Stratygrafia osadów pogranicza ordowiku i syluru północno-wschodniej Polski i ich korelacja ze stratotypowymi profilami Estonii

• Autorzy: Modliński Z. , Nolvak J. , Szymański B.

Warianty tytułu

EN

Stratigraphy of the Ordovician and Silurian boundary deposits in northeastern Poland and their correlation with the stratotype sections in Estonia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Seria osadów pogranicza ordowiku i syluru w profilach otworów wiertniczych Widowo IG 1 (głęb. 700,0-730,0 m) i Prabuty IG 1 (głęb. 3348,0-3372,0 m) zawiera urozmaicony taksonomicznie i bogaty ilościowo zespół Chitinozoa. Zidentyfikowano okazy 57 taksonów, w tym 48 w randze gatunku i podgatunku, dokumentujących odpowiedniki 6 standardowych poziomów i dwóch podpoziomów regionalnej skali bałtoskańskiej. Są to następujące poziomy i podpoziomy (od najstarszego): w ordowiku -(fungiformis) = spinifera z podpoziomami angusta i reticulifera, bergstroemi; w sylurze - longicollis, margaritana, proboscifera oraz mamilla. Znaczny stopień kondensacji osadów i niedostatecznie urozmaicony skład taksonomiczny zespołów Chitinozoa w interwale 706,0-708,3 m profilu Widowo IG 1 uniemożliwia wyróżnienie odpowiedników poziomów acuminata i banwyensis, a tym samym niemożliwe jest rozgraniczenie poziomów proboscifera i margiritana. Identyfikacja odpowiedników standardowych poziomów i podpoziomów Chitinozoa regionalnego podziału bałtoskańskiego pozwala na jednoznaczne i precyzyjne korelacje sekwencji węglanowo-klastycznej z pogranicza ordowiku i syluru profilów Widowo IG 1 i Prabuty IG 1 z równowiekowymi sekwencjami obszarów sąsiednich: Polski (otw.: Kętrzyn IG 1, Proniewicze IG 1, Klewno 1), Estonii (otw.: Rapla 1, Tartu (453), Taga-Roostoja (25A), Ruhnu, Mehikoorma (421), Viljandi) oraz zachodniego WołynianaUkrainie (otw. Kowel 1 - nr 5415).

EN

The carbonate-silicoclastic sequence at the Ordovician and Silurian boundary in the Widowo IG 1 (depth 700.0-730.0 m) and Prabuty IG 1 (depth 3348.0-3372.0 m) boreholes contains a diversified and abundant Chitinozoa assemblage. A total of 57 taxa were identified (48 of them to the species and subspecies rank) which document 6 standard zones of the regional Baltoscandian scale. These are the following zones and subzones: in the Ordovician -(fungiformis) = spinifera Zone, including angusta and reticulifera subzones, bergstroemi; in the Silurian - longicollis, margaritana, proboscifera and mamilla zones. The chitinozoan zones of margaritana and proboscifera from the Widowo IG 1 borehole (depth 706.0-708.3 m) could not be identified. It was also impossible to distinguish the acuminata and banwyensis zones due to very strong condensation of the succession. The determination of extent and boundaries as well as the position of the zones and subzones within the section enables precise correlation of the Ordovician and Silurian carbonate-silicoclastic sequence from the Widowo IG 1 and Prabuty IG 1 boreholes with the isochronous sections in the adjacent areas of Poland (Kętrzyn IG 1, Proniewicze IG 1, and Klewno 1 boreholes), Estonia (Rapla 1, Tartu (453), Taga-Roostoja (25A), Ruhnu, Mehikoorma (42I) and Viljandi boreholes) and western Volhynia of Ukraine (Kowel 1 borehole - no 5415).

Słowa kluczowe

PL

Chitinozoa; biostratygrafia; granica ordowik/sylur; obniżenie podlaskie; obniżenie bałtyckie; północno-wschodnia Polska

EN

Chitinozoa; biostratigraphy; Ordovician-Silurian boundary; Podlasie Depression; Baltic Depression; north-eastern Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 427
• Strony: 61--78
• Opis fizyczny: Bibliogr. 66 poz., rys.

Twórcy

autor

Modliński Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Nolvak J.

• Instytut of Geology, Tallinn University of Technology, Ehitajate tee 5, 19086 Tallinn, Estonia

autor

Szymański B.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• BAUERT G., BAUERT H., 1998 - List of chitinozoan samples. W: Tartu (453) Drillcore, app. 14. Estonian Geol Sec. Bull ,1
• BEDNARCZYK W., 1998 - Chitinozoa-bearing horizonts in the Ordovician of northern Poland. Comm. Intern. de Microfore du Paleozoique, Newsletter, 55, 26.
• BEDNARCZYK W., 1999 - Chitinozoa-bearing horizons in the Ordovician of northern Poland in the light of conodont stratigraphy. Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 47, 1: 1-14.
• BRENCHLEY P.J., MARSHALL J.D., HINTS L., NOLVAK J., 1997 -New isotopic data solving an old biostratigraphic problem: the age of the upper Ordovician brachiopod Holorhynchus giganteus. J. Geol. Soc. London, 154: 335-342.
• BRENCHLEY P.J., CARDEN G.A., HINTS L., KALJO D., MARSHALL J.D., MARTMA T., MEIDLA T., NOLVAK J., 2003 - High-resolution stable isotope stratigraphy of Upper Ordovician sequences: Constraints on the timing of bioevents and environmental changes associated with mass extinction and glaciation. Geol Soc. Am. Bull., 115, 1: 89-104.
• CHILINGAR G.V., BISSEL H.J., FAIRBRIDGE R.W., 1967 - Carbonate rocks. Devel Sedim., 8.
• DUNHAM R.J., 1962 - Classification of carbonate rocks according to depositional texture. W: Classification of carbonate rocks (red. W.E. Ham). Am. Ass. Petrol. Geol. Mem., l: 108-121.
• EISENACK A., 1962 - Neotypen baltischer Silur-Chitinozoen und neue Arten. Neues .Jahrb. Geol. Palliont. Abhandl., 114: 291-316.
• FOLK R.L., 1959 - Practical petrographic classification of limestones. Biull. Am. Ass. Petr. Geol., 43, l: 1-38.
• FOLK R.L., 1968 – Petrology of sedimentary rocks. The University of Texas, Austria.
• FORTEY R.A., HARPER D.A.T., INGHAM J.K., OWEN A.W., RUSHTON A.W.A., 1995 - A revision of Ordovician series and stages from the historical type area. Geol. Mag., 132, 1: 15-30.
• GRADZIŃSKI R, KOSTECKA A., RADOMSKI A., UNRUG R., 1986 - Zarys sedymentologii. Wyd. Geol., Warszawa.
• GRADSTEIN F., OGG J., SMITH A., 2004 -A geologic time scale. Cambridge Univ. Press, Cambridge.
• HARRIS M.T., SHEEHAN P.M., AINSAAR L., HINTS L., MANNIK P., NOLVAK J., RUBEL M., 2004 - Upper Ordovician sequences of western Estonia. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 210: 135-148.
• JAANUSSON V., 1976 - Faunal dynamics in the Middle Ordovician (Viruan) of Balto-Scandia. The Ordovician system: 301-326. Univ. of Wales Press and National Mus. of Wales, Cardiff.
• JAANUSSON V.,1995 - Confacies differentiation and upper Middle Ordovician correlation in the Baltoscandian basin. Proc. Estonian Acad. Sc. Geol., 44: 73-86.
• KALJO D., NOLVAK J., UUTELA A., 1995 - Ordovician diversity patterns in the Rapla section, northern Estonia. W: Ordovician Odyssey. Short Papers for the Seventh Inter. Symp. on the Ordovician System. Book. 77: 415-418. Fullerton, California.
• KALJO D., NOLVAK J., UUTELA A., 1996 - More about Ordovician microfossil diversity patterns in the Rapla section, northern Estonia. Proc. Estonian Acad. Sc. Geol., 45, 3: 131-148.
• KALJO D., HINTS L., MARTMA T, NOLVAK J., ORASPOLD A., 2004 - Late Ordovician carbon isotope trend in Estonia, its significance in stratigraphy and environmental analysis. Palaeogeogr. Palaeoclimatol. Palaeoecol., 210: 165-185.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A.,1967 - Petrografia ordowiku i syluru na Niżu Polskim. Biul. Inst. Geol., 197: 115-327.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1971-Nowe dane do petrografii ordowiku i syluru na Niżu Polskim. Biul. Inst. Geol., 245: 253-351.
• LANGIER-KUŹNIAROWA A., 1974 - Ordowik. W: Skały platformy prekambryjskiej w Polsce (red. A. Łyszkiewicz). Cz. 2. Pokrywa osadowa. Pr. Inst. Geol., 74: 48-60.
• LOYDELL D.K., KALJO D., MANNIK P., 1998 - Integrated biostratigraphy of the lower Silurian of the Ohesaare core, Saaremaa, Estonia. Geol. Mag., 135, 6: 769-783.
• LOYDELL D.K., NESTOR V., 2005 - Integrated graptolite and chitinozoan biostratigraphy of the upper Telychian (Llandovery, Silurian) of the Ventspils D-3 core, Latvia. Geol. Mag.,142, 4: 369-376.
• ŁĄCKA B., 1986 - Poznanie krystalochemii i struktury krzemianów żelaza z osadów ordowiku NE Polski i Gór Świętokrzyskich. Arch. ING PAN, Warszawa.
• ŁĄCKA B., 1990 - Mineralogy of the Ordovician ferruginous coated grains (the Holy Cross Mountains and northern Poland). Arch. Miner., 45, 1/2: 79-97.
• ŁĄCKA B., WIEWIÓRA A., 1979 - Geneza glaukonitu z osadów arenigu obniżenia podlaskiego. Cz. 1. Petrologia osadów z glaukonitem. Arch. Miner., 35: 57-86.
• MABILLARD J.E., ALDRIDGE R.J.,1985 -Microfossil distribution across the base of the Wenlock Series in the type area. Palaeontology, 28: 89-100.
• MODLIŃSKI Z., 1973 - Stratygrafia i rozwój ordowiku w północno-wschodniej Polsce. Pr. Inst. Geol., 72.
• MODLIŃSKI Z., 1975 - Ordowik. W: Prabuty IG 1. Profile Głęb. Otw. Wiert. Państw. Inst. Geol., 27: 47-51.
• MODLIŃSKI Z., 1982 - Rozwój litofacjalny i paleogeograficzny ordowiku na obszarze platformy prekambryjskiej w Polsce. Pr. Inst. Geol., 102.
• MODLIŃSKI Z., 1990 -Uwagi o biostratygrafii osadów ordowiku wschodniej części obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol., 34, 4: 585-610.
• MODLIŃSKI Z., NOLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2001- Biostratygraficzne badania porównawcze kambru i ordowiku polskiej i estońskiej części platformy prekambryjskiej. Zadanie - Biostratygraficzne badania Chitinozoa w profilach Polski i Estonii. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• MODLIŃSKI Z., NOLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2002a-Zespoły Chitinozoa serii ordowickiej otworu Proniewicze IG 1 (NE Polska). Prz. Geol., 50, 1: 64-71.
• MODLIŃSKI Z., NOLVAK J., SZYMAŃSKI B., 2002b- Zespoły Chitinozoa serii ordowickiej otworu Kętrzyn IG 1 (NE Polska). Prz. Geol., 50, 12: 1149-1158.
• MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., 1997 - The Ordovician lithostratigraphy of the Peribaltic Depression (NE Poland). Kwart. Geol., 41, 3: 273-288.
• MODLIŃSKI Z., SZYMAŃSKI B., TELLER L., 2006 - Litostratygrafia syluru polskiej części obniżenia bałtyckiego (N Polska). Prz. Geol., 54, 9: 787-796.
• MULLINS G.L., ALDRIDGE RI._ 200-1- Chitinozoan biostratigraphy of the basal Wenlock Series (Silurian) Global Straxotype Section and Point. Palaeontology. 47, 3: 745-773.
• NEHRING-LEFELD M., 1985 - Konodonty ordowickie obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol., 31, 2; 3: 279-322.
• NEHRING-LEFELD M., MODLIŃSKI Z., SWADOWSKA E., 1997 - Thermal evolution of the Ordovician in the western margin of the East-European Platform: CAI and Ro data. Geol. Quart., 41, 2: 129-138.
• NESTOR V., 1994 - Early Silurian chitinozoans of Estonia and north Latvia. Academia, 4. Estonian Acad. Publ., Tallinn.
• NESTOR V., 1997 - Silurian. W: Geology and mineral resources of Estonia (red. A. Raukas, A. Teedmae): 89-106. Tallinn.
• NESTOR V., 2003 - Distribution of Silurian chitinozoans. W: Ruhnu (500) drill core. Estonian Geol. Sec. Bull., 5: 13-14, app. 14.
• NESTOR V., 2005 - Chitinozoans of the Margachitina margaritana Biozone and the Llandovery-Wenlock boundary in the West Estonian drill cores. Proc. Estonian Acad. Sc. Geol., 54, 2: 87-111.
• NOLVAK J., 1999a- Ordovician chitinozoan biozonation of Baltoscandia. Acta Univ. Carolinae-Geol., 43, 1/2: 287-291.
• NOLVAK J., 1999b - Distribution of chitinozoans. W: Taga-Roostoja (25A) drill core. Estonian Geol. Sec. Bull., 2: 10-12, app. 6
• NOLVAK J., GRAHN Y., 1993 - Ordovician chitinozoan zones from Baltoscandia. Rev. Palaeobot. Palynol., 79: 245-269.
• NOLVAK J., 2003 - Distribution of Ordovician chitinozoans. W: Ruhnu (500) drill core. Estonian Geol. Sec. Bull., 5: 23-25, app. 23.
• NOLVAK J., 2005 - Distribution of Ordovician chitinozoans. W: Mehikoorma (421) drill core. Estonian Geol. Sec. Bull., 6: 20-22, app. 26, 27.
• PARIS F., GRAHN Y., NESTOR V., LAKOVA I., 1999 - A revised chitinozoan classification. J. Paleont., 74: 549-570.
• PETTIJOHN EJ., POTTER P.E., SIEVER R., 1972 - Sand and sandstone. Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York.
• PODHALAŃSKA T.,1992 - Phosphatization of the Lower-Middle Ordovician sediments from the Podlasie Depression (eastern Poland). Arch. Miner., 48, 1/2: 27-40.
• RYKA W., MALISZEWSKA A., 1982 - Słownik petrograficzny. Wyd. Geol., Warszawa.
• SAADRE T., STOUGE S., NOLVAK J., EINASTO R., 2001 - Lower to Middle Ordovician stratigraphy of the Kovel-1 (No 5415) Core, Western Volynia, Ukraine. Working Group on the Geology of Baltoscandia. WOGOGOB-2001. IGCP, 410: 41-42.
• SAMUELSSON J., VECOLI M., BEDNARCZYK W.S., VERNIERS J, 2002 - Timing of the Avalonia-Baltica plate convergence as inferred from palaeogeographic and stratigraphic data of chitinozoan assemblages in west Pomerania, northern Poland. W: Palaeozoic amalgamation of Central Europe. (red. J.A. Winchester i in.). Geol Soc., London Spec. Publ., 201: 95-103.
• SZYMAŃSKI B., 1973 - Osady tremadoku i arenigu na obszarze Białowieży. Pr. Inst. Geol., 69.
• SZYMAŃSKI B., 1984 - Osady tremadoku i arenigu w północno-wschodniej Polsce. Pr. Inst. Geol., 118.
• SZYMAŃSKI B., 1985 - Stromatolity lanwirnu górnego z północno-wschodniej części obniżenia podlaskiego. Kwart. Geol., 29, 3/4: 597-624.
• TOMCZYK H., 1986 - Rozwój litofacjalny landoweru i wenloku platformy wschodnioeuropejskiej (w obszarze Polski). Kwart. Geol., 30, 2: 384-386.
• TOMCZYKOWA E., 1964 - Ordowik platformy wschodnioeuropejskiej na obszarze Polski. Kwart. Geol., 8, 3: 491-504.
• TOMCZYKOWA E., 1988 - Silurian and Lower Devonian biostratigraphy and palaeoecology in Poland. Biul. Inst. Geol., 359, 8: 21-42.
• TURNAU-MORAWSKA M., 1963 - Zmiany facjalne skał żelazistych w ordowiku podłoża północno-wschodniej Polski. Kwart. Geol., 7, 1: 26-36.
• VERNIERS J., NESTOR V., PARIS F., DUFKA P., SUTHERLAND S., VAN GROOTEL G., 1995 - A global Chitinozoa biozonation for the Silurian. Geol. Mag., 132, 6: 651-666.
• WEBBY B.D., 1998 - Steps toward a global standard for Ordovician stratigraphy. Newsl. Stratigr., 36, 1: 1-33.
• WRONA R., BEDNARCZYK W. S., STEMPIEŃ-SAŁEK M., 2001 - Chitinozoans and acritarchs from the Ordovician of the Skibno 1 borehole, Pomerania, Poland: implications for stratigraphy and palaeogeography. Acta Geol. Pol., 51, 4: 317-331.
• ZNOSKO J., 1964 - Ordowik obszaru Białowieży i Mielnika. Kwart. Geol., 8, 1: 60-72.