Ocena bezpieczeństwa surowcowego Polski w zakresie surowców nieenergetycznych

• Autorzy: Galos K. , Szamałek K.

Warianty tytułu

EN

Assessment of the non-energy minerals security of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Bezpieczeństwo surowcowe jest ściśle powiązane z gospodarką krajową i międzynarodową w zakresie możliwości dostępu do źródeł surowców mineralnych (pierwotnych i wtórnych) oraz ich wykorzystania obecnie i w przyszłości. Punktem wyjścia w ocenie bezpieczeństwa surowcowego jest rozpoznanie obecnego i prognoza przyszłego zapotrzebowania gospodarki na poszczególne surowce mineralne. Dotyczy to zarówno surowców pochodzących ze złóż kopalin (surowce pierwotne), z recyklingu materiałowego (surowce wtórne), jak też z różnego rodzaju odpadów przemysłowych (mineralne surowce odpadowe). Bezpieczny, niezależny i niezawodny dostęp do surowców postrzegany jest jako przesądzający o możliwości utrzymania pozycji konkurencyjnej gospodarki danego kraju. Stąd, zgodnie z ostatnimi inicjatywami surowcowymi Unii Europejskiej, bezpieczeństwo krajów Unii Europejskiej (w tym Polski) w zakresie surowców nieenergetycznych powinno bazować na trzech filarach: zapewnieniu odpowiedniego dostępu do surowców na rynkach międzynarodowych, rozwijaniu stabilnych dostaw surowców ze źródeł własnych oraz poprawie efektywności wykorzystania surowców i promowaniu wykorzystywania surowców wtórnych i odpadowych. W artykule poddano analizie zapotrzebowanie krajowej gospodarki na poszczególne surowce nieenergetyczne (metaliczne i niemetaliczne). W odniesieniu do jego poziomu oceniono wielkość i wystarczalność krajowych zasobów kopalin do produkcji tych surowców, a także podstawowe trendy w ich krajowej produkcji. Szczególną uwagę zwrócono na strukturę uzupełniającego importu surowców nieenergetycznych, a także na przyczyny rosnącego udziału surowców importowanych w zaspokajaniu krajowego popytu na omawianą grupę surowców. Podkreślono także rosnące znaczenie surowców wtórnych i odpadowych ze źródeł krajowych w zaspokajaniu tego popytu, co należy uznać za zjawisko zdecydowanie pozytywne. Polska jest i pozostanie w najbliższej przyszłości niemal całkowicie wystarczalna pod względem zaspokajania potrzeb w zakresie surowców budowlanych oraz znacznej części surowców ceramicznych. Niestety, w zakresie surowców chemicznych, poza utrzymywaną podażą soli i siarki, skazana jest na posiłkowanie się importem. Wysoka pozycja Polski jako znaczącego producenta miedzi i srebra oraz kilku ich koproduktów (np. złoto, selen, surowce renu) oraz planowane utrzymanie produkcji cynku i ołowiu metalicznego (mimo spodziewanej w najbliższych latach likwidacji górnictwa rud Zn-Pb) przyczynia się do utrzymywania dodatniego salda obrotów surowcami metalicznymi. Nie zmieni to jednak faktu, że w zakresie pozostałych ponad 30 surowców metalicznych, a w szczególności rud żelaza, żelazostopów, aluminium metalicznego, niklu, krajowa gospodarka pozostanie całkowicie zależna od dostaw z zagranicy. Zapewnienie dostaw surowców nieenergetycznych na bazie trzech filarów europejskiej inicjatywy surowcowej na gruncie polskim wymaga w chwili obecnej opracowania nowej polityki surowcowej naszego kraju.

EN

Minerals security is strictly related to the domestic and world economy regarding access to primary and secondary sources of such minerals, as well as directories of their current and future use. Estimation of current and perspective demand of national economy for particular types of minerals should be the starting point for assessment of minerals security. All sources of minerals supplies should be investigated: primary mineral raw materials (from deposits), secondary mineral raw materials from recycling (scraps), as well as waste raw materials from various industrial wastes. Secure, independent and stable access to mineral raw materials is a crucial factor which decides on competition position of the country's economy. So, according to the latest European Union's initiatives, non-energy minerals security of EU countries (including Poland) should be based on three pillars: assurance of appropriate access to minerals on the international market, development of their production from own sources, as well as improvement of effectiveness of minerals use with promotion of use of secondary and waste raw materials. In the paper, national economy's demand for particular non-energy minerals is analyzed. In relation to this demand, quantity and sufficiency of the domestic reserves of such minerals, as well as their production trends, are assessed. The special attention is paid on the structure of the supplementary imports of non-energy minerals, and reasons of the increasing share of imported minerals in mineral supplies which meet domestic demand. Growing importance of domestic secondary and waste raw materials in total mineral supplies is underlined as positive phenomenon. Poland is self-sufficient in case of almost all construction raw materials and the majority of ceramic raw materials. Such situation should be maintained in the coming years. Unfortunately, regarding chemical raw materials, Poland is entirely dependent on imported raw materials, except for salt and sulfur from domestic supplies. Our country is very important producer of copper, silver and their co-products (e.g. gold, selenium, rhenium). Maintaining of smelter production of zinc and lead is also planned in spite of the expected closure of the last Zn-Pb ore mine in the coming years. This is why Poland's trade balance in the area of metallic raw materials is still positive. However, Poland's economy will remain fully dependent on imports of over 30 metallic raw materials, with iron ore, ferroalloys, aluminum and nickel being the most important. Assurance of non-energy minerals supplies on the basis of three pillars of the European raw materials initiative should result in the preparation of the new minerals policy of Poland.

Słowa kluczowe

PL

bezpieczeństwo surowcowe; surowce metaliczne; surowce niemetaliczne; popyt krajowy; produkcja; import

EN

minerals security; metallic raw materials; non-metallic raw materials; domestic demand; imports

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 81
• Strony: 37--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Galos K.

autor

Szamałek K.

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków,

Bibliografia

• 1. Bilans gospodarki surowcami mineralnymi Polski i świata 2009. Wyd. IGSMiE PAN Kraków, 2011 (oraz edycje wcześniejsze).
• 2. Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski według stanu na 31.XII.2009 r. (red. Wołkowicz S., Smakowski T., Speczik S.). Wyd. PIG-PIB, Warszawa.
• 3. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych według stanu na 31.12.2009 r. Wyd. PIG-PIB, Warszawa, 2010.
• 4. Główny Urząd Statystyczny – Dane statystyczne w zakresie produkcji i obrotów surowcami mineralnymi za lata 2000–2010.
• 5. Galos K., Lewicka E., Smakowski T., 2010 – Podstawowe trendy zmian w gospodarowaniu surowcami mineralnymi w Polsce na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat. Zeszyty Naukowe IGSMiE nr 79.
• 6. Galos K., Smakowski T., 2008 – Nowa polityka surowcowa Unii Europejskiej w obszarze surowców nieenergetycznych. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 24, 4/4.
• 7. Galos K., 2003 – Mineral waste raw materials and their importance in the domestic management of mineral raw materials. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 19, 4.
• 8. Galos K., Lewicka E., 2004 – Propozycja współczesnej definicji terminu „surowiec mineralny”. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 20, 3.
• 9. Galos K., 2011 – Importance of mineral secondary and waste raw materials in the minerals’ management – Poland’s case. Proceedings of SDIMI 2011 – Conference on Sustainable Development in the Minerals Industry, Aachen, 14–17.06.2011.
• 10. Galos K., 2009 – Nowa polityka surowcowa Unii Europejskiej. Kwartalnik AGH Górnictwo i Geoinżynieria, 33, 4.
• 11. Galos K., Gawlicki M., Hycnar E., Lewicka E., Nieć M., Ratajczak T., Szlugaj J., Wyszomirski P., 2009 – Surowce Mineralne Polski. Mineralne surowce odpadowe. Wyd. IGSMiE PAN.
• 12. Kotliński R., Szamałek K. (red.), 1998 – Surowce mineralne mórz i oceanów. Wyd. Scholar, Warszawa.
• 13. Lewicka E., 2009 – Znaczenie źródeł odpadowych w krajowej podaży wybranych surowców ceramicznych. Mat. XIX Konferencji „Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi”, Rytro, listopad 2009. Wyd. IGSMiE PAN Kraków.
• 14. Lewicka E., 2003 – Problemy gospodarki surowcami wtórnymi podstawowych metali nieżelaznych w Polsce. Mat. XIII Konferencji „Aktualia i perspektywy gospodarki surowcami mineralnymi”, Zakopane, wrzesień 2003. Wyd. IGSMiE PAN Kraków.
• 15. Mizerski W., Szamałek K. 2009 – Geologia i surowce mineralne oceanów. Wyd. Nauk. PWN Warszawa.
• 16. Nieć M., 1999 – Złoża antropogeniczne. Przegl. Geol. 47, 1.
• 17. Nieć M. Radwanek-Bąk B. 2011 – Propozycja ustawowej ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin. Górn. Odkr. 1–2/2011.
• 18. Nieć M., Przeniosło S., 2004 – Wykorzystanie złóż kopalin w Polsce. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 20, 1 spec.
• 19. Szamałek K., 2007 – Podstawy geologii gospodarczej i gospodarki surowcami mineralnymi. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 20. Szamałek K., 2008 – Cykle koniunkturalne a strategie działania w sektorze mineralnym. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 24, 2/4.
• 21. Szamałek K., 2011a – Bezpieczeństwo surowcowe państwa. [W:] Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski według stanu na 31.XII.2009 r. (red. Wołkowicz S., Smakowski T., Speczik S.). Wyd. PIG-PIB, Warszawa.
• 22. Szamałek K., 2011b – Ocena wystarczalności krajowych zasobów złóż udokumentowanych. [W:] Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski według stanu na 31.XII.2009 r. (red. Wołkowicz S., Smakowski T., Speczik S.). Wyd. PIG-PIB, Warszawa.
• Dokumenty
• 23. Założenia polityki państwa w dziedzinie surowców mineralnych. Dokument zaakceptowany przez Radę Ministrów RP w maju 1996 r.
• 24. II polityka ekologiczna Państwa. Dokument zaakceptowany przez Radę Ministrów RP w czerwcu 2000 r.
• 25. Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009–2012 z perspektywą do roku 2016. Dokument zaakceptowany przez Radę Ministrów RP w 2008 r.
• 26. Kierunki badań w dziedzinie geologii surowcowej na lata 2009–2015. Dokument zaakceptowany przez Ministerstwo Środowiska w lutym 2009 r.
• 27. Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego i Rady „Inicjatywa na rzecz surowców – zaspokajanie naszych kluczowych potrzeb w celu stymulowania wzrostu i tworzenia miejsc pracy w Europie”. COM(2008) 699.
• 28. Komunikat Komisji Europejskiej do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Stawianie czoła wyzwaniom związanym z rynkami towarowymi i surowcami”. COM(2011) 25.