Pozycja stratygraficzna osadów dolnego plejstocenu w południowej części Niziny Południowopodlaskiej - dyskusja merytoryczna

• Autorzy: Woronko B. , Żarski M. , Bujak Ł.

Warianty tytułu

EN

Stratigraphical position of lower Pleistocene sediments in Southern Podlasie Lowland - discussion

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W trzech wierceniach Budziska (ark. Okrzeja), Wola Chomejowa i Kolonia Bronisławów (ark. Adamów), wykonanych na potrzeby Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 w południowej części Niziny Południowopodlaskiej, stwierdzono duże rozbieżności w wynikach wykonywanych analiz. Analiza obtoczenia i zmatowienia ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej stwierdza, że charakteryzuje je bardzo wysoki udział ziarn kształtowanych w środowisku eolicznym. Natomiast wyniki analizy palinologicznej korelują badane osady z miocenem lub eocenem, t.j. okresami, w których nie notuje się obecności procesów eolicznych. Ponadto wyniki analizy minerałów ciężkich i uziarnienia badanych osadów pozwalają sądzić, że najprawdopodobniej osady poniżej gliny sanu 1 można korelować ze schyłkiem preglacjalnym lub z okresem bezpośrednio poprzedzającym nasunięcie najstarszego na tym terenie lądolodu zlodowacenia narwi. Ochłodzeniu towarzyszył intensywny rozwój procesów eolicznych na obszarach znajdujących się w strefie peryglacjału, rozciągającej się na południe od maksymalnego zasięgu tegoż lądolodu. Transportowany przez wiatr materiał był składany w dolinach rzecznych. Neogeńska flora notowana w analizowanych osadach najprawdopodobniej znajduje się na wtórnym złożu. Może być związana z intensywną erozją starszych osadów przez wody rzeki pra-Wieprza lub pra-Krzny.

EN

Sedimentological analysis were preformed on samples taken from three boreholes: Budziska (Okrzeja sheet), Wola Chomejowa and Kolonia Bronisławów (Adamów sheet) drilled for need of the Geological map of Poland in a scale 1:50,000 in the southern part of the Southern Podlasie Lowland. Some significant discrepancies in certain features of the sediments are observed: high share of rounded and frosted quartz sand grains show aeolian environment of sedimentation. However according to the results of palynological analysis, the sediments were deposited in Miocene or Eocene periods, when aeolian processes are thought to be rather absent. Moreover, results of heavy minerals analysis and sieving analysis allow to infer that sediments lying under glacial till of San 1 can be correlated with the end of Preglaciation or with a period directly preceding oldest glacial transgression in this area, the Narevian Glaciation. During climate deterioration aeolian processes intensified in the periglacial zone south of the maximum glacial extend. Wind transported material was accumulated in river valleys. Neogene flora found in these sediments was probably redeposited and originated from older sediments eroded by the pra-Wieprza or pra-Krzna rivers.

Słowa kluczowe

PL

analiza sedymentologiczna; plejstocen; stratygrafia; Nizina Południowopodlaska

EN

Pleistocene; stratigraphy; sedimentological analysis; Southern Podlasie Lowland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 425
• Strony: 87--103
• Opis fizyczny: Bibliogr. 72 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Woronko B.

• Zakład Geomorfologii, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa

autor

Żarski M.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Bujak Ł.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• ARMUSIEWICZ A., 2003 - Cechy teksturalne osadów czwartorzędowych w profilu „Mysiadła" k/Łochowa (Równina Wołomińska). Arch. WGiSR UW.
• BALIŃSKA-WUTTKE K., 1966 - Stratygrafia czwartorzędu okolic Rawy Mazowieckiej i Skierniewic. Biul. Inst. Geol., 187: 293-327.
• BARANIECKA M.D., 1991 - Profil Różce na tle podstawowych profili osadów preglacjalnych na południowym Mazowszu. Prz. Geol., 39, 5-6: 254-257.
• BARCZUK A., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 2001 - Znaczenie składu mineralnego osadów dla rozpoznania obecności procesów eolicznych. W: Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu (red. E. Mycielska-Dowgiałło). Pr. Sedym. Wyd. Wydz. Geogr. St. Rep. Warszawa: 39-42.
• BLUSZCZ A., 2005 - Sprawozdanie z wykonania pomiaru wieku metodą luminescencyjną 20/2005. CAG PIG. Warszawa.
• BRUD St., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., WORONKO B., 2001 - Interpretacja stratygraficzna osadów z otworu Kozły-1 z wykorzystaniem stopnia ich eolizacji. Prz. Geol., 49, 9: 688- 691.
• BUJAK Ł., 2007 - Cechy teksturalne piaszczystych osadów preglacjalnych i warunki ich sedymentacji na przykładzie stanowisk Stanisławice k. Kozienic i Niwa Babicka k. Ryk. Prz. Geol., 55, 6: 485-492.
• BUJAK Ł., WORONKO B., WROTEK K., 2006 - Cechy teksturalne osadów jako źródło informacji o warunkach środowiska sedymentacji, na przykładzie osadów plejstoceńskich z profilu Glinojeck (Równina Raciąska). Prz. Geol., 54, 4: 319-325.
• CAILLEUX A., 1942 - Les actiones eoliennes periglaciaires en Europe. Mm. Soc. Geol. de France, 41: 1-176.
• DIJKMANS J.W.A., KOSTER E.A., 1990 - Morphological development of dunes in a subarctic environment, central Kobuk Valley, Northwestern Alaska. Geografiska Annaler, 72A, 1: 93-109.
• DYBOVA-JACHOWICZ S.. SADOWSKA A. (red.), 2003 -Palinologia. Wyd. Inst. Botaniki PAN Kraków.
• FOLK R.L., WARD W., 1957 - Brazos river bar; a study in the significance of grain size parameters. J. Sed. Petrol., 27: 3-26.
• GOOD T.R., BRYANT I.D., 1985 - Fluvio-aeolian sedimentation - an example from Banks Island, N.W.T., Canada. Geografiska Annaler, 67A: 33-46.
• GOŹDZIK J., 1980 - Zastosowanie morfometrii i graniformametrii do badań osadów w kopalni węgla brunatnego Bełchatów. Studia Regionalne, IV (IX). PWN Warszawa-Łódź: 101-114.
• GOŹDZIK J., 1995 - Wybrane metody analizy kształtu ziarn piasku dla celów paleogeograficznych i stratygraficznych. W: Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników (red. E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski). Wyd. Wydz. Geogr. St. Rep. Warszawa: 115-132.
• GOŹDZIK J., 2001 - Stratygrafia i paleogeografia osadów czwartorzędowych z środkowo-zachodniej części kopalni Bełchatów z wykorzystaniem morfoskopii ziarn kwarcowych. W: Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu (red. E. Mycielska-Dowgiałło). Pr. Sedym. Wyd. Wydz. Geogr. St. Rep. Warszawa: 81-93.
• GOŹDZIK J., 2007a - The Vistulian aeolian succession in central Poland. Sed. Geol., 193: 211-220.
• GOŹDZIK J., 2007b - Czwartorzędowe aluwia w odkrywce KWB Bełchatów - dominacja akumulacji w klimacie zimnym. Prz. Geol., 55, 3: 196-197.
• GOŹDZIK J., PAZDUR M.F., 1987 - Frequency distribution of 14C dates from the territory of Poland in the time interval 12- 45 kyr BP and its paleogeographical implications. Zesz. Nauk. Politechniki Śląskiej, 56. Geochronometria, 4: 27-42.
• JAHN A., 1960 - The oldest periglacial period in Poland. Biul. Peryg., 9: 159-162.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z.,1981-Analiza pyłkowa plejstoceńskich osadów Kaznowa i Krępca. Biul. Inst. Geol., 321: 249-258.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1995 - Stratygrafia plejstocenu Polski NE na podstawie roślinności. CAG PIG. Warszawa.
• JANKOWSKA B., 2002 - Badania litologiczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych. SMGP w skali 1: 50 000, ark. Okrzeja. CAG PIG. Warszawa.
• KAMIŃSKA R., KONECKA-BETLEY K., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 1986 - The Leszno dune in the Vistula valley (east of Płock). Biul. Peryg., 31: 141-162.
• KASSE C., HUIJZER A.S., KRZYSZKOWSKI D., BOHNACKE S.J.P., COOPE G.R., 1998 - Weichselian Late Pleniglacial and Late-glacial deposition environments, Coleoptera and periglacial climatic records from central Poland (Bełchatów). J. Quatern. Sc., 13: 455-469.
• KASSE C., VANDENBERGHE J., VAN HUISSTEDEN J., BOHNCKE S.J.P., BOS J.A.A., 2003 Sensitivity of Weichselian fluvial systems to climate change (Nochten mine, eastern Germany). Quatern. Sc. Rev., 22: 2141-2156.
• KONDRACKI J., 2001 - Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa.
• KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1966 - Osady preglacjalne dorzecza środkowej Wisły. Pr. Muzeum Ziemi, 9: 223-296.
• KOSMOWSKA-CERANOWICZ B., 1976 - Wiek osadów z Cetenia i Ponurzycy. Kwart. Geol., 20, 3: 627-641.
• KRUPIŃSKI K.M., ŻARSKI M., 2004 - Pozycja stratygraficzna interglacjału ferdynandowskiego w świetle badań palinologicznych osadów z Kosiorek i innych stanowisk Równiny Łukowskiej. CAG PIG. Warszawa.
• KRUPIŃSKI K.M., ŻARSKI M. 2007 - Ciepłe jednostki klimatyczne w osadach czwartorzędowych Wysoczyzny Żelechowskiej i zachodniej części Równiny Łukowskiej. CAG PIG, Warszawa.
• KRYGOWSKI B., 1964 - Graniformametria mechaniczna - zastosowanie, teoria. Pr. Kom. Geogr.-Geol. PTPN, 2, 4: 1-112.
• LEWKOWICZ A.G., YOUNG K.L., 1991 Observations of aeolian transport and niveoaeolian deposition at three lowland sites, Canadian Arctic Archipelago. Permafrost and Periglacial Processes, 2: 197-210.
• LINDNER L., 1992 - Stratygrafia (klimatostratygrafia) czwartorzędu. W: Czwartorzęd. Osady. Metody badań. Stratygrafia (red. L. Lindner). PAE. Warszawa: 441-613.
• LISICKI S., 2003 - Litotypy i litostratygrafia glin lodowcowych plejstocenu dorzecza Wisły. Pr Państw Inst. Geol., 177: 105 ss.
• LUDWIKOWSKA-KĘDZIA M., 2000 Ewolucja środkowego odcinka doliny rzeki Belnianki w późnym glacjale i holocenie. Wyd. Akademickie Dialog. Warszawa.
• MAKOWSKA A., 1976 - Staroplejstoceńskie osady organogeniczne w Ceteniu i ich związek z serią preglacjalną południowego Mazowsza. Kwart. Geol., 20, 3: 597-622.
• MAKOWSKA D., MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., KRZYWOBŁOCKA-LAUROW R., 1976 - Geneza serii radzikowskiej na południowym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich w oparciu o wskaźniki uziarnienia i obróbki z zastosowaniem mikroskopii elektronowej. Prace i Studia lnst. Geogr. UW, 17: 67-82.
• MANIKOWSKA B., 1985 - O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geogr. Lodz., 52.
• MANIKOWSKA B., 1993 - Mineralogy and abrasion of sand grains due to Vistulian (late Pleistocene) aeolian processes in Central Poland. Geologie en Mijbouw, 72: 167-177.
• MOJSKI E.J., 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. Zarys morfogenezy. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• MOL J., VANDERBERGHE J., KASSE C., 2000 - River response to variations of periglacial climate in mid-latitude Europe. Geomorphology, 33: 131-148.
• MORAWSKI W., STUCHLIK L., 1987 - Preglacjał Mirowa i Opaczy w Warszawie. W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce: 147-163. (red. A. Jahn, S. Dyjor). Ossolineum, Wrocław.
• MURTON J.B., WORSLEY P., GOŹDZIK J., 2000 - Sand veins and wedges in cold aeolian environments. Quatern. Sc. Rev., 19, 9: 899-922.
• MOUNTNEY N.P., RUSSELL A.J., 2004 - Sedimentology of cold-climate sandsheet deposits in the Askja region of northeast Iceland. Sedimentary Geology, 166: 223-244.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., WORONKO B., 2004 - The degree of aeolization of Quaternary deposits in Poland as a tool for stratigraphic interpretation. Sedimentary Geology, 168:149-163.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 1993 - Estimates of Late Glacial and Holocene aeolian activity in Belgium, Poland and Sweden. Boreas, 22: 165-170,
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 1995 - Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W: Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników (red. E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski). Wyd. Wydz. Geogr. St. Rep. Warszawa: 29-104.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., 2001 - Teksturalne cechy osadów wskazujące na stopień ich eolizacji i pozycję stratygraficzną. W: Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu (red. E. Mycielska-Dowgiałło). Pr. Sedym. Wyd. Wydz. Geogr. St. Rep. Warszawa: 9-17.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., WORONKO B., 1998 - Analiza obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej i jej wartość interpretacyjna. Prz. Geol., 46: 1275-1281.
• MYCIELSKA-DOWGIAŁŁO E., WORONKO B., 2001 - Wybrane cechy sedymentologiczne osadów ułatwiające ich podział stratygraficzny, na przykładzie otworów Galumin 1, Kozły K-1, Niksowizna i Olszewo Węgorzewskie. W: Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu (red. E. Mycielska-Dowgiałło). Pr. Sedym. Wyd. Wydz. Geogr. St. Rep. Warszawa: 43-58.
• PASSEGA R., 1957 - Texture as characteristic of clastic deposition. Bull. Am. Ass. Petrol. Geol., 41, 9: 1952-1984.
• PASSEGA R., BYRAMJEE R., 1969 - Grain size image of clastic deposits. Sedimentology, 13: 830-847.
• PRZASNYSKA J., 2006 - Badania litologiczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych. SMGP w skali 1: 50 000, ark. Adamów. CAG PIG. Warszawa.
• RZECHOWSKI J., 1977 - Main lithotypes of tills in the Central Polish area. Biul. Inst. Geol.; 305: 31-43.
• SEPPALLA M., 2004 - Wind as a geomorphic agent in cold climates. Cambridge University Press.
• SŁODKOWSKA B., 2003 - Wyniki badań palinologicznych próbek z osadów trzeciorzędowych z ark. Okrzeja. Profile: Feliksin, Grabów Rycki, Kosiorki, Gózd i Budziska. CAG PIG. Warszawa.
• SŁODKOWSKA B., 2005 - Wyniki badań palinologicznych próbek z osadów paleogeńskich i neogeńskich z ark. Adamów (639). Profile: Adamów 1, Serokomla 2, Wola Chomejowa 3, Bronisławów 4. CAG PIG. Warszawa.
• SOKOŁOWSKI R., WORONKO B., 2007 - Osady fluwioperyglacjalnej formacji z Wapienna i ich znaczenie interpretacyjne. Prz. Geol., 55, 3: 199-200,
• STUCHLIK L., 1973 - Opracowanie palinologiczne osadów starszego czwartorzędu na tle górnego trzeciorzędu z profili wiertniczych rejonu Otwocka. CAG PIG. Warszawa.
• STUCHLIK L., 1975 - Charakterystyka palinologiczna osadów preglacjalnych z Ponurzycy (rejon Otwocka). Kwart. Geol., 19, 3: 667-678.
• STUCHLIK L., 1978 - Palinologiczna charakterystyka osadów starszego czwartorzędu z profili wiertniczych okolic Grójca. CAG PIG. Warszawa.
• STUCHLIK L., 1987 - Przegląd badań paleobotanicznych osadów plioceńskich i wczesnoplejstoceńskich Polski środkowej i południowej. W: Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce (red. A. Jahn, S. Dyjor). Ossolineum, Wrocław.
• TARASIENKO E., 2006 - Cechy teksturalne osadów czwartorzędowych jako wskaźnik zmienności środowiska sedymentacji (na przykładzie osadów z wiercenia Bukowiec Wielki). Arch. WGiSR UW.
• VAN HUISSTEDEN J., VANDENBERGHE J., VAN DER HAMMEN T., LAAN W., 2000 - Fluvial and aeolian interaction under permafrost condition: Weichselian Late Pleniglacial, Twente, eastern Netherlandes. Catena, 40: 307-321.
• WINTER H., 1997 - Późnotrzeciorzędowa i wczesnoplejstoceńska flora Polski i jej znaczenie dla paleostratygrafii. Maszynopis pracy doktorskiej. CAG PIG. Warszawa.
• WORONKO B., 2001 - Znaczenie analizy obtoczenia i zmatowienia powierzchni ziarn kwarcowych frakcji piaszczystej w interpretacji genetycznej osadów czwartorzędowych. W: Eolizacja osadów jako wskaźnik stratygraficzny czwartorzędu (red. E. Mycielska-Dowgiałło). Warszawa: 33-39.
• ZIELIŃSKI T., 2007 - The Pleistocene climate-controlled fluvial sedimentary record in the Bełchatów mine (central Poland). Sedimentary Geology, 193: 203-209.
• ŻARSKI M., 2000 - Czwartorzęd okolic Kozienic, Dęblina i Puław. Maszynopis pracy doktorskiej. CAG PIG. Warszawa.
• ŻARSKI M., 2002 - Pleistocene river valleys and ice sheet limits in the Southern Mazovian Lowland, Central Poland. Geol. Quart., 46, 2: 147-163.
• ŻARSKI M., 2003 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. Okrzeja wraz z objaśnieniami. CAG PIG. Warszawa.
• ŻARSKI M., 2006 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1: 50 000 ark. Adamów wraz z objaśnieniami. CAG PIG. Warszawa.