Zmienność stopnia uwęglenia materii organicznej rozproszonej w utworach karbonu wzdłuż brzegu platformy wschodnioeuropejskiej Polski

• Autorzy: Grotek I.

Warianty tytułu

EN

Alteration of the coalification degree of the organic matter dispersed in the Carboniferous sediments along border of the East-European Craton in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań mikroskopowych materii organicznej rozproszonej w karbońskich skałach osadowych, przy zastosowaniu światła odbitego białego oraz niebieskiego (fluorescencja). Głównym celem badań było: identyfikacja i charakterystyka składników organicznych występujących w utworach karbonu wzdłuż tektonicznej strefy Teisseyre'a-Tornquista; określenie stopnia uwęglenia materii organicznej na podstawie refleksyjności witrynitu lub składników witrynitopodobnych (bitumin); określenie warunków paleotermicznych badanych utworów karbonu oraz określenie stref generacji węglowodorów (niedojrzałej, generacji ropy naftowej, generacji gazów, przejrzałej). Badany kompleks karboński zawiera głównie materiał humusowy (tzw. gazotwórczy) bogaty w macerały witrynitu, inertynitu i liptynitu (sporynit, kutynit, liptodetrynit). "Ropotwórczy" materiał organiczny składający się z fluoryzującej, bezstrukturalnej asocjacji organiczno-mineralnej typu sapropelowego z bituminem, bituminitem i alginitem występuje w osadach dolnego karbonu (formacje Sąpolna i Gozdu w strefie Koszalin-Wierzchowo oraz Huczwy i Terebina na obszarze lubelskim). Dojrzałość termiczna badanej materii organicznej waha się od >0,5%R/o, r, do powyżej 3,0%R/o, r. Wartości te charakteryzują fazy generacji węglowodorów od niedojrzałej po przejrzałą. "Okno ropne" obejmuje większą część badanego obszaru. Wyjątek stanowią niedojrzałe do generowania węglowodorów utwory przy północno-wschodniej granicy karbonu, strefa "okna gazowego" w pasie Moracz-Zabartowo i Przysucha-Żerechowa oraz strefa osadów przejrzałych związana z południowo-zachodnią granicą badanego rejonu. Badane wskaźniki wykazują wzrost wartości w kierunku południowym i południowo-zachodnim (NW obrzeżenie Gór Świętokrzyskich), zgodnie z kierunkiem pogrążenia utworów karbonu. Rozkład paleotemperatur koreluje się również z maksymalną głębokością pogrążenia osadów karbonu. Obserwowane wartości R/o, r, CAI i T/max wskazują na paleotemperatury rzędu 50-130 stopni Celsjusza (Pomorze w strefie Koszalin-Wierzchowo i Lubelszczyzna) oraz 120-200 stopni Celsjusza (Pomorze w strefie w strefie Moracz-Byczyna oraz NW obrzeżenie Gór Świętokrzyskich).

EN

Microscopic studies in reflected white light and fluorescence investigations of organic matter dispersed in the sedimentary rocks were applied in this dissertation. The main purpose of this study was: characterisation and identification of various organic constituents which occur in successions of the Carboniferous sediments along the Teisseyre-Tornquist tectonic zone in Poland; determination of the degree of organic matter coalification (thermal maturity), bassed essentially on the reflectance of vitrinite and dispersed vitrinite like particles (bitumen); estimation the palaeogeothermal conditions of the investigated Carboniferous deposits; determination the zones of petroleum generation (immature, oil window, gas window, overmature). The studied Carboniferous series contains mainly humic ("gas prone") material rich in vitrinite, inertinite and liptinite macerals (sporinite, cutinite, liptodetrinite). "Oil prone" organic matter, consist of: structureless organo-mineral associations spropelic type with bitumens, bituminite and alginite, were observed in the Lower Carboniferous deposits (Sąpolno and Gozd formations on the Koszalin-Wierzchowo zone or Huczwa and Terebin formations on the Lublin area). Thermal maturity of the studied organic matter vary between less than 0.5% R/o, r to about 3.0% R/o, r. The above values characterize immature to overmature stages of hydrocarbon generation. The oil window extends over most of the study area, except for immature northern part, gas window zones (Moracz-Zabartowo and Przysucha-Żerechowa) and overmature area in the south. The investigated indices display a general trend towards higher values in southern, south-western direction (Pomerania and Lublin areas) and in western direction (NW margin of the Świętokrzyskie Mts). This trend generally corresponds to maximum burial depths increasing in the same direction. The palaeotemperature distribution correlates mostly with maximum burial depths of the Carboniferous deposits. Observed R/o, r, CAI and T/max, values indicate palaeotemperature range from 50 to 130 degrees of Celsius (Pomerania, Koszalin-Wierzchowo zone and Lublin area) and 120-200 degrees of Celsius (Pomerania, Moracz-Byczyna zone and NW margin of the Świętokrzyskie Mts).

Słowa kluczowe

PL

materia organiczna; witrynit; refleksyjność witrynitu; dojrzałość termiczna; paleotemperatura; karbon

EN

organic matter; vitrinite; reflectivity; thermal maturity; paleotemperature; Carboniferous

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2005
• Tom: nr 413
• Strony: 5--80
• Opis fizyczny: Bibliogr. 97 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Grotek I.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• [1] ALEXANDROWICZ S., BIRKENMAJER K., BURCHART J., CIEŚLIŃSKI S., DADLEZ R., KUTEK J., NOWAK W., ORŁOWSKI S., SZULCZEWSKI M., TELLER L., 1975 — Zasady polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej. Instrukcje i metody badań geologicznych, 33: 1-63.
• [2] BARKER C.E., 1989 — Temperature and time in the thermal maturation of sedimentary organic matter. In: Thermal history of sedimentary basins (N.D. Naeser, T.H. McCulloh, eds): 75-98. Springer, New York.
• [3] BOSTIC N.H., 1971 — Thermal alteration of clastic particles as an indicator of contact and burial metamorphism in sedimentary rocks. Geosci. & Mann., 3: 83-93.
• [4] BOSTIC N.H., 1973 — Time as a factor in thermal metamorphism of phytoclasts (coal particles). C.R.7, Congr. Int. Strat. Geol. Carbonifere, Krefeld.171, 2: 183-193.
• [5] BOTOR D., 1998 — Procesy generowania i ekspulsji weglowodorów w utworach karbonu rowu lubelskiego. Praca doktorska. Arch. AGH, Kraków.
• [6] BURZEWSKI W., KOTARBA M., BOTOR D., KOSAKOWSKI P., SŁUPCZYŃSKI K., 1995 — Modelowanie procesów generowania i ekspulsji węglowodorów w utworach młodszego paleozoiku obszaru radomsko-lubelskiego i pomorskiego. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [7] BURZEWSKI W., KOTARBA M., BOTOR D., KOSAKOWSKI P., SŁUPCZYŃSKI K., 1998 — Modelowanie procesów generowania i ekspulsji węglowodorów w utworach młodszego paleozoiku obszaru radomsko-lubelskiego i pomorskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 165: 273-284.
• [8] CALIKOWSKI J. (red.), 1974 — Badania geochemiczne rop naftowych dewonu i karbonu rowu lubelskiego. Wyd. Geol., Warszawa.
• [9] DADLEZ R., 1978 — Sub-Permian rock complexes in the Koszalin-Chojnice Zone. Kwart. Geol., 22, 2: 273-284.
• [10] DADLEZ R., 1997 — Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce. Pr. Państw. Inst. Geo1., 153: 410-413.
• [11] DAVIS A., SPACKMAN W., 1964 — The role of the cellulosicand lignitic components of wood in artificial coalification. Fuel, 43: 215-224.
• [12] DEMBOWSKI Z., 1968 — Utwory westfalu w Lubelskim Zagłębiu Węglowym. [Streszcz. ref.]. Kwart. Geol., 12, 2: 452-453.
• [13] DEPCIUCH T., 1974 — Badania geochronologiczne skał magmowych. W: Skały platformy prekambryjskiej w Polsce (A. Łaszkiewicz, red.). Cz. 2. Pokrywa osadowa. Pr. Inst. Geol., 74: 81-83.
• [14] DEPOWSKI S. (red.), 1969 — Ropo- i gazonośność obszaru lubelskiego na tle budowy geologicznej. Wyd. Geol., Warszawa.
• [15] DRWIĘGA Z., MYŚKO A., 1980 — Wyniki badań ziemskiego strumienia ciepła obszaru lubelskiego na tle tektoniki. Publ. Inst. Geof. PAN; A8, 130: 169-180.
• [16] ESPITALIE J., LAPORTE J., MADEC J., MARQUIS F., LEPLAT P., PAULET J., BOUTEFEU A, 1977 — Methode rapide de characterisation des roches meres, leur potentiel petrolier et de leur degre d' evolution. Rev. IFP, 32: 23-42.
• [17] EPSTEIN E., EPSTEIN J.B., HARRIS L.D.,1977 — Conodont color alteration— an index to organic metamorphism. Geol. Surv., Prof. Pap., 995: 27 s.
• [18] van GIJZEL P., 1967 — Autofluorescence of fossil pollen and spores with special reference to age determination and coalification. Leidse. Geol. Meded., 40: 263-317.
• [19] GAUPP R., BATTEN D.J., 1985 — Maturation of organic matter in Cretaceous strata of the Northern Calcareous Alp. N. Jb. Geol. Paleont. Mh., 3: 157-175.
• [20] GOODARZI F., 1985 — Optical properties of vitrinite carbonized at different pressures. Fuel, 64: 156-162.
• [21] GROCHOLSKI A., RYKA W., 1995 — Carboniferous magmatism of Poland. W: The Carboniferous system in Poland (A. Zdanowski, H. Żakowa, eds.). Pr. Państw. Inst. Geol , 148: 181-189.
• [22] GROTEK I., MATYJA H., SKOMPSKI S., 1998 — Dojrzałość termiczna materii organicznej w osadach karbonu obszaru radomsko-lubelskiego i pomorskiego. Pr. Państw. Inst. Geol , 165: 245-253.
• [23] HOOD A., GUTJAHR C.C.M., HEACOCK R.L., 1975 — Organic matamorphism and the generation of petroleum. Bull. Amer. Assoc. Petroleum Geol., 59, 6: 986-996:
• [24] HORVATH Z.A., 1983 — Study on maturation process of huminitic organic matter by means of high pressure experiments. Acta Geol. Hung., 26: 137-148.
• [25] HUNT J.M.,1996 — Petroleum geochemistry and geology. 2nd edition, Freeman, Co. San Francisco, USA.
• [26] HUTTON A.C., COOK A.C., 1980 — Influence of alginite on the reflectance of vitrinite from Joadja, New South Wales and some other coals and oil shales containg algit. Fuel, 59: 711-714.
• [27] INTERNATIONAL HANDBOOK OF COAL PETROGRAPHY, (ICCP), Suppl. To 2nd ed., Centre National Recherche Scientifigue, Paris 1971.
• [28] INTERNATIONAL COMMITTEE FOR COAL AND ORGANIC PETROLOGY (1994). Vitrinite Classification. ICCP System. ICCP Aachen.
• [29] JACOB H., 1972 — Microscop-Photometrie der organischen Stoffe von Boden. 1. Organopetrographische Nomenklatur und mikroskop-photometrische Methodik Bodenkultur. 23: 217-226.
• [30] JUKIEWICZ H., ŻAKOWA H., 1972 — Rozwój litologiczno-paleograficzny dewonu i dolnego karbonu w Niecce Nidziańskiej. Kwart. Geol., 16, 4: 817-850.
• [31] KACZYŃSKI J., 1984 — Perspektywy ropo-gazonośności Lubelszczyzny. Prz. Geol., 32, 6: 330-333.
• [32] KACZYŃSKI J., 1997 — Złoża i objawy gazu ziemnego i ropy naftowej w lubelskiej strefie poszukiwawczej. Arch. BG Geonafta, Wołomin.
• [33] KARNKOWSKI P.H., 1993 — Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. Cz. 1. Tow. Geosynoptyków, „Geos", Kraków.
• [34] KARWASIECKA M., 1995 — Opracowanie cieplnego pola Ziemi na obszarze Polski. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [35] KMIECIK H., 1988 — Palinostratygrafia utworów górnego namuru i dolnego westfalu rejonu Grabowca w Lubelskim Zagłębiu Węglowym. Mat. 56. Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 46–50 Lublin.
• [36] KOREJWO K., 1977 — Charakterystyka litologiczna i rozwój paleotektoniczny karbonu w rejonie Wierz- chowa (Pomorze Zachodnie). Acta Geol Pol , 27, 4: 431-453.
• [37] KOREJWO K., 1993 — Biostratygrafia utworów dinantu w strefie Chojnice (Pomorze Zachodnie). Stud. Geol Pol., 103: 47 s.
• [38] KOWALCZEWSKI Z., 1985 — Ważniejsze problemy tektoniki zachodniego i północno-wschodniego obrzeżenia permsko-mezozoicznego Gór Świętokrzyskich. [Streszcz. ref.]. Kwart. Geol., 29, 2: 500-502.
• [39] KRUSZEWSKA K., 1977 — Współczesne metody badań petrograficznych węgla i możliwości ich praktycznego zastosowania. Pr. Nauk. UŚI. 192, Geologia, 2: 7-28.
• [40] KRUSZEWSKA K., 1995 — The application of fluorescence photometry in maturity evaluation of dispersed organic matter. Kwart. Geol., 39, 3: 389-402.
• [41] KRUSZEWSKA K., DYBOWA-JACHOWICZ S., 1997 — Zarys petrologii węgla. Skrypty UŚl, 525: 200 s.
• [42] KWIECIŃSKA B., 1994 — Program naukowy 45 Sesji Międzynarodowego Komitetu Petrologii Węgla (ICCP). Mat. XVII Symp. „Geologia formacji węglonośnych Polski": 70-73. Wyd. AGH, Kraków.
• [43] LIPIEC M., 1997 — Wizeńska platforma węglanowa na Pomorzu Zachodnim. Pos. Nauk. Państ. Inst. Geol., 53: 31-32.
• [44] LIPIEC M., MATYJA H., 1998 — Architektura depozycyjna basenu dolnokarbońskiego na obszarze pomorskim. Pr. Państw. Inst. Geol., 165: 101-111.
• [45] LOPATIN N. V., 1971 — The influence of temperature and geologic time on the catagenetic processes of coalification and petroleum and gas formation. W: Study of organic matter in recent and old sediments: 361-366. Nauka Press, Moskwa. (in Russian).
• [46] MACKOWSKY M.Th., 1964 — Warum die Praxis ein kohlenpetrographisches Laboratorium braucht. Fortschr. Geol. Rheinl., 12: 589-606.
• [47] MAJOROWICZ J., 1975 — Strumień cieplny na obszarze Niżu Polski. Acta Geoph. Pol , 23, 3: 259-275.
• [48] MAJOROWICZ J., 1978 — Mantle heat flow and geotherms for major tectonic units in Central Europe. Pure Appl. Geoph., 1173: 297-312.
• [49] MAJOROWICZ J., 1982 — Wieloznaczność tektonicznej interpretacji rozkładu pola geotermicznego na obszarach platformowych Polski. Prz. Geol., 30, 2: 86-94.
• [50] MAJOROWICZ J., MAREK S., ZNOSKO J., 1983 — Paleogeotermika centralnego i południowo-wschodniego Niżu Polskiego i jej wpływ na generowanie węglowodorów. Kwart. Geol., 27, 1: 1-24.
• [51] MATYASIK I., 1996 — Charakterystyka geochemiczna skał macierzystych karbonu w wybranych profilach wiertniczych obszaru radomsko-lubelskiego i pomorskiego. W: M. Narkiewicz — Grant KBN — PBZ 02-03: Analiza basenów sedymentacyjnych Niżu Polskiego. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [52] MATYASIK I.,1998 — Charakterystyka geochemiczna skał macierzystych karbonu w wybranych profilach wiertniczych obszaru radomsko-lubelskiego i pomorskiego. Pr. Państw. Inst. Geol., 165: 215-224.
• [53] MATYJA H., 1993 — Upper Devonian of Western Pomerania. Acta Geol. Pol., 43, 1-2: 27-94.
• [54] MATYJA H., 1996 — Tournaisian biostratigraphy and conodont biofacies model as applied to the Pomerania shelf (northern Poland). VI Europ. Conodont Symp. (ECOS VI). Abstracts: s. 70. Inst. Paleobiol. PAN, Warszawa.
• [55] MATYJA H., ŻBIKOWSKA B., ŚWIDROWSKA J., HACKENBERG M., 1995 — Lower Carboniferous stratigraphy and facies development in Western Pomerania, Northwestern Poland. XIII. Int. Cong. Carbon.–Permian. Abstracts: s. 39. Państ. Inst. Geol. Warszawa.
• [56] MERTA H., WILCZEK T., KOTARBA M., 1995 — Hydrocarbon potential of Carboniferous source rocks in the northern part of the Lublin area. MEIOGRAM Symp.: 288-291.
• [57] MIGIER T., 1979 — Profil litostratygraficzny utworów karbonu w LZW. Mat. Symp. „Stratygrafia formacji węglonośnych w Polsce". Wyd. Geol. Warszawa.
• [58] MUSIAŁ Ł., TABOR M., 1988 — Stratygrafia karbonu na podstawie makrofauny. W: Karbon Lubelskiego Zagłębia Węglowego (Z. Dembowski, J. Porzycki, red.). Pr. Inst. Geol., 122: 88-122.
• [59] NARKIEWICZ K., NEHRING-LEFELD M., 1993 — Zastosowanie wskaźników CAI w analizie basenów sedymentacyjnych. Prz. Geol., 41, 11: 757-763.
• [60] NOWLAN G.S., BARNES C.R., 1987 — Application of conodont colour alteration indices to regional and economic geology. W: Conodonts: investigative techniques and applications (R.L. Austin, ed.). British Micropaleontological Society Series: 188-202.
• [61] PAPIERNIK B., WAGNER R., 2000 — Mapa inwersji laramijskiej. W: Charakterystyka facjalna i paleogeograficzna utworów dolomitu głównego. Potencjał i bilans węglowodorowy dolomitu głównego basenu permskiego Polski (R. Wagner, red.) Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [62] PLEWA S., 1994 — Rozkład parametrów geotermalnych na obszarze Polski. Wyd. CPPGSMiE PAN. Kraków.
• [63] POKORSKI J., 1990 — Czerwony spągowiec pobrzeża Pomorza Zachodniego i przyległego akwenu Bałtyku. Kwart. Geol., 34, 1: 79-92.
• [64] POKORSKI J., 1997 — Perm dolny (czerwony spągowiec). W: Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce (S. Marek, M. Pajchlowa, red.). Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 35-38.
• [65] PORZYCKI J., 1966 — Wyniki dotychczasowego rozpoznania geologicznego karbonu lubelskiego. [Streszcz. ref.]. Kwart. Geol., 10, 2: 567-568.
• [66] PORZYCKI J., 1979 — Litostratygrafia osadów karbonu LZW. II Sympozjum: Stratygrafia węglonośnej formacji karbońskiej w Polsce. Wyd. Geol. Warszawa.
• [67] PORZYCKI J., 1988 — Charakterystyka litologiczno-sedymentologiczna karbonu. W: Karbon Lubelskiego Zagłębia Węglowego (Z. Dembowski, J. Porzycki, red.). Pr. Państw. Inst. Geol., 122: 40-76.
• [68] PORZYCKI J., ZDANOWSKI Z., 1995 — Lithostratigraphy and sedimentologic-paleogeographic development, Lublin Carboniferous Basin. W: The Carboniferous syśtem in Poland (Z. Zdanowski, H. Żakowa, red.). Pr. Państw. Inst. Geol., 148: 102-109.
• [69] POŻARYSKI W., 1986 — Waryscyjski etap platformowego rozwoju tektonicznego Europy Środkowej. Prz. Geol., 34, 3: 117-127.
• [70] POŻARYSKI W., GROCHOLSKI A., TOMCZYK H., KARNKOWSKI P., MORYC W., 1992 — Mapa tektoniczna Polski w epoce waryscyjskiej. Prz. Geol., 40, 11: 643-651.
• [71] POŻARYSKI W., TOMCZYK H., 1993 — Przekrój geologiczny przez Polskę południowo-wschodnią. Prz. Geol., 41, 10: 687-695.
• [72] PRICE L.C., BARKER C.E., 1985 — Suprresion of vitrinite reflectance in amorphous rich-kerogen— a major inrecognized problem. J. Petrol. Geol., 8, 1: 59-85.
• [73] PTAK B., 1998 — Zmienność budowy petrograficznej węgli występujących w profilu litostratygraficznym karbonu w rejonie Dęblin-Krasnystaw (LZW). Biul. Państiv, Inst. Geol., 383: 5-54.
• [74] REJEBIAN V.A., HARRIS A.G., HUEBNER J.S.,1987 — Conodont colour and textural alteration: an index to regional metamorphism, contact metamorphism and hydrothermal alteration. Geol. Soc. Amer. Bull., 99: 471-479.
• [75] ROBERT P., 1988 — Organic metamorphism and geothermal history. Elf - Aguitaine and D. Reidel Publishing Company. Dordrecht.
• [76] SKOMPSKI S., 1996 — Stratigraphic position and facies significance of the limestone bands in the subsurface Carboniferous succession of the Lublin Upland. Acta Geol. Pol., 46, 3-4: 171-268.
• [77] SKOMPSKI S., 1996 — Regional and global chronostratigraphic correlation levels in the late Visean to Westphalian succession of the Lublin Basin (SE Poland). Kwart. Geol., 42, 2: 121-130.
• [78] STACH E., MACKOWSKY M.TH., TEICHMULLER M., TAYLOR G.H., CHANDRA D., TEICHMULLER R., 1982 — Stach’s textbook of coal petrology. Gebruder Borntraeger. Stuttgart.
• [79] SWADOWSKA E., 1979 — Badania petrograficzne węgli kamiennych w Polsce w aspekcie wykorzystania ich do rozwiązywania problemów złożowych i surowcowych. Tech. Poszuk. Geol., 18, 5: 38-41.
• [80] SWADOWSKA E., 1989 — Dokumentacja wynikowa otworu Ostanów PIG 2. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa
• [81] TAYLOR G.H., TEICHMULLER M., DAVIS A., DIESSEL C.F.K., LITTKE R., ROBERT P., 1988 — Organic petrology. Gebruder Borntraeger-Berlin-Stuttgart.
• [82] TEICHMULLER M., 1971 — Das Rhein-Ruhr-Revier, Inkohlung. Fortschr. Geol. Rheindl. Westf., 19: 47-56.
• [83] TEICHMULLER M., 1974 — Entstehung und Veranderung Bituminoser Substanzen in Kohlen in Beziehung zur Enstehung und Umwadlung des Erdols. Fortschr. Geol. Rheindl. Westf., 24: 65-112.
• [84] TISSOT B.P., WELTE D.H., 1984 — Petroleum formation and occurrence. Springer, Berlin-Heidelberg-New York.
• [85] VASSOYEVICH N.B., KARCHAGINA Y.I., LOPATIN N.V., CHERNYSHEV V.V., 1970 — Principle phase of oil formation. Int. Geol. Rev., 12 1276-1296.
• [86] WAGNER M., 1999 — Ocena stopnia metamorfizmu materii organicznej z osadów karbonu i jego nadkładu na podstawie wierceń z obszaru bruzdy śródpolskiej. W: Bruzda śródpolska – cecha utworów karbonu i czerwonego spągowca pod kątem możliwości generowania, migracji i akumulacji węglowodorów. Analiza dynamiki przeobrażeń systemów dyspozycyjnych (M. Lipiec, red.). Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• [87] WENGER L.M., BAKER D.R. (red.), 1987 — Variations in vitrinite reflectance with organic facies. Org. Geochem., il: 411-416.
• [88] ZDANOWSKI A., 1995 — Occurrence of Carboniferous rocks and paleotectonic conditions of sedimentation in the area of Poland. W: The Carboniferous system in Poland (A. Zdanowski, H. Żakowa, red.). Pr. Państw. Inst. Geol., 148: 14.
• [89] ŻAKOWA H., 1981 — Rozwój i stratygrafia karbonu Gór Świętokrzyskich. Przew. 53. Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 89-100. Wyd. Geol. Warszawa.
• [90] ŻELICHOWSKI A.M., 1972 — Rozwój budowy geologicznej obszaru między Górami Świętokrzyskimi a Bugiem. Biul. Inst. Geol., 263: 11-75.
• [91] ŻELICHOWSKI A.M., 1977 — Utwory karbonu w podłożu pogranicza niecki warszawskiej i lubelskiej. [Streszcz. ref.]. Kwart. Geol., 21, 4: 884-885.
• [92] ŻELICHOWSKI A.M., 1979 — Budowa geologiczna podłoża niecki brzeżnej na granicy odcinka warszawskiego i lubelskiego. Kwart. Geol., 23, 2: 125-138.
• [93] ŻELICHOWSKI A.M., 1983 — Lithological associations in the Carboniferous in Poland. Prz. Geol., 31, 6: 342-350.
• [94] ŻELICHOWSKI A.M., 1987 — Karbon. W: Budowa geologiczna wału pomorskiego oraz jego podłoża (A. Raczyńska, red.). Pr. Inst. Geol., 119: 26-51.
• [95] ŻELICHOWSKI A.M., 1995 — Litostratigraphy and sedimentologic-paleogeographic development. Central Poland. W: The Carboniferous system in Poland (A. Zdanowski, H. Żakowa, red.). Pr. Inst. Geol., 148: 100-102.
• [96] ŻELICHOWSKI A.M., CHLEBOWSKI M., GROTEK I., KMIECIK H., KOWALSKI W., WOSZCZYŃSKA S., 1983 — Osady karbonu w strefie uskoku Grójca. Biul. Inst. Geol., 344: 57-116.
• [97] ŻELICHOWSKI A.M., KOZŁOWSKI W., 1983 — Atlas geologiczno-surowcowy Lubelszczyzny. Wyd. Geol. Warszawa.