Uwagi o neotektonice Polski: wybrane przykłady

• Autorzy: Zuchiewicz W. , Badura J. , Jarosiński M.

Warianty tytułu

EN

Neotectonics of Poland: selected examples

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania neotektoniczne w Polsce koncentrują się głównie na przejawach aktywności tektonicznej w późnym neogenie i czwartorzędzie, a także mierzonych geodezyjnie współczesnych ruchach pionowych i poziomych. Do zagadnień budzących największe zainteresowanie należą: periodyczność ruchów neotektonicznych (plioceńsko-czwartorzędowych), oszacowanie parametrów neotektonicznego pola naprężeń, amplituda i tempo ruchów czwartorzędowych i współczesnych, rozwój młodych uskoków, wzajemne zależności między rozmieszczeniem aktywnych uskoków, foto- i topolineamentów a współczesną sejsmicznością, a także rola człowieka w reaktywacji stref uskokowych. Rozmiary zrzutu czwartorzędowych uskoków normalnych zmieniały się od 40-50 m i >100 m w Sudetach i na Wyżynie Lubelskiej do kilku - kilkudziesięciu metrów w Karpatach. Średnie tempo uskokowania w czwartorzędzie wyniosło 0,02-0,05 mm/rok, pozwalając zaliczyć analizowane uskoki do nieaktywnych, względnie o słabej aktywności. Do podobnych wniosków skłaniają wyniki powtarzanych kampanii pomiarowych GPS. Niektóre młode uskoki wykazywały przemieszczenia przesuwcze, a pojedyncze uskoki w Polsce środkowej miały charakter czwartorzędowych nasunięć, o amplitudzie rzędu 40-50 m. Na uaktywnienie niektórych nasunięć zewnętrznokarpackich wskazują koncentracje stanowisk zawierających spękane klasty w plejstoceńskich i holoceńskich seriach rzecznych. Epizody wzmożonej aktywności uskokowania miały miejsce we wczesnym czwartorzędzie, w interglacjale mazowieckim oraz w trakcie lub wkrótce po zakończeniu zlodowacenia odry. Niektóre z uskoków przejawiały ponadto aktywność w holocenie. Współczesna aktywność sejsmiczna wiąże się z uskokami przesuwczymi EN-WSW i NE-SW w Karpatach, a poza Karpatami - ze strefami uskokowymi układającymi się równolegle do sudeckiego uskoku brzeżnego i strefy Teisseyre'a-Tornquista. Pomiary współczesnych naprężeń metodą analizy struktur breakouts oraz szczelinowania hydraulicznego wskazują na ruch Karpat ku NE i NNE. Nacisk ten jest przenoszony na odległość kilkuset kilometrów w obręb platformy wschodnioeuropejskiej, a jego akomodacja prowadzi do systematycznego ugięcia trajektorii naprężeń od NNE-SSW w południowej części kraju do NNW-SSE na obszarze bałtyckim, gdzie nacisk Karpat jest kompensowany przez nacisk grzbietu śródatlantyckiego. W strefie transeuropejskiego szwu tektonicznego (TESZ) częste rotacje osi maksymalnej kompresji od N-S do NW-SE na różnych głębokościach otworów wiertniczych oraz pomiędzy wierceniami zdają się wskazywać na przesuwczą akomodację nacisku generowanego przez Karpaty. Wyniki testów szczelinowania hydraulicznego sugerują przewagę reżimu przesuwczego w Polsce południowo-wschodniej, natomiast w części zachodniej dominuje reżim ekstensyjny z niewielkim udziałem składowej przesuwczej.

EN

Neotectonic studies in Poland concern mainly manifestations of those tectonic movements that have been active in Late Neogene and Quaternary times, as well as geodetically measured recent vertical and horizontal crustal motions. Among problems of particular interest, the following should be listed: periodicity of neotectonic (mostly Quaternary) activity, estimation of the parametres of the neotectonic stress field, amplitudes and rates of Quaternary and recent movements, development of neotectonic troughs and young faults, mutual relationships among photolineaments, geological structures and recent seismicity, as well as the role of tectonic reactivation of fault zones due to human activity. Neotectonic faults in Poland have developed in Neogene and Quaternary times due to reactivation of Laramide or older structures, or in the Quaternary due to reactivation of Neogene faults. The size of throw of Quaternary faults changes from 40-50 m and >100 m in the Sudetes and the Lublin Upland, to several - several tens of inetres in the Carpathians. The average rate of faulting during Quaternary times has been 0.02 to 0.05 mm/yr, what enables one to include these structures into the domains of inactive or low-activity faults. A similar conclusion can be drawn from the results of repeated precise levellings and GPS campaigns. Strike-slip displacements have been postulated for some of these faults. Isolated faults in Central Poland have shown middle Quaternary thrusting of the order of 40-50 m, and some of the Outer Carpathian overthrusts tend to reveal young Quaternary activity, as indicated, among others, by concentrations of fractured pebbles within the thrust zones. Episodes of increased intensity of faulting took place in the early Quaternary, in the Mazovian (Holsteinian) Interglacial, and during or shortly after the Odranian (Drenthe) glacial stage. Some of the faults have also been active in Holocene times. Recent seismic activity is often related to strike-slip faults, which in the Carpathians trend ENE-WSW and NE-SW, whereas outside the Carpathians they are oriented parallel to the margin of the East-European Platform and the Sudetic Marginal Fault. Recent stress measurements indicate that the Carpathians are being exposed to tectonic push from the hinterland, which generates NNE-oriented compression in the eastern part of the Outer Carpathian fold-and-thrust belt. This push is transmitted farther to the north along the marginal part of the East-European Platform. Successive accommodation of this push is evidenced by systematic distortion of tectonic compression from NNE-SSW in the southern segment to NNW-SSE in the Baltic portion of the East-European Platform, where the Carpathian push is balanced with the North Atlantic ridge push. Within the Trans-European Suture Zone, frequent stress rotations between N-S and NW-SE in vertical borehole sections and among boreholes suggest a discrete strike-slip accommodation of the Carpathian push. Dominance of strike-slip fault stress regime was constrained by hydraulic fracturing tests in boreholes located in SE Poland, while in western Poland extensional stress regime with some amount of strike-slip component prevails.

Słowa kluczowe

PL

neotektonika; morfotektonika; aktywne uskoki; współczesne pole naprężeń; Polska

EN

neotectonics; morphotectonics; young faulting; recent stress field; Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 425
• Strony: 105--127
• Opis fizyczny: Bibliogr. 114 poz., rys.

Twórcy

autor

Zuchiewicz W.

• Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Badura J.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Dolnośląski, al. Jaworowa 19, 53-122 Wrocław

autor

Jarosiński M.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• BADURA J., PRZYBYLSKI B., 2000 - Mapa neotektoniczna Dolnego Śląska 1:400 000. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Oddz. Dolnośląski, Wrocław.
• BADURA J., PRZYBYLSKI B., TOKARSKI A., ŚWIERCZEWSKA A., 2007a - Tarasy rzeczne Nysy Kłodzkiej oraz drobne plejstoceńskie struktury tektoniczne w strefie sudeckiego uskoku brzeżnego i przełomu bardzkiego w Janowcu. Prz. Geol., 55, 3: 228-235.
• BADURA J., ZUCHIEWICZ W., GÓRECKI A., SROKA W., PRZYBYLSKI B., ŻYSZKOWSKA M., 2003 - Morphotectonic properties of the Sudetic Marginal Fault, SW Poland. Acta Montana IRSMAS CR, ser. A, 24, 131: 21-49.
• BADURA J., ZUCHIEWICZ W., STEPANCIKOVA P., PRZYBYLSKI B., KONTNY B., CACOŃ S., 2007b - The Sudetic Marginal Fault: a Survey of Triangular Facets and Morphometric Parameters. W: Proceedings and excursion guide. Czech- Tec 07, 5th Meeting of the Central European Tectonic Studies Group (CETeG) & 12th Meeting of the Czech Tectonic Studies Group (CTS), April 11-14, 2007, Tepla, Czech Republic (red. Z. Venera): 13-14. Praha.
• BARANIECKA M.D., 1979 - Quaternary dislocation zones along main structural tectonic borders of Polish Lowland. Quaternary Studies in Poland, 1: 5-14.
• BARANIECKA M.D., 1983 - Fazy małopolska, kujawska i mazowiecka jako fazy tektoniczne w czwartorzędzie Polski. III Kraj. Symp. „Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce", t. 4: 183-193. Ossolineum, Wrocław.
• BARANIECKA M.D.; 1995 - Quaternary tectonic structures of the margins of the Kujavian Ridge, Polish Lowland. Fol. Quatern., 66: 39-49.
• BAUMGART-KOTARBA M., DEC J., ŚLUSARCZYK R., 2001 - Quaternary tectonic grabens of Wróblówka and Pieniążkowice and their relation to Neogene strata of the Orava Basin and Pliocene sediments of the Domański Wierch Series in Podhale, Polish West Carpathians. Studia Geomorph. Carpatho- Balcan., 35: 101-119.
• BER A., 2000 - Plejstocen Polski północno-wschodniej w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich. Pr. Państw. Inst. Geol., 170.
• BER A., RYKA W., 1998 - Influence of the crystalline basement on the sedimentary cover of the eastern part of the Peribaltic Depression, Poland. Pr. Państw: Inst. Geol., 161: 171-182.
• BIRKENMAJER K., 1976 - Plejstoceńskie deformacje tektoniczne w Szaflarach na Podhalu. Rocz.. Pol. Tow. Geol., 46: 309-324.
• BORÓWKA M., 1991 - Problem odpływu pradolinnego wód roztopowych fazy leszczyńskiej w Wielkopolsce w świetle literatury i analizy morfometrycznej poziomów terasowych. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Ser. A, 42: 19-48.
• BRODZIKOWSKI K., 1987 - Charakterystyka oraz interpretacja paleogeograficzna osadów formacji „Chojny". W: Czwartorzęd rejonu Bełchatowa (red. M.D. Baraniecka, K. Brodzikowski, L. Kasza): 47-62. Państw. Inst. Geol., Wrocław-Warszawa.
• BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T., 2002 - The dependence of relief on tectonics in the South-West escarpment zone of Tomaszowskie Roztocze (SE Poland). Landform Analysis, 3: 13-24.
• BRZEZIŃSKA-WÓJCIK T., SUPERSON J., 2004 - Neotectonic conditions of sedimentation and erosion in small fluvial basins of the Roztocze Tomaszowskie (south-eastern Poland). Zeitschr. Geomorph., N. F., 48: 167-184.
• CZARNECKA K., 1988 - Genesis of tectonic movements in Upper Silesia, Poland. J. Geodyn., 10: 301-307.
• CZARNECKI K. (red.), 2004 - Badania geodynamiczne pienińskiego pasa skałkowego w rejonie Czorsztyna. Monografia. Wyd. PWarsz. Warszawa.
• DYJOR S., 1983 - Ewolucja trzeciorzędowych przedgórskich rowów tektonicznych centralnych i Wschodnich Sudetów. III Kraj. Symp. „Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce", t. 4: 155-181. Ossolineum. Wrocław.
• DYJOR S., 1993 - Etapy blokowego rozwoju Sudetów i ich przedpola w neogenie i starszym czwartorzędzie. Fol. Quatern., 64: 25-41.
• DYJOR S., 1995 - Young Quaternary and recent crustal movements in Lower Silesia, SW Poland. Fol. Quatern., 66: 51- 58.
• DYJOR S., MROCZKOWSKA B., MROCZKOWSKI J., 1995 - Hydrogeochemiczne wskaźniki współczesnej aktywności tektonicznej Dolnego Śląska. Acta Univ. Wratisl., 1739, Pr. Geol.-Miner., 50: 109-115.
• GŁAZEK J., LISZKOWSKI J., ŚLEDZIŃSKI J., VYSKOCIL P. (red.), 2006 - Report on geodynamics of Central Europe. Current status of geotectonic investigations in Central Europe. Reports on Geodesy, 4, 79.
• GŁAZEK J., SZYNKIEWICZ A., 1980 - Kras między Pilicą a Wartą i jego praktyczne znaczenie. Przew. 52. Zjazdu Pol. Tow. Geol.: 84-99. Wyd. Geol., Warszawa.
• GOTOWAŁA R., HAŁUSZCZAK A., 2002 - The Late Alpine structural development of the Kleszczów Graben (Central Po land) as a result of a reactivation of the pre-existing regional dislocations. EGU Stephan Mueller Spec. Publ. Ser, 1: 137- 150.
• GRYGAR R., JELINEK J., 2003 - The Upper Morava and Nysa pull-apart grabens - the evidence of neotectonic dextral transtension on the Sudetic fault system. Acta Montana IRSM AS CR, Ser. A, 24, 131: 51-59.
• GUTERCH B, 2006 - Seismic events in the Orava-Nowy Targ Basin, Western Carpathians, November 30, 2004 - December 2005. Acta Geodyn. Geomater., 3, 3(143): 85-95.
• GUTERCH B., LEWANDOWSKA-MARCINIAK H., 2002 - Seismicity and seismic hazard in Poland. Fol. Quatern., 73: 85- 99.
• GUTERCH B., LEWANDOWSKA-MARCINIAK H., LABAK P., NIEWIADOMSKI J., 2000 - Macroseismic data of seismic events in 1992-1993, Krynica region, Western Carpathians. Publs. Inst. Geophys., Pol. Acad. Sci., B-21, 316: 133-147.
• GUTERCH B., LEWANDOWSKA-MARCINIAK H., NIEWIADOMSKI J., 2005 - Earthquakes recorded in Poland along the Pieniny Klippen Belt, Western Carpathians. Acta Geoph. Pol., 53: 27-45.
• HAŁUSZCZAK A., 2007 - Dike-filled extensional structures in Cenozoic deposits of the Kleszczów Graben (central Poland). Sediment. Geol.,193: 81-92.
• HAŁUSZCZAK A., GOTOWAŁA R., CZARNECKI L., 1995 - Uskok Folwarku - przejawy tektoniki przesuwczej w zachodniej części odkrywki Bełchatów. Prz. Geol., 43, 5: 409-411.
• HANCOCK P.L., WILLIAMS G.D., 1986 - Neotectonics. J. Geol. Soc., London, 143: 325-326.
• HARASIMIUK M., HENKIEL A., 1980 - The influence of neotectonics upon valley floor development: a case study from the Wieprz Valley, Lublin Upland. Quaestiones Geogr., 6: 35-53.
• HARASIMIUK M., HENKIEL A., 1981- Kopalne formy dolinne w okolicy Łęcznej i ich znaczenie dla paleogeografii dorzecza Wieprza. Kwart. Geol., 25, 1: 147-161.
• HAVIR J., SPACEK P., 2004 - Recent tectonic activity and orientations of the principal stresses in the Jeseniky region. GeoLines, 17: 38-39.
• HENKIEL A., 1983 - Tektonika. W: Kenozoik Lubelskiego Zagłębia Węglowego (red. A. Henkiel): 41-64. Wyd. UMCS, Lublin.
• HENKIEL A., 1984 - Tektonika pokrywy mezo-kenozoicznej na północnym skłonie wału metakarpackiego. Ann. UMCS, Sec. B, 39: 15-38.
• HENKIEL A., 1993 - Wybrane profile młodych osadów przy- uskokowych w północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej. Fol. Quatern., 64: 123-136.
• JAROSIŃSKI M., 1994 - Pomiary kierunków współczesnych naprężeń skorupy ziemskiej w Polsce na podstawie analizy breakouts. Prz. Geol., 42, 12: 996-1003.
• JAROSIŃSKI M., 1998 - Contemporary stress field distortion in the Polish part of the Western Outer Carpathians and their basement. Tectonophysics, 297: 91-119.
• JAROSIŃSKI M., 1999 - Badania współczesnych naprężeń skorupy ziemskiej w głębokich otworach wiertniczych w Polsce metodą analizy struktur breakouts. Instr. Met. Bad. Geol., 56.
• JAROSIŃSKI M., 2005 - Ongoing tectonic reactivation of the Outer Carpathians and its impact on the foreland: Results of borehole breakout measurements in Poland. Tectonophysics, 410: 189-216.
• JAROSIŃSKI M., 2006 - Recent tectonic stress field investigations in Poland: a state of the art. Geol. Quart., 50, 3: 303-321.
• JURA D., 1995 - The young-Alpine morphotectonics of the Silesian Carpathian Foredeep and the recent geodynamics of the Upper Silesian Coal Basin. Tech. Poszuk. Geol., 34, 3: 13-21.
• JURA D., 1996 - Young Alpine stress field in the Bytom-Katowice Plateau, northern part of the Upper Silesian Coal Basin. W: Tectonophysics of mining areas (red. A. Idziak) : 29-40. Wyd. Uniw. Śląskiego, Katowice.
• KARABANOV A.K., GARETSKY R., LEVKOV E., AIZBERG R., 1994 - Zur neotektonischen Entwicklung des sudostlichen Ostseebeckens (Spatoligozan - Quartar). Zeitschr. geol. Wiss., 22, 1-2: 271-274.
• KARABANOV A.K., SCHWAB G., 1997 -Neotectonic structural subdivision, 1:5,000,000. IGCP Project No. 346 Neogeodynamica Baltica. Geol. Survey of Brandenburg, Kleinmachnow.
• KASIŃSKI J.R., 2004 - Paleogen i neogen w zapadliskach i rowach tektonicznych. W: Budowa geologiczna Polski. T. 1. Stratygrafia, cz. 3a. Kenozoik. Paleogen. Neogen (red. T.M. Peryt, M. Piwocki): 134-161. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• KOCISZEWSKA-MUSIAŁ G., 1978 - Czwartorzędowe surowce okruchowe Suwalszczyzny na tle budowy geologicznej. Pr. Muzeum Ziemi, 29: 3-79.
• KONTNY B., 2003 - Geodezyjne badania współczesnej kinematyki głównych struktur tektonicznych polskich Sudetów i bloku przedsudeckiego na podstawie pomiarów GPS. Zesz. Nauk. AR Wrocł., 468, Rozprawy, 202: 1-146.
• KOSMOWSKA-SUFFCZYŃSKA D., 1998 - Wpływ spękań ciosowych na kierunkowość rzeźby (na przykładzie północno- wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich). Uniw. Warsz.. Wydz. Geogr. i Studiów Reg. Warszawa.
• KOWALCZYK K., 2006 - Modeling the vertical movements of the Earth's crust with the help of the collocation method. 8 Bilateral Poland-Italy Geodetic Meeting, Wrocław.
• KOWALSKI B.J. (red.), 2000 - Geologia i geomorfologia Gór Świętokrzyskich - kontrowersje i nowe spojrzenie. Pr. Inst. Geogr. WSP w Kielcach, 4.
• KRYSIAK Z., 2000 - Tectonic evolution of the Carpathian Foredeep and its influence on Miocene sedimentation. Geol. Quart., 44, 2: 137-156.
• KRZEMIŃSKI T., PAPIŃSKA E., 1993 - Ukształtowanie powierzchni i geneza rzeźby. W Środowisko geograficzne Polski Środkowej (red. S. Pączka): 20-62. Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź.
• KRZYSZKOWSKI D. (red.), 1991 - The polyinterglacial Czyżów Formation in the Kleszczów Graben (Central Poland). Fol. Quatern., 61-62.
• KRZYSZKOWSKI D., 1992 - Czwartorzęd rowu Kleszczowa. Litostratygrafia i tektonika. Zarys problematyki na podstawie obserwacji w odkrywce KWB „Bełchatów". Stud. Geogr., 54.
• KURZAWA M., 2003 - The sedimentary record and rates of Quaternary vertical tectonic movements in NW Poland. Quatern. Intern., 101-102: 137-148.
• KURZAWA M., 2004 - Zapis ruchów neotektonicznych w osadach plejstocenu północno-zachodniej Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 407: 29-88.
• LASKOWSKA-WYSOCZAŃSKA W., 1995 - Neotectonic and glacial control on geomorphic development of middle and eastern parts of the Sandomierz Basin and the Carpathian margin. Fol. Quatern., 66: 105-122.
• LEWANDOWSKI J., 1995 - Neotectonic structures in the Racibórz-Oświęcim Basin, Upper Silesia, Southern Poland. Fol. Quatern., 66: 99-104.
• LEWANDOWSKI J., 2007 - Neotectonic structures of the Upper Silesian region, Southern Poland. Stud. Quatern., 24: 21-28.
• LISICKI S., 1997 - Plejstocen Pojezierza Mrągowskiego. Kwart. Geol., 41, 3: 327-346.
• LISZKOWSKI J., 1982 - Geneza pola współczesnych pionowych ruchów skorupy ziemskiej na obszarze Polski. Rozpr. UW. Warszawa.
• LISZKOWSKI J., 1993 - The effects of Pleistocene ice-sheet loading-deloading cycles on the bedrock structure of Poland. Fol. Quatern., 64: 7-23.
• ŁYCZEWSKA J., 1975 - Neotektonika Pasma Wójczo-Pińczowskiego. I Kraj. Symp. „Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce", t. 1: 145-155. Wyd. Geol. Warszawa.
• MAKOWSKA A., 2003 - Dynamika Tatr wyznaczana metodami geodezyjnymi. Seria Monograficzna, t. 6. Inst. Geod. Kartogr. Warszawa.
• MARUSZCZAK H., 2001 - Rozwój rzeźby wschodniej części wyżyn metakarpackich w okresie posarmackim. Prz. Geogr., 73, 3: 253-280.
• MOJSKI J.E., 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• MORAWSKI W., 2007 - Englacial kames near Jeziorany (Warmia - western Masurian Lakeland, Poland): Morphology, internal structure and origin. Sediment. Geol., 193: 47-58.
• MORNER N.-A., 1994 - Neotectonics in new perspectives. Bull. INQUA Neotectonics Comm., 17: 63-65. Stockholm.
• NEUENDORF K.K.E., MEHL J.P., Jr., JACKSON J.A., 2005 - Glossary of Geology. 5th Ed. Am. Geol. Inst., Alexandria, VA.
• NIEDZIAŁKOWSKA E., GILOT E., PAZDUR M., SZCZEPANEK K., 1985 - The Upper Vistula valley near Drogomyśl in the Late Vistulian and Holocene. Fol. Quatern., 56: 101-132.
• NIEDZIAŁKOWSKA E., SZCZEPANEK K., 1993-1994-Utwory pyłowe vistuliańskiego stożka Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 27-28: 29-44.
• NIKOŁAJEW N.I., 1949 - Noveyshaya tektonika SSSR. Trudy Kom. po izuch. chetvert. per., 8. Izd. AN SSSR, Moskva-Leningrad.
• NIKOŁAJEW N.I., NAJMARK A.A., 1976 - Noveyshaya struktura yuga i vostoka az'atskoy chasti SSSR. W: Noveyshaya tektonika, noveyshie otlozhenia i chelovek (red. N.I. Nikołajew, S.S. Faustow), Sb. 6: 3-31. Moskva.
• NITYCHORUK J., 1994 - Stratygrafia plejstocenu i paleogeomorfologia południowego Podlasia. Rocz. Międzyrzecki, 26: 23-107.
• NOWAK J., 1927 - Zarys tektoniki Polski. II Zjazd Słow. Geogr., Kraków.
• OBRUCZEW W.A., 1948 - Osnovnye cherty kinematiki i plastiki neotektoniki. Izv. AN SSSR ser. geogr. 5. Moskva.
• OSTAFICZUK S. (red.), 1995 - Proceedings of the Intemational Colloque Neogeodynamica Baltica, Sept. 1994/Katowice, Poland. Tech. Poszuk. Geol. 34, 3: 1-107.
• OSTAFICZUK S., 1997 - Representation of neogeotectonics in sub-Quaternary surface. Book of Abstracts. The 7th Int. Meeting of the Working Group „Neogeodynamica Baltica", Poland, 2-6 June, 1997. UNESCO/IGCP Project No. 346, 2 p. (bez numeracji).
• PAGACZEWSKI J., 1972 - Catalogue of earthquakes in Poland in 1000-1972 years. Mat. Pr. Inst. Geofiz. PAN, 51: 3-36.
• PIOTROWSKI A., 1999 - Wpływ zróżnicowanego obciążenia strefy krawędziowej lądolodu na migrację soli. Prz. Geol., 47, 11: 1016-1020.
• PIOTROWSKI A., 2006 - Living morphotectonics within the frames of the MELA Project. Abstracts. lst MELA Conference "Living morphotectonics of the European Lowland", 28-30 Aug. 2006, Cedynia, Poland: 4-22. Pol. Geol. Inst., Szczecin.
• POŁTOWICZ S.,1974 - Wgłębna tektonika brzegu Karpat w okolicy Tarnowa i Pilzna. Rocz. Pol. Tow. Geol., 44: 491-514.
• RAUCH-WŁODARSKA M., KALICKI T., WŁODARSKI W., BUDEK A., 2007 - Young Quaternary fossil graben in the Vistulian loess at Brzezie near Kraków (Carpathian Foredeep, South Poland). Stud. Quatern., 24: 37--45.
• RAUCH-WŁODARSKA M., ZUCHIEWICZ W., BRUD S., 2006 - Tectonics of Miocene-Pliocene fresh-water molasses in the Carpathian Foredeep (Witów Series, South Poland). J. Geodyn., 41: 369-384.
• RUTKOWSKI J., 1981 - O tektonice utworów mioceńskich w zachodniej części zapadliska połanieckiego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 51: 117-131.
• RUHLE E., 1973 - Ruchy neotektoniczne w Polsce. W Metodyka badań osadów czwartorzędowych (red. E. Ruhle): 13-31. Wyd. Geol. Warszawa.
• SCHENK V., CACOŃ S., BOSY J., KONTNY B., KOTTNAUER P., SCHENKOVA Z., 2002 - The GPS geodynamic network East Sudeten. Five annual campaigns (1997-2001), data processing and results. Acta Montana IRSM AS CR, ser. A, 20, 124: 13-23.
• SLEMMONS D.B., DEPOLO C.M., 1986 - Evaluation of active faulting and associated hazards. W: Active tectonics. Studies in geophysics (red. R.E. Wallace) : 45-62. Nat. Acad. Press, Washington, D.C..
• SZYMANKO J., WÓJCIK K., 1982 - Geology of the Middle Miocene Korytnica basin (southern slopes of the Holy Cross Mts., Central Poland) in the light of geophysical data and photogeological analysis. Acta Geol. Pol., 32: 93-108.
• ŚLEDZIŃSKI J. (red.), 2000 - Proceedings of the 2nd Czech- Polish Workshop "On recent geodynamics of the East Sudety Mts. and adjacent areas", Bolesławów, Poland, 6-8 April 2000. Reports on Geodesy, 7, 53.
• SENGOR C. M. A., GORUR N., SAROGLU F., 1985 - Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. Spec. Publ. Soc. Econ. Paleont. Miner., 37: 227-264.
• TEISSEYRE W., 1893 - Grzbiet gołogórsko-krzemieniecki jako zjawisko orotektoniczne. Kosmos, 18. Lwów.
• TOKARSKI A.K., ŚWIERCZEWSKA A., 2005 – Neofractures versus inherited fractures in structural analysis: a case study from Quaternary fluvial gravels (Outer Carpathians, Poland). Ann. Soc. Geol. Pol., 75: 95-104.
• TOKARSKI A.K., ŚWIERCZEWSKA A., ZUCHIEWICZ W., 2007a - Fractured clasts in neotectonic reconstructions: an example from the Nowy Sącz Basin, Western Outer Carpathians, Poland. Stud. Quatern., 24: 47-52.
• TOKARSKI A.K., ZUCHIEWICZ W., CUONG N.Q., ŚWIERCZEWSKA A., 2007b - Fractured casts and recent tectonics of the Outer Carpathians: a novel approach. Proceedings and excursion guide. CzechTec 07, 5th Meeting of the Central European Tectonic Studies Group (CETeG) & 12th Meeting of the Czech Tectonic Studies Group (CTS), April 11-14, 2007, Tepla, Czech Republic (red. Z. Venera): 88-89. Praha.
• UŚCINOWICZ S., 2003 - Relative sea level changes, glacio-isostatic rebound and shoreline displacement in the Southern Baltic. Pol. Geol. Inst. Spec. Papers, 10.
• UŚCINOWICZ S., 2006 - Water level changes and neotectonic processes as observed from Puck and Vistula lagoons case studies. Abstracts. lst MELA Conference "Living morphotectonics of the European Lowland", 28-30 Aug. 2006, Cedynia, Poland: 80-82. Pol. Geol. Inst., Szczecin.
• WIDERA M., 1998 - Ewolucja paleomorfologiczna i paleotektoniczna elewacji konińskiej. Geologos, 3: 55-102.
• WIDERA M., 2000 - Geneza i główne etapy rozwoju rowu Lubstowa w alpejskiej epoce tektonicznej. Prz. Geol., 48, 10: 935-941.
• WIEJACZ P., 1994 -An attempt to determine tectonic stress pat- terns in Poland. Acta Geoph. Pol., 42: 169-176.
• WIEJACZ P., 2004 - Preliminary investigation of the September 21, 2004, earthquakes of Kaliningrad region, Russia. Acta Geoph. Pol., 52: 425-441.
• WÓJCIK A., 1989 - Systemy teras rzecznych dorzecza Koszarawy w Beskidzie Żywieckim i ich związek z ruchami tektonicznymi. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcan., 22: 21-45.
• WÓJCIK A., 2003 - Czwartorzęd zachodniej części Dołów Jasielsko-Sanockich (polskie Karpaty Zewnętrzne). Pr. Państw Inst. Geol.,178.
• WYRZYKOWSKI T., 1985 - Mapa prędkości współczesnych pionowych ruchów powierzchni skorupy ziemskiej na obszarze Polski. Inst. Geod. i Kartogr., Warszawa.
• ZĄBEK Z., BARLIK M., MARGAŃSKI S., PACHUTA A., WOJCIECHOWSHI J., 1988 - Geodynamical investigations in the Pieniny Klippen Belt, Poland, from 1978 to 1985. Acta Geoph. Pol., 36: 115-137.
• ZUCHIEWICZ W., 1995a - Neotectonics of Poland: a state-of- the-art review. Fol. Quatern., 66: 7-37.
• ZUCHIEWICZ W., 1995b - Selected aspects of neotectonics of the Polish Carpathians. Fol. Quatern., 66: 145-204.
• ZUCHIEWICZ W., 2000 - Mapy 1:5 000 000: Współczesne ruchy tektoniczne, Ruchy tektoniczne w czwartorzędzie I, Ruchy tektoniczne w czwartorzędzie II, Jednostki neotektoniczno-strukturalne. W: Atlas Polski. Encyklopedia geograficzna świata ,T. XI (red. W. Maciejowski, R. Uliszak): 29-30. Wyd. Opres, Kraków.
• ZUCHIEWICZ W. (red.), 2002 - Neotectonics of Poland: recent advances. Fol. Quatern., 73: 5-99.
• ZUCHIEWICZ W., BADURA J., JAROSIŃSKI M., 2007 - Neotectonics of Poland: an overview of active faulting. Stud. Quatern., 24: 5-20.
• ZUCHIEWICZ W., TOKARSHI A. K, JAROSIŃSKI M., MARTON E., 2002 - Late Miocene to present day structural development of the Polish segment of the Outer Carpathians. EGU Stephan Mueller Spec. Publ. Ser., 3: 185-202.