Ocena stabilności składu chemicznego wód leczniczych ze Zdroju Głównego w Krzeszowicach

• Autorzy: Szczepańska-Plewa J. , Kmiecik E. , Drzymała M.

Warianty tytułu

EN

Assessment of stability of curative waters chemical composition from Zdrój Główny in Krzeszowice

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zdrój Główny w Krzeszowicach ujmuje wody podziemne z utworów mioceńskich. Eksploatacja ujęcia prowadzona jest z przerwami od 1780 roku. Wody te wykorzystywane są wyłącznie na cele lecznictwa balneologicznego. Badania jakości wód ze Zdroju Głównego w Krzeszowicach prowadzone są przez Katedrę Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH od 2002 roku. Próbki pobierane są w odstępach miesięcznych. Składniki chemiczne (17 składników) oznaczane są w laboratorium KHGI metodą ICP-AES (PN-EN ISO 11885:2001), natomiast H2S oznaczany jest w akredytowanym laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie, zgodnie z normąPN-C-04566.03:1982. W okresie od 31.01.2004 do 31.03.2008 pobrano ogółem 51 próbek. Ocenę stabilności składu chemicznego wód ze Zdroju Głównego w Krzeszowicach przeprowadzono dla trzech składników głównych, decydujących o typie hydrogeochemicznym: S04/2-, Ca2+, Mg2+ oraz składnika swoistego - siarkowodoru (H2S). Do identyfikacji obserwacji odstających zastosowano wykresy skrzynkowe. W celu weryfikacji rozkładu opisującego dane wykorzystano test Shapiro-Wilka. Ocenę stabilności oznaczeń przeprowadzono z wykorzystaniem metody kart kontrolnych (Szczepańska, Kmiecik,1998, 2005). Z przeprowadzonej analizy uzyskano następujące wnioski: stężenia głównych składników: SO4/2-, Ca2+ i Mg2+ w wodach ze Zdroju Głównego w Krzeszowicach mieszczą się w przedziale x+=2delta a zatem należy je uznać za stabilne; składniki te wpływają na typ hydrogeochemiczny wody - ich stężenia stanowią więcej niż 20% mval; stwierdzono rosnący trend wartości stężeń siarkowodoru w czasie, jednak na podstawie analizy przeprowadzonej z wykorzystaniem programu GWSTAT stwierdzono, że z prawdopodobieństwem 95% nie jest on statystycznie istotny.

EN

Zdrój Główny in Krzeszowice intakes sulfide waters from Miocene deposit. Exploitation of this intake has run since the 1780. Water from Zdrój Główny is being used only for balneological treatment. Since the 2002 Department of Hydrogeology and Geology Engineering (AGH - University of Science and Technology) has led up continuous monitoring of its water quality. Average interval between consecutive samplings was ca. one month. Samples were filtered through membrane filter (0.45 micro/m) and transported to laboratory. Chemical analyses of 17 elements were performed with ICP-AES method (PN-EN ISO 11885:2001) and H2S determination were performed in the accredited laboratory according to norm PN-C-04566.03:1982. Between January 2004 and March 2008 51 samples were collected. The assessment of stability was performed for components, which influence on the hydrogeochemical type of water: SO4/2- , Ca2+, Mg2+ and H2S (RMZ, 2006). To identify and reject outliers there were used Box-and-Whisker Plots. Verification of data distribution was made on the base of results from the Shapiro-Wilk Test. Control charts (Szczepańska, Kmiecik, 1998, 2005) were used to assess the stability of examined components. On the basis of this analysis the following information was derived: the content of SO4/2- , Ca2+ and Mg2+ in water from Zdrój Główny in Krzeszowice is stable (most of values are in range x- 2delta x+ 2delta); SO4/2-, Ca2+, Mg2+ influences on the hydrogeochemical type of water (their content is greater than 20% mval); the upward trend for H2S was detected, however detailed analysis with GWstat programme showed, that this trend is statisticaly non-significant (for 95% confidence level).

Słowa kluczowe

PL

jakość wody; stabilność; trendy; Krzeszowice

EN

stability; trends; Krzeszowice; water quality

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2009
• Tom: nr 436, z. 9/2
• Strony: 497--506
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Szczepańska-Plewa J.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Kmiecik E.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Drzymała M.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• [1] CIĘŻKOWSKI W., KIEŁCZAWA B., LATOUR T., LIBER E., PRZYLIBSKI T. A., SZIWA D., ŻAK S., 2007 - Dopuszczalne wahania eksploatacyjnych i fizyczno-chemicznych parametrów wód leczniczych. Oficyna Wydaw. PWroc., Wrocław.
• [2] GRATH J., SCHEIDLEDER A., UHLI S., WEBER K., KRALIK M., KEIMEL T., GRUBER S., 2001 - The EU Water Frame- work Directive: Statistical aspects of the identification of groundwater pollution trends, and aggregation of monitoring results. Final Report. Austrian Federal Ministry of Agriculture and Forestry, Environment and Water Management (ref.: 41.046/O 1-IV 1/00 and GZ 16 2500/2-I/6/00); www.wfdgw.net.
• [3] KMIECIK E., SZCZEPAŃSKA J., SZCZYGIEŁ M., CEBO K., 2007 - Metodyka oceny czasowych trendów zmian jakości wód podziemnych. W: Współczesne problemy hydrogeologii, t. 13, cz. 3: 571-594. AGH, Kraków.
• [4] PN-C-04566.03:1982 - Woda i ścieki. Badania zawartości siarki i jej związków. Oznaczanie siarkowodoru i siarczków rozpuszczalnych metodą tiomerkurymetryczną. Polski Komitet Normalizacyjny. Warszawa
• [5] PN-EN ISO 11885:2001 - Jakość wody. Oznaczanie 33 pierwiastków metodą atomowej spektrometrii emisyjnej z plazmą wzbudzoną indukcyjnie. Polski Komitet Normalizacyjny. Warszawa
• [6] PN-EN 5667-1:2007 - Wytyczne dotyczące opracowywania programów pobierania próbek i technik pobierania próbek. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa.
• [7] PN-EN ISO 5667-3:2005 - Wytyczne dotyczące utrwalania i postępowania z próbkami. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa.
• [8] PN-ISO 5667-11:2004 - Wytyczne dotyczące pobierania próbek wód podziemnych. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa.
• [9] PN-ISO 5667-14:2004 - Wytyczne dotyczące zapewnienia jakości podczas pobierania próbek wód środowiskowych i postępowania z nimi. Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa.
• [10] RMZ, 2006 - Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości. Dz.U. Nr 80, poz. 565.
• [11] RMZ, 2007 - Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Dz.U. Nr 61, poz. 417.
• [12] RRM, 2006 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych. Dz.U. Nr 32, poz. 220.
• [13] SZCZEPAŃSKA J., KMIECIK E., 1998 - Statystyczna kontrola jakości danych w monitoringu wód podziemnych. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.
• [14] SZCZEPAŃSKA J., KMIECIK E., 2005 - Ocena stanu chemicznego wód podziemnych w oparciu o wyniki badań monitoringowych. Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków.
• [15] TOMASZEWSKA B., PLATA J., PORWISZ B., 2001 - Projekt za- gospodarowania złoża (kopaliny podstawowej) wód leczniczych na obszarze górniczym „Krzeszowice I” Arch. ORNR, Krzeszowice.
• [16] WITCZAK S., ADAMCZYK A., 1994, 1995 - Katalog wybranych fizycznych i chemicznych wskaźników zanieczyszczeń wód podziemnych i metod ich oznaczania. Tom I(1994) i II (1995). Bibl. Monit. Środ., PIOŚ, Warszawa.