Analiza drobnych struktur glacitektonicznych i jej przydatność w rekonstrukcji kierunków ruchu lądolodu

• Autorzy: Krysiak Z.

Warianty tytułu

EN

Mesostructural analysis of glaciotectonic structures and its application to reconstruction of the ice sheet advance directions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badanie drobnych struktur glacitektonicznych, a zwłaszcza analiza mezostrukturalna jest ważnym ogniwem wyznaczania kierunków ruchu lądolodu. O ile badania geomorfologiczne dają syntetyczny obraz morfostruktur, a badania sedymentologiczne informują o kierunku transportu materiału, to badania drobnych struktur glacitektonicznych pozwalają odtworzyć pole naprężeń w jakim znajdowały się osady w danym miejscu w czasie deformacji. Interpretacja genetyczna drobnych struktur nie zawsze jest jednoznaczna. Optymalne warunki stwarzają odsłonięcia wystarczająco głębokie, aby widoczne były jednocześnie struktury drobne i średnie. Na podstawie obserwacji obu grup struktur można próbować odtworzyć struktury nadrzędne widoczne w skali mapy. Zestawienie szczegółowych map z wyznaczonymi na podstawie analizy mezostrukturalnej kierunkami kompresji subhoryzontalnej jest wówczas możliwe. Dla obszarów poddanych silnym deformacjom glacitektonicznym a przewidzianym do zabudowy lub przebiegu nowych autostrad, niezbędne jest sporządzenie szczegółowych map struktur glacitektonicznych w skali odpowiadającej mapom geologiczno-inżynierskim (co najmniej 1:10 000). Ścisła współpraca geologów inżynierskich z badaczami struktur glacitektonicznych jest wskazana zwłaszcza przy pobieraniu prób do testów wytrzymałościowych (stress in situ).

EN

Study of small glaciotectonic structures, especially mesostructural analysis is an important link of the ice sheet advance direction. Geomorphology gives the synthetic view of morphostructures and sedimentology informs about sediment transport directions, whereas small glaciotectonic structure analysis lets to reconstruct a stress field of deformed sediment in a given place. Genetic interpretation of small structures not always could be certain. The outcrops deep enough for watching small and middle structures altogether is the best place. Reconstruction of a bigger structure based on this data is possible. The next step would be preparing of detailed glaciotectonic mas. Strongly glaciotectonic involved areas which are designed to buildings or new highways need the detailed glaciotectonic maps in the same scale as geo-engineering maps (i.e. 1:10 000 or more detailed). Engineer geologists and glaciotectonic specialists cooperation would be especially recommended for samples collecting to a resistance test (stress in situ).

Słowa kluczowe

PL

glacitektonika; mapa glacitektoniczna; analiza mezostrukturalna; drobne struktury glacitektoniczne

EN

glaciotectonics; glaciotectonic map; mesostructural analysis; small glaciotectonic structures

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2007
• Tom: nr 425
• Strony: 35--45
• Opis fizyczny: Bibliogr. 70 poz., rys.

Twórcy

autor

Krysiak Z.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• ABER J., BER A., 2007 - Glaciotectonism. Dev. Quater. Sc., 6, 350 ss.
• ANRZEJEWSKI L., 2002 - The impact of surges on the ice- marginal landsystem of Tunganaarjokull, Iceland. Sediment. Geol. Special Issue. Modern and Ancient Ice-Marginal Landsystems, 149: 59-72.
• ANDRZEJEWSKI L., MOLEWSKI P., 1999 - Glaciodynamic and sedimentological conditions of glaciotectonic disturbances in selected marginal zones of glaciers in Iceland. Quaternary Studies in Poland,• Special Issue Prof. Karol Rotnicki 40-ty years of Scientific Work: 209-218.
• BADURA J., PRZYBYLSKI B., 2002 - Wielofazowy rozwój zaburzeń glacitektonicznych na Dolnym Śląsku. Uniwersytet Zielonogórski, Zesz. Nauk. 129: 15-27.
• BENETT M.R., 2001- The morphology, structural evolution and significance of push moraines. Earth Sc. Rev., 53, 3-4: 197-236.
• BER A., 2000 - Plejstocen północno-wschodniej Polski w nawiązaniu do głębszego podłoża i obszarów sąsiednich. Pr. Państw Inst. Geol., 170, 89 ss.
• BER A., 2006 - Mapa glacitektoniczna Polski 1:1 000 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• BER A., KRZYSZKOWSKI D., 2004 - Glacitektonika wybranych obszarów Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 408: 73-125.
• BOULTON G.S., 1996 - The origin of till sequences by subglacial sediment deformation beneath mid-latitude ice sheets. J. Glaciol., 22: 75-84.
• BRODZIKOWSKI K., 1980 - Glacitektonika - Problemy genetycznej klasyfikacji zaburzeń. Metody badań i analiza struktur glacitektonicznych. III Sympozjum Glacitektoniki, Zielona Góra: 33-47.
• BRODZIKOWSKI K., VAN LOON A.J., 1991 - Glacigenic sediments - Develop. In Sediment., 49, Elsevier, Amsterdam.
• BRUJ M., MARKS L., KRYSIAK Z., 2004 - Deformacje glacitektoniczne garbu Płomieńca w strefie oscylacji lądolodu zlodowacenia warty w Obniżeniu Węgrowskim. Zlodowacenia warty w Polsce: 125-134. Wyd. UMCS, Lublin.
• BRUJ M., KRYSIAK Z., 2007 - Zjawiska glacitektoniczne w kopalni Bełchatów -(2003-2005). X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ., Zesz. Nauk. UZ, 134: 5-12.
• BYLIŃSKI N.E., 1996 - Wlijanie glacjoizostazji na rozwinie relief ziemli w plejstocenie: 1-212. Ross. Akad. Nauk. Moskwa.
• CROOT D.G., 1987 - Glacio-tectonic structures: a mesoscale model of thin-skinned thrust sheets? J. Struct. Geol., 9: 797-808.
• DELANEY C., 2002 - Sedimentology of a glaciofluvial landsystem, Lough Ree area, Central Ireland: implications for ice margin characteristics during Devensian deglaciation. Sediment. Geol. Special Issue; Modern and Ancient Ice-Marginal Landsystems, 149: 111-126.
• DOBRACKA E., DOBRACKI R,. 2002 - Stanowisko nr 2- Kołacz - żwirownia. Zaburzenia glacitektoniczne osadów fazy pomorskiej. W: IX Konferencja „Stratygrafia plejstocenu Polski" - Plejstocen Pomorza Środkowego i strefa marginalna lobu Parsęty. Borne Sulinowo, 3-7 września 2002 roku: 144-148.
• GAŁĄZKA D., RYCHEL J., KRYSIAK Z., 2007 - Dynamika lądolodu zlodowacenia wisły na zachodnim skłonie Garbu Lubawskiego. Pr. Państw Inst. Geol., w druku.
• GŁAZEK J., 1999 - Transpresyjno-solna geneza struktury Wielunia. W: XX Konferencja Terenowa Sekcji Tektonicznej PTG, Młodoalpejski rów Kleszczowa: rozwój i uwarunkowania w tektonice regionu. Słok k. Bełchatowa 15-16 października 1999: 69-76.
• GODIN L., BROWN R.L., DREIMANIS A., ATKINSON G.M., ARMSTRONG D,K., 2002 - Analysis and reinterpretation of deformation features in the Rouge River valley, Scarborough, Ontario. Canad. J. Earth Sc. 39; 9: 1393-1391.
• GUITON M.L.E., SASSI W., LEROY Y.M., GAUTHIER B.D.M., 2003 - Mechanical constraints on the chronology of fracture activation in folded Devonian sandstone of the western Moroccan Anti-Atlas. J. Structur. Geol., 25: 1317-1330.
• HAŁUSZCZAK A., 2004 - Cenozoic dynamics of the Dębina salt dome, Kleszczów Graben, infered from structural features of the Tertiary-Quaternary cover. Ann. Soc. Geol. Pol., 74: 311-318.
• HAŁUSZCZAK A., 2007a - Dike-filled extensional structures in Cenozoic deposits of the Kleszczów Graben (Central Poland). Sedyment. Geol., 193: 81-92.
• HAŁUSZCZAK A., 2007b - Poligeneza deformacji glacitektonicznych w utworach kenozoicznych kopalni Stanisław - Północ k. Ruska (blok przedsudecki) - wstępne wyniki badań. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ., Zesz. Nauk UZ, 134: 61-74.
• HENRIKSEN M., MANGERUD J., MASLENIKOVA O., MATIOUCHKOV A., TVARANGER J., 2001 - Weichselian stratigraphy and glaciotectonic deformation along the lower Pechora River, Arctic Russia. Global and Planetary Change, 31: 1-4. 297-317.
• JANIA J., 1993 - Glacjologia. PWN, Warszawa.
• JAROSZEWSKI W., 1991 -Rozważania geologiczno-strukturalne nad genezą deformacji glacitektonicznych. An. Soc. Geol. Pol., 61: 153-206.
• JAROSZEWSKI W., 1994 - Glacitektonika. W Dadlez R., Jaroszewski W., Tektonika: 395-422. PWN, Warszawa.
• KASPRZAK L., 1995 - Quantitative sedimentation model of Vistulian ice-sheet: a theoretical approach based on field observations. Quaestiones Geogr. Special Issue 4: 139-145.
• KLAJNERT Z., 1976 - Struktura form szczelinowych akumulowanych w warunkach martwego lodu i jej związek z dynamiką procesów deglacjacji na podstawie badań w południowej Zelandii (Dania) i w Polsce środkowej. Acta Geogr. Lodz. 37: 53-72.
• KLAJNERT Z., 1978 - Zanik lodowca warciańskiego na Wysoczyźnie Skierniewickiej i jej północnym przedpolu. Acta Geogr. Lodz. 38: 49-122.
• KLATKOWA H., 1992 - Niektóre wskaźniki kierunków transportu lodowego w środkowej Polsce i ich przydatność do wyróżnień facjalnych i stratygraficznych oraz rekonstrukcji paleo-geograficznych. Acta Geogr. Lodz., 63: 39-80.
• KLINT K.E.S, PEDERSEN S.A.S., 1995 - The Hanklit glaciotectonic Thrust Fault Complex, Mors, Denmark. Geol. Surv. of Denmark. Copenhagen.
• KOŁODZIEJCZYK U., 2007 - Glacitektoniczne uwarunkowania budowy i eksploatacji obwodnicy Zielonej Góry. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ., Zesz. Nauk. UZ, 134: 75-87.
• KRAIŃSKI A., 2007 - Zaburzenia glacitektoniczne w rejonie Dychów-Nowogród Bobrzański. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ., Zesz. Nauk. UZ, 134: 101-108.
• KRYSIAK Z., 2006 - Glaciotectonics of the Middle Polish Glaciation (Saale) sediments - Bełchatów open-pit (Central Poland). Mat. Konferencji MELA Living Morphotectonics of the European Lowland, Cedynia 28-30.08.2006: 71-73.
• KRZYSZKOWSKI D., 2002 - Sedimentary succession in ice-marginal fans of the Late Saalian Glaciation, southern Poland. Sediment. Geol. Special Issue. Modern and Ancient Ice-Marginal Landsystem. 149: 95-109.
• KRZYSZKOWSKI D., ZIELIŃSKI T.. 2002 - The Pleistocene end moraine fans: controls on their sedimentation and location. Sediment. Geol. Special Issue, Modern and Ancient Ice-Marginal Landsystems, 149: 73-92.
• KUPETZ M., 2003 - Geomorphology of Muskauer Faltenbogen a high-resolution digital terrain model (airbome laser scanning). Brandenburgische Geowissenschaftliche Beitrkge 1/2: 19-28.
• KUPETZ M., DOMKO H., 2007 - Two examples of frost influence sedimentation and deformation in outcrops of a brown coal open cast mine. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ., Zesz. Nauk. UZ, 134: 109-111.
• MANLEY W.F., LOKRANTZ H, GATAULLIN V., INGOLFSSON O., FORMAN S.L., ANDERSSON T., 2001- Late Quaternary stratigraphy, radiocarbon chronology, and glacial history at Cape Shpinder, southern Kara Sea, Arctic Russia. Global and Planetary Change, 31: 1-4: 239-254.
• MARKIEWICZ A., WINNICKI J., 2007 - Morfotektonika Wału Trzebnickiego. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ., Zesz. Nauk. UZ,134: 113-131.
• MARKS L., 1988 - Relation of substrate to the Quaternary paleo-relief and sediments, western Mazury and Warmia (Northern Poland). Kwart. AGH, Geologia, 14/1: 1-76.
• MARKS L., 2004 - Pleistocene glacial limits in Poland. W: Ehlers J., Gibbard P.L., red., Quaternary glaciations - extent and chronology. Part I.: Europe; 295-301. Elsevier, Amsterdam.
• MICHALSKI T.,1979 - Mechanizm powstawania zaburzeń glacitektonicznych. Biul. Inst. Geol. 317: 51-94. Z badań czwartorzędu w Polsce, 22.
• MOJSKI J.E., 2005 - Ziemie polskie w czwartorzędzie. Państ Inst. Geol. Warszawa.
• MOLEWSKI P., red., 2005 - Rekonstrukcja procesów glacjalnych w wybranych strefach marginalnych lodowców Islandii - formy i osady, Islandia, 14-28 sierpnia 2005 - Terenowe Warsztaty Geomorfologiczne - Toruń 2005.
• MORAWSKI W., 2004 - Struktury glacitektoniczne Południowej Warmii. Pr. Państw. Inst. Geol., 181: 109-142.
• NIEWIAROWSKI W, 1957 - Morphological evidence of deglaciation by the melting away of a continental glacier over large areas as illustrated by landforms in the region of Kowalewo Golub and Wąbrzeźno. Bull. de'1 Academie Pol. Des Sci. 5; 10: 1013-1017.
• NIEWIAROWSKI W., 1959 - Formy polodowcowe i typy deglacjacji na Wysoczyźnie Chełmskiej. Stud. Soc. Sc. Tor., 4; 1 sec. C, Geographia et Geologia: 170 pp.
• PHILIPS E.R., EVANS D.J.A., AUTON C.A., 2002 - Polyphase deformation at an oscillating ice margin following the Loch Lomond Readvance, central Scotland, UK. Sedimentary Geology, (Special Issue) Modern and Ancient Ice-Marginal Landsystems, 149:157-182.
• PIOTROWSKI A., 1999 - Wpływ zróżnicowanego obciążenia strefy krawędziowej lądolodu na migrację soli. Prz. Geol. 47; 11: 1016-1020.
• PIOTROWSKI J.A., WYSOTA W., red., 2001 - Drumlin: The unsolved problem. Field excursion Guide Book. 6th International Drumlin Symposium, June 17-23, 2001 Nicolas Copernicus University, Toruń, Poland INQUA Commisission on Glaciation.
• ROMANEK A., 2005 - Sekwencje nachylone w profilach wiertniczych świadectwem budowy łuskowej kenozoiku pod Gorzowem Wielkopolskim. Warsztaty terenowe, Drobne struktury glacitektoniczne. Bełchatów 3-6.10.2005: 29-30.
• ROTNICKI K., 1976 - The theoretical basis for and a model of the origin of glaciotectonic deformations. Questiones Geogr., 3: 103-139.
• ROTNICKI K., 1989 - Metodyczne podstawy datowania deformacji glacitektonicznych. Badania Fizjograficzne Polski Zachodniej, 38: 51-81.
• RUSZCZYŃSKA-SZENAJCH H., 1999 - Direction of the last ice sheet advance in the Polish Baltic coast recorded by glaciotectonic structures and landforms. Quatern. St. Pol - Sp. Issue, Prof. Karol Rotnicki 40-ty years of Scientific Work: 195-202.
• RUSZCZYŃSKA-SZENAJCH H., 2001 - Glaciodynamically upthrusted bands of englacially transported debris in the Pleistocene of central Poland. Sedimentology 48: 585-597.
• STANKOWSKI W., NITA M., PAWŁOWSKI D., 2003 - Młodoczwartorzędowa aktywność tektoniczna okolic Konina. Prz. Geol. 51; 1: 49-54.
• SZAJNA W.S., 2007 - Numeryczna analiza stateczności skarp podczas wykonywania wykopu w gruntach zaburzonych glacitektonicznie. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ, Zesz. Nauk. UZ, 134: 167-177.
• URBAŃSKI K., 2005 - Deformacje glacitektoniczne i ich wpływ na rozwój paleogeografii środkowo-zachodniej Polski (rejon Zielonej Góry) Biul. Państw. Inst. Geol. 417: 169-208.
• URBAŃSKI K., 2007 - Łuk Mużakowa jako złożona struktura glacitektoniczna. X Jubileuszowe Sympozjum Glacitektoniki, Uniwersytet Zielonogórski, Wydz. Inż. Ląd. i Środ. Zesz. Nauk. UZ, 134: 179-190.
• VAN LOON A.J., 2003 - How „hard" are hard-rock deformation? Earth Sc. Rev., 61(1-2): 181-189.
• VAN LOON A.J., BRODZIKOWSKI K., 1994 - Early diagenetic deformation structures in the overburden of the Bełchatów brown-coal mine (Central Poland): a predictive tool regarding engineering-geological conditions during exploitation. Diagenesis, IV; Developments in Sedimentology, 51: 49-94.
• WATEREN F.M. van der, 1981. - Glacial tectonics at the Kwintelooijen Sandpit, Rhenen, The Netherlands. Meded. Rijks. Geol. Dients., 35, 2/7: 252-268.
• WATEREN F.M. van der, 1985 - A model of glacial tectonics, applied to the ice-pushed ridges in the Central Netherlands. Bull. Geol. Soc. Denmark, 34; 1-2: 55-74.
• WATEREN F.M. van der, 1995 - 5tructural geology and sedimentology of push moraines. Processes of soft sediments deformation in glacial environment and the distribution of glaciotectonic styles. Meded. Rijks. Geol. Dienst., 54.
• WŁODARSKI W., 2005 - Analiza strukturalna kompleksu deformacji glacitektonicznych zlodowacenia odry w rejonie Konina. Warsztaty terenowe, Drobne struktury glacitektoniczne. Bełchatów 3-6.10.2005: 8-9.
• WŁODARSKI W., JASKULSKI M., 2007 - Złożone układy struktur nieciągłych w kemach z wyciśniętym jądrem na wybranych przykładach. Implikacje paleośrodowiskowe. Pr Państw Inst. Geol., w druku.
• ŻURAWEK R., 2002 - Struktury tektoniczne w osadach reliktowych lodowca skalnego na wschodnim stoku Ślęży (Przedgórze Sudeckie). Prz. Geol. 50; 2: 148-154.