicators of the origin of Mesozoic and Cenozoic evaporites from Spain. Chem. Geol., 102:229-244.
• [124] VAI G.B., RICCI LUCCHI F.,1977 - Algal crusts, autochthonous and clastic gypsum in a cannibalistic evaporite basin: a case history from the Messinian of Northern Apennines. Sedimentology, 24: 211-244.
• [125] WARREN J.K. , 1982 - The hydrological setting, occurrence and significance of gypsum in late Quaternary salt lakes in South Australia. Sedimentology, 29: 609-637.
• [126] WARREN J.K., KENDALL C.G.S.C.,1985 — Comparision of marine sabkhas (subaerial) and salina (subaqueous) evaporites: modern and ancient. Am. Ass. Petrol. Geol: Bull., 69: 1013-1023.
• [127] WEST I.M., ALI Y.A., HILMY M.E.,1979 — Primary gypsum nodules in a modern sabkha on the Mediterranean coast of Egypt. Geology, 7: 354-358.
• [128] ZAK I., SAKAI H., KAPLAN I.R., 1980 — Factors controlling the 18O/16O and 34S/32S isotope ratios of ocean sulfate evaporites and interstitial sulfates from modern deep-sea sediments. W: Isotope Marine Chemistry: 339-373. Uchida Rokakuho, Tokio.