Wskazówki dla poszukiwania miejsc lokalizacji tzw. suchych otworów geotermalnych oraz miejsc lokalizacji badań wstępnych

• Autorzy: Skrzypczak R.

Warianty tytułu

EN

Directions for searching of hot dry rock places and initial research locations

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przybliża problem poszukiwania gorących suchych skał w Polsce - w obszarze Sudetów (głównie) i bloku przedsudeckiego - z myślą o wykorzystaniu ich energii cieplnej, która byłaby przetwarzana w energię elektryczną. Nawiązując do złożonej przeszłości geologicznej tych obszarów, dokonano przeglądu dawnych źródeł ciepła geotermalnego i związanych z nimi utworów skalnych. Przeanalizowano również mapę fotolineamentów satelitarnych i radarowych, poszukując zależności pomiędzy głębokimi rozłamami i strukturami kolistymi oraz lokalizacją trzeciorzędowych kominów wulkanicznych (relatywnie najmłodszych) a także wspomnianych starszych utworów skalnych. Uwzględniono potencjalne lokalizacje wulkanów pogrzebanych pod młodszymi osadami. Dodatkowo skorzystano z informacji o współczesnych strefach podwyższonej gęstości strumienia cieplnego oraz o strefie współczesnej wzmożonej aktywności sejsmicznej. Sformułowano wstępne kryteria wyboru poszukiwanych struktur i wskazano ich lokalizacje, w tym preferowane do dalszych badań.

EN

This article approaches a problem of hot dry rocks searching in Poland - in an area of the Sudetes (mainly) and the Fore-sudetic block - with a view to use of their thermal energy, which could be converted into electric energy. Establishing to the complex geological antecedents of those terrains, a review of relict sources of geothermal heat and relevant rock formations was made. Besides, a map of satellite and radar photolineaments was analyzed in order to search dependence between deep splits and circular structures and localization of Tertiary volcanic pipes (relatively the youngest) and also mentioned former rock formations. Potential localizations of buried volcano under younger sediments were taken into account. Additionally, the information about contemporary zones of thermal flux higher density and about contemporary zones of intensified seismic activity were used. Preliminary criteria of search structure selection were formulated and their localization was pointed out.

Słowa kluczowe

PL

Sudety; dawne źródła ciepła geotermalnego; gorące suche skały; fotolineamenty; kominy wulkaniczne

EN

Sudetes; relict sources of thermal heat; Hot Dry Rock; photolineaments; volcanic pipes

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 80
• Strony: 75--91
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., rys.

Twórcy

autor

Skrzypczak R.

• Zakład Energii Odnawialnej, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków,

Bibliografia

• [1] Aleksandrowski P., Mazur S., 2002 – Collage tectonics in the northeasternmost part of the Variscan Belt: the Sudetes, Bohemian Massif. s. 237–277 [In:], Paleozoic Amalgamation of Central Europe. Red. J. Winchester, T. Pharaoh, L. Verniers. Geological Society, London, Special Publications, 201.
• [2] Barnecki T., 2002 – Śladami wygasłych wulkanów. Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Lubaniu. [W:] http://www.eko.luban.com.pl/index.php?id=sladami z 2010-03-23.
• [3] Birkenmajer K., Pecskay Z., Grabowski J., Lorenc M.W., Zagożdżon P.P., 2002 – Radiometric dating of the Tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland, II. K-Ar and paleomagnetic data from Neogene basanites near Lądek Zdrój, Sudets Mts. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 72, 2, s. 119–129.
• [4] Carle M., 1955 – Bau und Entwiklung des Sudwestdeutschen Grossscholle. Belh. Geol. Jb., H. 16.
• [5] Centralna Baza Danych Geologicznych PIG, 2010 – PIG Warszawa. [W:] http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/cbdg z 2010-03-13.
• [6] Dezes P., Schmid S.M., Ziegler P.A., 2004 – Evolution of the Europen Cenzoic Rift System: interaction of the Pyrenean and Alpine orogens with the foreland lithosphere. Tectonophysics, 389, s. 1–33.
• [7] Dowgiałło J., 1976 – Wody termalne Sudetów. Acta Geologica Polonica, 26, 4., s. 617–640.
• [8] Dowgiałło J., 1998 – Geotermometryczne prognozy temperatury a wyniki poszukiwań wód termalnych w Jeleniej Górze-Cieplicach, s. 70–78. [W:] Hydrogeologia obszarów zurbanizowanych i uprzemysłowionych. Red. A.T. Jankowski, A. Kowalczyk, J. Kropka, A. Witkowski. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 1718, Tom poświęcony Jubileuszowi Prof. Andrzeja Różkowskiego. Wyd. Uniw. Śl., Katowice.
• [9] Dowgiałło J., 2001 – Sudecki region geotermiczny (SRG) – określenie, podział, perspektywy poszukiwawcze. Współczesne problemy hydrogeologii, 10, 1, s. 301–308.
• [10] Dowgiałło J., Fistek J., 2007 – Prowincja sudecka. s. 57–78. [W:] Hydrogeologia regionalna Polski, t. II. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane. Red. B. Paczyński, A. Sadurski, Warszawa, PIG.
• [11] Dubińska E., Bylina P., Kozłowski A., Dorr W., Nejbert K., Schastok J., Kulicki C., 2004 – U-Pb dating of serpentinization: hydrothermal zircon from a metasomatic rodingite shell (Sudetic ophiolite, SW Poland). Chemical Geology, 203, s. 183–203.
• [12] Fajklewicz Z., 1966 – Miąższość i budowa skorupy ziemskiej w Polsce. Komitet Międzynarodowej Współpracy Geofizycznej przy PAN. Biuletyn Informacyjny, 1.
• [13] Finger F., Gerdes A., Janousek V., Rene M., Riegler G., 2007 – Resolving the Variscan evolution of the Moldanubian sector of the Bohemian Massif: The significance of the Bavarian and the Moravo-Moldanubian tectonometamorphic phases. Journal of Geosciences, 52, s. 9–28.
• [14] Fistek J. Dowgiałło J., 2003 – Wody termalne Cieplic Śląskich w świetle badań geologiczno-poszukiwawczych wykonanych w latach 1963–73 i 1997–98. s. 207–224. [W:] Sudety zachodnie od wendu do czwartorzędu. Red. W. Ciężkowski, J. Wojewoda, A. Żelaźniewicz. Wrocław, Wyd. WIND.
• [15] Fistek J., 1977 – Szczawy Kotliny Kłodzkiej i Gór Bystrzyckich. Biuletyn Geologiczny Uniwersytetu Warszawskiego, 22., s. 61–115.
• [16] Franke W., 2000 – The mid-Europen segment of the Variscides: tectonostratigraphic units, terrane boundaries and plate tectonic evolution. s. 35–61 [In:] Orogenic processes: Quantification and Modelling in the Variscan Belt. Red. W. Franke, V. Haak, O. Oncken, D. Tanner. Geological Society, London, Special Publications, 179.
• [17] Furnes H., Kryza R., Muszyński A., Pin C., Garmann L.B., 1994 – Geochemical evidence for progressive, rift-related early Paleozoic volcanism in the western Sudetes. Journal Geological Society London, 151, s. 91–109.
• [18] Henk A., 1997 – Gravitational orogenic collapse vs plate boundary stresses: A numericalmodelling approach to the Permo-Carboniferous evolution of Central Europe. Geologische Rundschau, 86, s. 39–55.
• [19] Jetel J., Rybarova L., 1979 – Mineralni vody Vychodoceskeho kraje. Praha, UUG.
• [20] Kozłowski S., 1958 – Wulkanizm permski w rejonie Głuszycy i Świerków na Dolnym Śląsku. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 28, 1, Kraków.
• [21] Kozłowski S., 1963 – Geologia wulkanitów permskich w centralnej części niecki śródsudeckiej (Dolny Śląsk). Prace geologiczne Komitetu Naukowego Geologii Polskiej Akademii Nauk, Oddział w Krakowie, 14. Kraków.
• [22] Kroner A., Stipska P., Schulmann K., Jaeckel P., 2000 – Chronological constraints on the pre-Variscan evolution of the northeastern margin of the Bohemiam Massif, Czech Republic. s. 175–197. [In:] Orogenic processes: Quantification and Modelling in the Variscan Belt. Red. W. Franke, V. Haak, O. Oncken, D. Tanner. Geological Society, London, Special Publications, 179.
• [23] Mapa fotogeologiczna Sudetów, 1:200 000, A. Fotolineamenty satelitarne i radarowe, oraz część tekstowa. Red. J. Bażyński, M. Graniczny, J. Oberc, M.S. Wilczyński. Instytut Geologiczny. Warszawa, Wyd. Geologiczne, 1986.
• [24] Marheine D., Kachlik V., Maluski H., Patocka F., Żelaźniewicz A., 2002 – The 40Ar-39Ar ages from the West Sudetes (NE Bohemian Massif): constraints on the Variscan polyphase tectonothermal development, s. 133–155. [In:], Paleozoic Amalgamation of Central Europe. Red. J.Winchester, T. Pharaoh, L. Verniers. Geological Society, London, Special Publications, 201.
• [25] Mazur S., Aleksandrowski P., Szczepański J., 2010 – Zarys budowy i ewolucji tektonicznej waryscyjskiej struktury Sudetów. Przegląd Geologiczny, 58, 2, s. 133–145.
• [26] Moncarz P., 2010 – Głęboka sucha geotermia (wykład) [W:] http://blogmedia24.pl/node/23840 z 2010-03-23.
• [27] Oberc-Dziedzic T., Pin C., Kryza R., 2005 – Geodynamic setting of the Early Palaeozoic granitoid magmatism in the Variscides: Sm-Nd constrains from the Izera granitogneisses (W Sudetes, SW Poland). International Journal of Earth Sciences, 94, 3, s. 354–368.
• [28] Olichwer T., Tarka R., 2005 – Warunki hydrogeologiczne w okolicach Ciepłowodów w aspekcie możliwości ujęcia wód termalnych. Współczesne problemy hydrogeologii, 12, s. 833–837. UMK, Toruń.
• [29] Oliver G.J.H., Corfu F., Krogh T.E., 1993 – U-Pb ages from SW Poland: evidence for a Caledonian suture zone between Baltica and Gondwana. Journal Geological Society London, 150, s. 355–369.
• [30] Patocka F., Smulikowski W., 2000 – Early Paleozoic intracontinental rifting and incipiend oceanic spreading in the Czech/Polish East Krkonose/Karkonosze Complex, West Sudetes (NE Bohemian Massif). Geologia Sudetica, 33, s. 1–15.
• [31] Pin C., Kryza R., Oberc-Dziedzic T.,Mazur S., Turniak K., Waldhausrova J., 2007 – The diversity and geodynamic significance of Late Cambrian (ca. 500 Ma) felsic anorogenic magmatism in the northern part of the Bohemian Massif: a review based on Sm-Nd isotope and geochemical data, s. 209–229. [In:] The evolution of the Rheic Ocean: From Avalonian-Cadomian active margin to Alloghenian-Variscan collision. Red. U. Linnemann, R.D. Nance, P. Kraft, G. Zulauf. Geological Society Special Publication, 423. 90
• [32] Ryka W., Maliszewska A., 1982 – Słownik petrograficzny. Wyd. Geologiczne. Warszawa.
• [33] Stipska P., Schulmann K., Thompson A.B., Jezek J., Kroner A., 2001 – Thermo-mechanical role of a Cambro-Ordovician paleorift during the Variscan collision: the NE margin of the Bohemian Massif. Tectonophysics, 332, s. 239–253.
• [34] Stupnicka E., 1978 – Zarys geologii regionalnej świata. Wyd. Geologiczne. Warszawa.
• [35] Surowce mineralne Dolnego Śląska, 1979 – Red. K. Dziedzic, S. Kozłowski, A. Majerowicz, L. Sawicki. Inst. Nauk Geol. Uniw. Wrocł., Inst. Geol. Wrocław-Warszawa. Wyd. PAN, Z-d Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• [36] Szewczyk J., 2007 – Strumień cieplny na obszarze Polski, s. 16–17. [W:] Hydrogeologia regionalna Polski, t. II. Wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane. Red. B. Paczyński, A. Sadurski, Warszawa, PIG.
• [37] Śliwa Z., 1967 – Własności strukturalne bazaltów Śląska. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 37, 3.
• [38] Występowanie, dokumentowanie i eksploatacja endogenicznego dwutlenku węgla w Polsce. Poradnik metodyczny. Red. W. Ciężkowski, Wrocław, Ministerstwo Środowiska, Departament Geologii i Koncesji Geologicznych, 2002.
• [39] Ziegler P.A., 1990 – Geological atlas of Western and Central Europe. 2nd edition. Shell Internationale Maatschappij B.V. Geological Society Publishing House, Bath.
• [40] Ziegler P.A., Dezes P., 2005 – Evolution of the lithosphere in the area of the Rhine Rift System. International Journal of Earth Sciences, 94, s. 594–614.
• [41] Znosko J., 1981 – The problem of oceanic crust and of ophiolites in the Sudetes. Bulletin de l’Academie Polonaise des. Sciences, Serie de les Sciences de la Terre, 29, s.185–197.
• [42] Zwoliński Z., 2010 – Trzęsienia ziemi w Polsce. Inst. Paleogeografii i Geskologii, Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań. [w:] http://www.staff.amu.edu.pl/~sgp/gw/tzpl/gwtzpl.html z 2010-03-23.