Geologiczna wędrówka przez Orkady i Szetlandy

• Autorzy: Latocha A.

Warianty tytułu

EN

Geological tour through the Orkney and the Shetland islands

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono główne rysy krajobrazu archipelagów Orkadów i Szetlandów w kontekście ich budowy geologicznej i rozwoju rzeźby. Wskazano miejsca, gdzie na powierzchni można obserwować skały i formy będące świadectwami kolejnych etapów złożonych dziejów geologicznych wysp, m. in. jedne z najstarszych skał na kontynencie europejskim (pozostałości kaledonidów), skały dawnego dna oceanicznego, intruzje granitowe i ślady dawnej aktywności wulkanicznej oraz formy rzeźby związane z tektoniką i działalnością lodowców. Omówiono także współczesne procesy rzeźbotwórcze, zachodzące w dynamicznie rozwijających się wybrzeżach klifowych, gdzie duże zróżnicowanie litologiczne osadów skutkuje bogactwem form rzeźby. Podkreślono także związek zróżnicowanej budowy geologicznej z rozwojem kulturowym i gospodarczym wysp (m. in. surowce skalne budujące zabytki neolityczne, eksploatacja ropy naftowej i kruszyw) oraz z przyrodą ożywioną (rezerwaty i ostoje ptasie w obrębie klifów).

EN

The main features of the landscape of the Orkney and the Shetland islands are presented in the article in the context of their geological and geomorphic development. The paper describes sites where rocks and landforms reflecting various stages of geological development appear at the surface. These include, among others, the oldest rocks on the European continent (remnants of the Caledonian orogen), rocks of an ancient ocean floor, granite intrusions, traces of former volcanic activity, landforms resulting from tectonics and glacial modelling. Also contemporary processes shaping the dynamic, rocky coastline are discussed, with attention paid to the influence of lithofacial variety of sediments on diversity of landforms within the cliffs and shore zone. The relationships between diversified geology, cultural and economic development of the islands and animate nature are mentioned, as well (eg., rocks used in the Neolithic buildings, oil and aggregate exploitation, nature resources and bird sanctuaries on the cliffs).

Słowa kluczowe

PL

Orkady; Szetlandy; kaledonidy; tektonika płyt; wulkanizm; abrazja morska; wybrzeża klifowe

EN

Orkney; Shetland; Caledonian mountains; plate tectonics; volcanism; marine abrasion; cliffed coastline

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica ; Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geoturystyka
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 1
• Strony: 31--40
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., zdj.

Twórcy

autor

Latocha A.

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

Bibliografia

• [1] Auton, C.; Fletcher, T., Gould, D., 1996. Orkney and Shetland - a Landscape Fashioned by Geology. Scottish Natural Heritage & British Geological Survey, Perth, 23 pp.
• [2] Bailey P.. 1995. Orkney. Pevensey Island Guides, David & Charles, Newton Abbot, 112 pp.
• [3] Dudley Stamp, L., 1970. Britain's Structure and Scenery. The Fontana New Naturalist Collins, London & Glasgow, 319 pp.
• [4] McCarthy, J.,1994. Scotland: the Land and its Uses. Chambers, Edinburgh, 153 pp.
• [5] McKirdy, A& Crofts, R., 1999. Scotland - the Creation of its Natural Landscape. Scottish Natural Heritage & British Geological Survey, Perth, 64 pp.
• [6] Newton, N., 1995. Shetland. Pevensey Island Guides, David & Charles, Newton Abbot, 112 pp.
• [7] Warte polecenia są również profesjonalne strony internetowe dotyczące geologii i krajobrazu Orkadów i Szetlandów: www.fettes.eom/orkney/ i www.fettes.com/shetland/