Pierwotny zasięg występowania najstarszej soli kamiennej (Na1) w południowej części monokliny przedsudeckiej (SW Polska)

• Autorzy: Markiewicz A. , Becker R.

Warianty tytułu

EN

The original extent of the Oldest Halite (Na1) in the southern part of the Fore-Sudetic Monocline (SW Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obecnie udokumentowany, południowy zasięg najstarszej soli kamiennej (Na1) w SW części Polski przebiega "równoleżnikowo", generalnie wzdłuż linii pomiędzy Kożuchowem i Ostrzeszowem. Wyniki badań hydrochemicznych i petrograficzno-mineralogicznych wskazują m.in., że w bezsolnej strefie monokliny przedsudeckiej, tj. na południe od ww. granicy występowania soli Na1 doszło do "młodej" impregnacji anhydrytu dolnego i wapienia cechsztyńskiego solą kamienną - powstania tzw. solnej aureoli rozproszenia. Ponadto horyzont brekcji BrA1 stwierdzany na S od granicy występowania soli Na1 jest związany z tektonicznym kontaktowaniem anhydrytów górnych i dolnych. Do powstania tych zjawisk doszło głównie w trakcie deformacji śródławicowych, wyciskania i rozpuszczenia soli w okresie laramijskich ruchów tektonicznych. Powyższe obserwacje skłaniają do stwierdzenia, że najstarsza sól kamienna (Na1) pierwotnie występowała również w pozostałej, południowo-zachodniej części monokliny przedsudeckiej.

EN

The recently documented southern limit of the Oldest Halite (Na1) unit in SW Poland runs "longitudinally", generally along the line between Kożuchów and Ostrzeszów. The results of hydrochemical analyses and petrographic-mineralogical investigations indicate that there was a process of "young" impregnation of the Lower Anhydrite (A1d) and Zechstein Limestone (Ca1) with halite. The process led to the formation of the so-called dispersion salt aureole within the salt-free zone of the Fore-Sudetic Monocline. Moreover, the breccia horizon BrA1, observed to the south of the Na1 unit limit, is associated with a contact of the Upper (A1g) and Lower (A1d) Anhydrites (so-called a tectonic weld). These phenomena developed mainly during the processes of intrastratal deformation, upward squeezing and dissolution of salts at time of Laramide tectonic movements. The above considerations imply that the Na1 salt unit occurred originally also in the southern-western part of the Fore-Sudetic Monocline.

Słowa kluczowe

PL

najstarsza sól kamienna; monoklina przedsudecka; badania hydrochemiczne; solna aureola rozproszenia

EN

Oldest Halite; Fore Sudetic Monocline; water chemistry; salt dispersion aureole

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 35, z. 3
• Strony: 327--348
• Opis fizyczny: Bibliogr. 81 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Markiewicz A.

• KGHM CUPRUM sp. o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe; ul. gen. Wł. Sikorskiego 2-8, 53-659 Wrocław

autor

Becker R.

• KGHM Polska Miedź SA; ul. M. Skłodowskiej-Curie 48, 59-301 Lubin

Bibliografia

• Bocheńska T., 1984. Zmiany warunków hydrodynamicznych w kompleksie utworów podczwartorzędowych lubińsko-głogowskiego okręgu miedziowego. Przegląd Geologiczny, 32, 1, 26–30.
• Bocheńska T., 1988. Kształtowanie się warunków hydrodynamicznych w lubińsko-głogowskim obszarze miedzionośnym pod wpływem odwadniania kopalń. Acta Universitatis Wratislaviensis, 1044, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 14, 1–148.
• Bocheńska T. & Leśniak L., 1971. Solne utwory naciekowe w kopalni Polkowice. Kwartalnik Geologiczny, 15, 325–330.
• Czarnocki J., 1951. Z zagadnień paleogeograficznych i złożowych cechsztynu w Polsce. W: Księga pamiątkowa ku czci Prof. Karola Bohdanowicza, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 7, 19–25.
• Dadlez R., Marek S. & Pokorski J. (red.), 1998. Atlas paleogeograficzny epikontynentalnego permu i mezozoiku w Polsce, 1 : 2 500 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Dąbrowski T., 1973. Charakterystyka hydrochemiczna wód głębinowych w utworach permu monokliny przedsudeckiej. Acta Geologia Polonica, 23, 4, 763–808.
• Dowgiałło J. & Porowski A., 2008. Badanie wieku wód drenażowych w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. w nawiązaniu do obserwowanych zasięgów odwodnień oraz konieczności rozwijania drenażu. Prace Instytutu Nauk Geologicznych PAN, Warszawa.
• Dyjaczyński K. & Wolny St., 1978. Rozwój facjalny i stratygrafia cechsztynu ze szczególnym uwzględnieniem poziomów węglanowych Z1 i Z2. Przewodnik L Zjazdu PTG, Zielona Góra 24–26.09.1978, Warszawa, Wyd. Geol., 133–149.
• Eisentraut O., 1939. Der niederschlesische Zechstein und seine Kupferlagerstatte. Archive Lagerstedt-Forschung, 71, Berlin, 1–116.
• Franz R. & Rusitzka D., 1963. Geologische Ergebnisse der Erkundungsarbeiten auf Kupferschiefer in Raum Spremberg-Weisswasser. Geologie, 9, 4, 169–176.
• Frelkiewicz St., Kijewski P. & Lis J., 1982. Badania geomechanicznych własności soli kamiennej z obszaru kopalni „Sieroszowice”. Prace ZBiPM CUPRUM, Wrocław.
• Frelkiewicz St., Kijewski P. & Lis J., 1983. Określenie deformacyjnych i wytrzymałościowych własności skał solnych w zróżnicowanych stanach naprężeń. Prace ZBiPM CUPRUM, Wrocław.
• Garlicki A., Kijewski P., Szybist A., Jamróz J. Markiewicz A. & Piestrzyński A. (red.), 2007. Sól kamienna na obszarze przedsudeckim. W: Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin, 269–277.
• Gomułka J., 1966. Charakterystyka wód dolomitu głównego na tle geochemii wód permskich obszaru przedsudeckiego. Prace Instytutu Naftowego, Kraków.
• Gottesmann W., 1964. Petrogenese und Fazies des Werraanhydrits aus einigen Bohrungen in Sudbrandenburg. Geologie, 13, 10, 1163–1190.
• Jungwirth J. & Puff P., 1963. Zurr saxonischen Tektonik am Sudrand des Thuringer Beckens. Geologie, 12, 1, 47–66.
• Karnkowski P., Tomaszewski J.B. & Żołnierczuk T., 1978. Budowa geologiczna oraz surowce utworów permu i mezozoiku ziemi lubuskiej i Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. W: Przewodnik L Zjazdu PTG, Zielona Góra 24–26.09.1978, Wyd. Geol., Warszawa, 42–65.
• Kasprzak T. & Sokołowski J., 1964. Zarys budowy geologicznej obszaru przedsudeckiego. Geofizyka i Geologia Nafty, 1–2, 25–37.
• Kijewski P., 1978. Sole cechsztyńskie na północ od Wrocławia. Materiały Konferencji Naukowej w 100-lecie urodzin prof. dr. inż. Józefa Zwierzyckiego, Wrocław 6–7.05.1988, 60–74.
• Kijewski P., 1986. Budowa i właściwości soli kamiennej najstarszej w cechsztynie monokliny przedsudeckiej. Instytut Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1–104 (praca doktorska).
• Kijewski P. & Lis J., 1982. Badania geomechaniczne soli kamiennej z obszaru kopalni „Sieroszowice”. Prace ZBiPM CUPRUM, Wrocław.
• Kijewski P. & Lis J., 1988. Mechaniczne właściwości soli kamiennej jako podstawa klasyfikacji masywu w obszarze LGOM. Prace Naukowe Instytutu Geotechniki Politechniki Wrocławskiej, 54, Wrocław.
• Kijewski P. & Lis J., 1989. Badania zachowania się skał siarczanowych i soli kamiennej w zróżnicowanych stanach naprężeń. Prace ZBiPM CUPRUM, Wrocław.
• Kijewski P. & Lis J., 2009. Oddziaływanie zasolonych wód kopalnianych na mechaniczne własności skał w kopalniach rud miedzi. Materiały XXXII ZSMGiG, Górnictwo i Geoinżynieria (kwartalnik AGH), 33, 1, 333–343.
• Kijewski P. & Salski W., 1978. Cechsztyńska sól kamienna cyklotemu Z1 w południowo--zachodniej części monokliny przedsudeckiej. Geologica Sudetica, 13, 1, 97–134.
• Kłapciński J., 1964a. Stratygrafia cechsztynu okolic Lubina, Sieroszowic i Wschowy. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 34, 1–2, 65–93.
• Kłapciński J., 1964b. Paleogeografia cechsztynu monokliny przedsudeckiej. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 34, 4, 551–577.
• Kłapciński J., 1966. Stratygrafia anhydrytów Werra w rejonie Lubina i Sieroszowic (monoklina przedsudecka). Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 36, 1, 65–78.
• Kłapciński J., 1971. Litologia, fauna, stratygrafia i paleogeografia permu monokliny przedsudeckiej. Geologica Sudetica, 5, 77–136.
• Krasoń J. & Sokołowski J., 1966. Mapa geologiczna Sudetów i obszaru przedsudeckiego. Skala 1 : 500 000. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
• Lorenc S., 1975. Petrografia i zróżnicowanie facjalne wapieni i anhydrytów Werra monokliny przedsudeckiej. Geologica Sudetica, 10, 1, 59–104.
• Markiewicz A., 1995. Halotektonika soli cechsztyńskich w strefie dyslokacyjnej środkowej Odry, a zaburzenia glacitektoniczne we Wzgórzach Dalkowskich. Materiały VIII Glacitectonics Symposium, Wyd. Uczel. WSInż., Zielona Góra, 175–192.
• Markiewicz A., 2003. Tektonika cechsztyńskiej soli kamiennej w LGOM i jej znaczenie dla działalności gospodarczej. Zakład Złóż Rud i Soli AGH, Kraków, 1–144 (praca doktorska).
• Markiewicz A., 2006a. Reactivation of thin-skinned of the south-western Polish depression and its influence on formation of the Silesian ridge. Materiały projektu UE MELA Cedynia 28–30.08.2006, PIG, Warszawa, 51–56.
• Markiewicz A., 2006b. Rola reaktywacji naskórkowej struktury niżu SW Polski w powstaniu Wału Śląskiego. Materiały XIII Konferencji Stratygrafia Plejstocenu Polski pt. Plejstocen południowej Warmii na tle struktur podłoża, Maróz 2–8.09.2006, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 101–103.
• Markiewicz A., 2007a. Naskórkowa struktura południowej części monokliny przedsudeckiej a zagospodarowanie utworów najstarszej soli kamiennej (Na1). Kwartalnik Gospodarki Surowcami Mineralnymi, 23, zeszyt spec. 1 (Przegląd Solny), Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, 35–49.
• Markiewicz A., 2007b. Rozpoznanie tektoniki złoża Lubin – Sieroszowice w trakcie jego zagospodarowania. Materiały Konferencji Geologiczne, gospodarcze i społeczne znaczenie odkrycia złoża rud miedzi, Biuletyn PIG, 423, Warszawa, 151–172.
• Markiewicz A. & Piestrzyński A. (red.), 2007c. Tektonika obszaru złoża. Monografia KGHM Polska Miedź S.A., Lubin, 115–132.
• Markiewicz A., 2008. The occurrence of Zechstein salts in the region of Dalków Hills – Central part of the Trzebnica Ridge (SW Poland). Materiały projektu UE MELA, Międzyzdroje 18–21.05.2008, PIG, Szczecin, 30–33.
• Markiewicz A., Aleksandrowski P., Czarnecka K., Doktór S. & Graniczny M., 1995. Tektonika a rozkład naprężeń pierwotnych i wtórnych w obszarze ZG „Rudna”. Prace CBPM CUPRUM, Wrocław.
• Markiewicz A. & Dmyszewicz K., 2006. Participation of salt Na1 during forming copper mineralization on the Foresudetic Monocline (SW Poland). Materiały Sympozjum Polska Mineralogia w 100-ną rocznicę urodzin profesora Andrzeja Bolewskiego, Kraków 19.09.2006, Kwartalnik Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 22, 3, Wyd. Sigmie PAN, Kraków, 123–133.
• Markiewicz A., Dmyszewicz K., Kalisz M., Kozula R., Sadecki Z., Sobociński J., Klimkiewicz A., Cygan S. & Zaczek S., 2006b. Program badań za pomocą otworów wiertniczych wykonanych z powierzchni terenu w obszarach koncesyjnych złóż rud miedzi. Prace KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Markiewicz A., Dziedziak T., Kalisz M., Pyra J., Zaczek S., Cygan S., Niedbał M. & Barańska- Buslik A., 2006c. Pogram pozyskania solanki ze złóż soli kamiennej do celów produkcji chloru, ługu sodowego i wodoru (rejon Rawicza). Prace KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Markiewicz A., Farbisz J. & Cygan S., 2005a. Badania strukturalne pokrywy permskomezozoicznej w trakcie zgłębiania szybu R-XI, w celu wskazania zagrożeń wodnych i geotechnicznych. Etap II: Budowa geologiczna kompleksu permskiego. Archiwum CBPM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Markiewicz A., Kalisz M., Farbisz J., Zaczek S. & Dmyszewicz K., 2006a. Badania strukturalne pokrywy permsko-mezozoicznej w trakcie zgłębiania szybu R-XI, w celu wskazania zagrożeń wodnych i geotechnicznych. Etap III: Model budowy geologicznej rejonu Grodowca. Prace KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Markiewicz A., Kalisz M., Krzywiec P., Wróbel G., Farbisz J., Zaczek S. & Dmyszewicz K., 2005b. Określenie budowy tektonicznej pokrywy permsko-mezozoicznej i piętra kenozoicznego w rejonie projektowanego szybu SW-4 w celu wskazania zagrożeń wodnych i geotechnicznych. Prace KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Markiewicz A. & Mantke M., 1990. Sprawozdanie z badań geologicznych w trakcie zgłębiania szybu SG 1. Prace ZBiPM CUPRUM, Wrocław.
• Markiewicz A. & Piotrowski A., 1999. Wpływ tektoniki soli cechsztyńskich na współczesną morfologię Środkowego i Dolnego Nadodrza. Przegląd Geologiczny, 47, 10, 937–941.
• Markiewicz A. & Winnicki J., 1997. On geological structure of the Ostrzeszów Hills. Geological Quarterly, 41, 3, 347–364.
• Markiewicz A. & Winnicki J., 2005. Plejstoceńska reaktywacja cienkopokrywowej struktury monokliny przedsudeckiej a strefy dużych zaburzeń glacitektonicznych w rejonie Zielonej Góry, Kożuchowa i Głogowa (SW Polska). Materiały VI Ogólnopolskiej Konferencji Neotektonika Polski. Aktywne uskoki Europy Środkowej”, Srebrna Góra 26–28.09.2005, Komisja Neotektoniki Komitetu Badań Czwartorzędu PAN, Oddział Dolnośląski PIG, ING Uniwersytetu Jagiellońskiego, Galicia Tectonic Group, Wrocław, 40–42.
• Markiewicz A. & Winnicki J., 2007a. Morfotektonika Wału Trzebnickiego (Śląskiego). Materiały X Sympozjum Glacitektoniki, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, 134, 113–131.
• Markiewicz A. & Winnicki J., 2007b. Morfotektonika marginalnych stref europejskich zlodowaceń na przykładzie Wału Trzebnickiego (Śląskiego). W: Jubileuszowa sesja naukowa Państwowego Instytutu Geologicznego 45-lecie pracy naukowej doc. dr. hab. Andrzeja Bera pt. Badania czwartorzędu w Polsce i ochrona geośrodowiska, 27.11.2007, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa (materiały niepublikowane).
• Markiewicz A., Zielińska A. & Cygan S., 2009. Zróżnicowanie wykształcenia wapienia cechsztyńskiego (Ca1) w obszarze kopalni Rudna, w aspekcie oceny warunków stropowych robót udostępniających i eksploatacyjnych. Prace KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Mądrala M., 2008. Modelowanie przemian składu chemicznego wód podziemnych permskiego piętra wodonośnego w rejonie lubińsko-głogowskiego obszaru miedzionośnego. Biuletyn PIG, 431, 53–160.
• Peryt T.M., 1978. Zarys stratygrafii cechsztynu niecki północnosudeckiej. Kwartalnik Geologiczny, 22, 1, 59–82.
• Peryt T.M., 1981. Cechsztyn w otoczeniu bloku przedsudeckiego. Kwartalnik Geologiczny, 25, 1, 75–91.
• Peryt T.M., 1984. Sedymentacja i wczesna diageneza wapienia cechsztyńskiego w Polsce zachodniej. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 190, 1–80.
• Poborski J., 1960. Cechsztyńskie zagłębie solne Europy środkowej na ziemiach polskich. Prace Instytutu Geologicznego, 30, cz. II, 355–366.
• Poborski J., 1964. Stosunki facjalne w zagłębiu cechsztyńskim w Polsce. Kwartalnik Geologiczny, 8, 1, 111–121.
• Poborski J., 1969. Nowy obraz stosunków facjalnych w zagłębiu cechsztyńskim w Polsce. Kwartalnik Geologiczny, 14, 1, 95–99.
• Podemski M., 1963. Zagadnienie sedymentacji cechsztynu w rejonie Lubin Legnicki – Sieroszowice. Kwartalnik Geologiczny, 7, 3, 511–512.
• Podemski M., 1965. Rozwój sedymentacji utworów cechsztynu w rejonie Lubin Legnicki – Sieroszowice. Kwartalnik Geologiczny, 9, 1, 115–128.
• Podemski M., 1972. Cechsztyńskie sole kamienne i potasowe cyklotemów Z2, Z3 w okolicach Nowej Soli. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 260, 5–62.
• Podemski M., 1973. Sedymentacja cechsztyńska zachodniej części monokliny przedsudeckiej na przykładzie okolic Nowej Soli. Prace Instytutu Geologicznego, 71, 1–101.
• Richter-Bernburg G., 1951. Zwei Beitrage zur Fazie. Tektonik und Kupferfuhrung des Zechsteins I. Waldeck, II. Nordsudeten. Geologische jahrbuch, Bd. 65, 145–212.
• Rydzewski A., 1964. Petrografia i mineralizacja osadów górnego permu na monoklinie przedsudeckiej i peryklinie Żar. Przegląd Geologiczny, 12, 12, 476–479.
• Sadzikowska M., 2001. Współczesne precypitaty złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Zakład Złóż Rud i Soli, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, AGH, Kraków, 1–65 (praca magisterska).
• Słupczyński K., 1979. Conditions of natural gas occurrence in the formations of Lower Permian of the Fore-Sudeten Monocline (in Polish with English summary). Prace Geologiczne Komisji Nauk Geologicznych PAN, 118, 1–106.
• Sokołowski J., 1967. Charakterystyka geologiczna i strukturalna obszaru przedsudeckiego. Geologica Sudetica, 3, 297–367.
• Sokołowski J., 1968. Charakterystyka geologiczna i strukturalna jednostek regionalnych Polski pod kątem poszukiwań bituminów. W: Biernat J. et al. (red.), Surowce mineralne, 1, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa, 1–169.
• Sokołowski J., 1972. Rola tektoniki salinarnej cechsztynu w modelowaniu pokrywy mezokenozoicznej (The role of the salinarny tectonics in modeling of the Mesozoikand Cainozoic formations). Biuletyn Instytutu Geologicznego, 252 (Uroczysta Sesja Naukowa 50-lecia IG), 99–118.
• Sokołowski J., 1974. Geodynamika rozwoju oraz prawidłowości rozmieszczenia węglowodorów obszaru przedsudeckiego. Acta Geologica Polonica, 24, 4, 601–630.
• Stasik I., 1978. Z petrografii najstarszej soli kamiennej w LGOM. Przegląd Geologiczny, 7, 423–425.
• Steward F.H., 1949. The petrology of the evaporites of the Eskdale no boring, east Yorkshire. (Part I). Mineralogical Magazine, 28, 206, 621–675.
• Szybist A., 1976. Złoże soli kamiennej w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym. Przegląd Geologiczny, 24, 10, 572–576.
• Tomaszewski J.B., 1962a. Problemy stratygrafii monokliny przedsudeckiej w rejonie Lubina i Sieroszowic. Rudy i Metale Nieżelazne, 7, 12, 547–551.
• Tomaszewski J.B., 1962b. Utwory solne cechsztynu monokliny przedsudeckiej w rejonie Lubina i Sieroszowic. Przegląd Geologiczny, 10, 12, 668–671.
• Waśniowski B. & Markiewicz A., 2007. Skład chemiczny wód podziemnych kopalń rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. W: Materiały Konferencji Geologiczne, gospodarcze i społeczne znaczenie odkrycia złoża rud miedzi, Lubin 26–28.09.2007, 221–249.
• Waśniowski B., Markiewicz A., Kalisz M., Mądrala M. & Cygan S., 2007. Zmienność wskaźników hydrochemicznych wód drenażowych w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. Prace KGHM CUPRUM sp. z o.o. CBR, Wrocław.
• Zwierzycki J., 1947. Zagadnienie soli potasowych w Polsce. Przegląd Geologiczny, 12, 912–926.
• Zwierzycki J., 1951. Sole potasowe na północ od Wrocławia. W: Księga pamiątkowa ku czci Prof. Karola Bohdanowicza, Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 7, 257–353.