Środowisko hydrogeologiczne utworów badenu zachodniej części zapadliska przedkarpackiego

• Autorzy: Różkowski A.

Warianty tytułu

EN

Hydrogeological environment of the Badenian formation in the western part of the Carpathian Foredeep

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań środowiska hydrogeologicznego utworów badenu występujących w zapadlisku przedkarpackim w SW części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Podsumowano wyniki badań w odniesieniu do budowy geologiczno-strukturalnej, właściwości hydrogeologicznych skał, układu pola hydrodynamicznego oraz środowiska hydrogeochemicznego badenu. Stwierdzono występowanie typowej dla basenów sedymentacyjnych strefowości hydrodynamicznej i hydrochemicznej. Pionowa strefowość hydrochemiczna zaznacza się wzrostem mineralizacji wód od 0,9 do 57 g/dm3 oraz zmianą typów chemicznych wód: HCO3-Cl-Na - Cl-Na - CI-Na-Ca. Zaobserwowano występowanie grawitacyjnego systemu przepływu w strukturach zrębowych oraz w głębokich rowach tektonicznych izolowanych systemów hydraulicznych wód synsedymentacyjnych. Geneza wód potwierdzona została wynikami badań izotopowych.

EN

Hydrogeological environment of the Badenian molasse formation in the south-western part of the Upper Silesian Coal Basin is described in this paper. Groundwater environment was analysed taking into account the geological structure of the sedimentary basin, hydraulic properties of rocks, development of hydrodynamic field and the results of hydrochemical, isotopic and dissolved gases investigations. Hydrodynamic and hydrochemical zonation is typical of sedimentary basins. Hydrochemical zonation of the study area is characterized by the increase of water mineralization with depth from 0.9 to 57 g/dm3, and the water chemical type change: HCO3-Cl-Na - Cl-Na - Cl-Na-Ca. Within the horst structures where thickness of the Badenian formation is reduced, a gravitational flow system takes place. In the tectonic grabens, at the depth below 500 m, buried synsedimentary waters were discovered.

Słowa kluczowe

PL

środowisko hydrogeologiczne; baden; zapadlisko przedkarpackie

EN

hydrogeological environment; Badenian; Carpathian Foredeep

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2009
• Tom: nr 436, z. 9/2
• Strony: 403--410
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Różkowski A.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

• [1] ALEXANDROWICZ S.W., 1963 - Stratygrafia osadów mioceńskich w Zagłębiu Górnośląskim. Pr. Inst. Geol., 39.
• [2] BUŁA Z., CHMURA A., JURECZKA J., RÓŻKOWSKI A., WAGNER J., 1994 - Ocena możliwości wtłaczania słonych wód kopalnianych do zbiornika warstw dębowieckich (trzeciorzęd) w południowej części regionu górnośląskiego. W: Problemy geologii i ekologii w górnictwie podziemnym: 229-241. Katowice.
• [3] DOWGIAŁŁO J., 1973 - Wyniki badań składu izotopowego tlenu i wodoru w wodach podziemnych Polski południowej. Biul. Inst. Geol., 277: 319-338.
• [4] DVORSKY J., GRMELA A., MALUCHA P., RAPANTOVA N., 2006 - Ostravsko-Karvinsky Detrit. Spodnobadenska bazalni klastika ceske casti hornoslezke panvie. Monografie. Nadkladateltvi Montanex, Ostrava.
• [5] GRMELA A., RAPANTOVA N., LABUS K., 2004 – Chemizm wód podziemnych w gruboklastycznych utworach dolnego badenu na terenie Ostrawsko-Karwińskiego Zagłębia Węglowego. Zesz. Nauk PŚl., Górnictwo, 260: 131-142.
• [6] KOTARBA M., 1998 - Composition and origin of gaseous hydrocarbons in the Miocene strata of the Polish part of the Carpathian Foredeep. Prz. Geol., 46, 8/2: 751-758.
• [7] LABUS K., 2003 - Chemizm i pochodzenie wód kopalnianych w południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Inst. Gosp. Sur. Miner. i Energią PAN, Kraków.
• [8] LABUS K., GRMELA A., 2004 - Groundwaters isotopic composition of groundwaters in the SW part of the Upper Silesian Coal Basin on the territories of Poland and Czech Republic Sbornik vedeckych praci VSB TU Ostrava, c. 1: 57-58.
• [9] LISZKOWSKA E.,1990-Próbazastosowaniateoriitransportumas do odtwarzania ewolucji paleohydrogeochemicznej na przykładzie trzeciorzędu GZW. Pr. Nauk UŚI., Geologia, 10/11: 130-173.
• [10] OSZCZYPKO N.,1981- Wpływ neogeńskiej przebudowy przedgórza Karpat na warunki hydrodynamiczne i hydrochemiczne zapadliska przedkarpackiego. Biul. Inst. Geol., 325: 5-87.
• [11] OSZCZYPKO N.,1999-Przebiegmioceńskiej subsydencjiwpolskiej części zapadliska przedkarpackiego. Analiza basenu trzeciorzędowego Przedkarpacia. Pr. Państw. Inst. Geol., 168: 209-230.
• [12] PELA A., 2005 -Trendy zmian mineralizacji i składu chemicznego wód podziemnych w utworach trzeciorzędowych w zachodniej części GZW. Arch. KHiGI, UŚI., Sosnowiec.
• [13] PLUTA I., 2003 - Badania izotopowe i hydrochemiczne wód dopływających do kopalń z utworów trzeciorzędu i stropu karbonu. Prz. Górn., 2: 25-32.
• [14] PLUTA I., 2005a - Wody kopalń Górnośląskiego Zagłębia Węglowego - geneza, zanieczyszczenia i metody oczyszczania. Pr. Nauk Gł. Inst. Górn., 865.
• [15] PLUTA I., 2005b - Geneza wód KWK Morcinek. W: Współczesne problemy hydrogeologii, t. 12: 547-552. Wyd. UMK, Toruń.
• [16] PLUTA I., 2007 -Uwarunkowania zagrożeń geogenicznych i gazowych w kopalniach południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowgo w aspekcie badań genetycznych wód dopływających do kopalń „Pniówek” i„Zofiówka”. W: Współczesne problemy hydrogeologii, t. 13, cz. 3: 843-849. AGH, Kraków.
• [17] PLUTA I., WĄTOR L., ZUBER A., l 996 - Pochodzenie solanek kopalni „Silesia” w świetle badań izotopowych i hydrochemicznych. W: Problemy hydrogeologiczne południowo-zachodniej Polski: 305-312. Instytut Geotechniki i Hydrotechniki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• [18] PLUTA I., ZUBER A., 1995 - Origin of brines in the Upper Silesian Coal Basin (Poland) inferred from stable isotope and chemical data. Applied Grochem., 10: 447-460.
• [19] RÓŻKOWSKI A.,1963-Charakterystykahydrogeologicznautwo- rów trzeciorzędowych zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, Praca doktorska. Arch. Wydz. Geol. UW, Warszawa.
• [20] RÓŻKOWSKI A., 1971 a- Chemizm wód w utworach trzeciorzędowych Zagłębia Górnośląskiego. Biul. Inst. Geol., 7-63.
• [21] RÓŻKOWSKI A., 1971b: Badania środowiska hydrochemicznego utworów dolnotortońskich południowo-zachodniej części Zagłębia Górnośląskiego. Biul. Inst. Geol., 135-177.
• [22] RÓŻKOWSKI A., 1996 - Warunki występowania wód termalnych w masywie górnośląskim. Techn. Poszuk. Geol., Geosynopt. i Geotermia, 3-4: 9-12.
• [23] RÓŻKOWSKI A., 2002 - Solanki GZW. Biul. Państw. Inst. Geol., 404:191-214.
• [24] RÓŻKOWSKI A. (red.), 2004 - Środowisko hydrogeochemiczne karbonu produktywnego Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Wyd. UŚI. Sosnowiec.
• [25] RÓŻKOWSKI A., PRZEWŁOCKI K., 1974 - Application of stable environmental isotopes in mine hydrogeology taking Polish coal basins as an example. W: Isotope techniques in groundwater hydrology, t. 1: 481-502. Intern. Atomic Energy Agency (IAEA), Vienna.
• [26] RÓŻKOWSKI A., PRZEWŁOCKI K., 1987-The origin of groundwaters in the Upper Silesian Coal Basin (Poland). W: Hydrogeology of coal basins: 155-170. Wyd. AGH, Kraków.
• [27] RÓŻKOWSKI A., WAGNER J., 1986 - Reżim hydrogeologiczny głębokich poziomów wodonośnych w południowo-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Nauk. Inst. Geotechniki P Wrocł., 49, s. Konferencje, 21: 153-158.
• [28] RÓŻKOWSKI A., ZAWADZKA E., 2009 - Geneza i chemizm składu gazowego wód podziemnych w bloku górnośląskim. Biul. Państw. Inst. Geol. (ten tom).
• [29] SOLIK-HELIASZ E., 1986: Warstwy dębowieckie jako źródło zagrożenia wodnego wyrobisk górniczych. Zesz. Nauk. PŚl., 900, Górn., 149: 435~47.
• [30] SOLIK-HELIASZ E., 1989 - Analiza odwadniania warstw dębowieckich w rejonie nowych pól górniczych KWK „Morcinek”. Gł. Inst. Górn., Katowice.