Naturalne geologiczne bariery izolacyjne na obszarach glacjalnych na przykładzie fragmentu Wysoczyzny Nidzickiej w okolicach Grzebska

• Autorzy: Falkowska E.

Warianty tytułu

EN

Natural isolation barriers on glacial areas based on the part of the Nidzica Upland near the Grzebsk area

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania prowadzono na glacjalnym obszarze Wysoczyzny Nidzickiej w okolicach Grzebska. Celem ich było wykazanie związku występowania naturalnych geologicznych barier izolacyjnych z morfogenezą tego obszaru. Opierając się na analizach właściwości filtracyjnych, pojemności wymiany kationowej, charakterystyce litologicznej oraz na analizie geomorfologicznej, przyporządkowano jednostkom geomorfologicznym klasy zdolności do zatrzymywania zanieczyszczeń. Do I klasy zaliczono formy, które zbudowane są z gruntów o wysokich właściwościach sorpcyjnych, niskiej wodoprzepuszczalności oraz charakteryzujące się ciągłością struktur i niskim poziomem zwierciadła wód podziemnych, a więc takie, w obrębie których występuje naturalna bariera izolacyjna. Zaliczono do nich misy wytopiskowe doliny Orzyca, obniżenia wytopiskowe na wysoczyźnie i dolinki boczne. II klasę stanowi wysoczyzna morenowa w strefie wychodni glin, III - pokrywy ablacyjne, IV - kemy, kemy dolinne, moreny czołowe i moreny martwego lodu. V klasę tworzą jednostki geomorfologiczne, w obrębie których bariera izolacyjna nie występuje. Należą do nich tarasy kemowe i równiny wodnolodowcowe. Badania wykazały przydatność analizy morfogenetycznej do waloryzacji obszaru o genezie glacjalnej pod względem występowania naturalnych barier izolacyjnych.

EN

The investigations were carried out in the eastern part of the Nidzica Upland near Grzebsk. The main aim of this research was to prove the connection between the occur of natural isolation barriers and the morphogenesis of this postglacial area. A geomorphologic model of the area was constructed. Geomorphological units were divided into five classes with regard to their abilities to retain pollution. The classification is based on the lithological characteristics of deposits, permeability coefficient, cation exchange capacity (CEC) and presence of continuous layers. Class I includes melt-out depressions, ice-dammed basins within the plateau, and side valleys which are built of peats, warps and gytia. They are characterized by very high sorption abilities, low permeability coefficient, and occurr as a continuous layer and at low groundwater level. Class II includes a morainic plateau built of glacial till; class III - an ablation cover, class IV - kames, valley kames, frontal moraines and dead-ice maraines, class V includes gemorphological units without natural isolation barriers in form of kame terrace and fluvioglacial plateau. The usefulness of morphogenesis analyses to valorize the studied part of the Nidzica Upland as a natural isolation barrier has been shown.

Słowa kluczowe

PL

Wysoczyzna Nidzicka; litogeneza; geologiczne bariery izolacyjne; właściwości sorpcyjne

EN

Nidzica Plateau; morphogenesis; geological isolation barriers; sorption abilities

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 34, z. 4
• Strony: 663--675
• Opis fizyczny: Bibliogr. 10 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Falkowska E.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Katedra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa,

Bibliografia

• Bałuk A., 1984. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski, arkusz Przasnysz (330). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 1–73.
• Behr J. & Tieze O., 1912. Die Fortsetzung der Lissauer Endmoranen nach Russisch-Polen und die Endmoranen bei Mława. J. Preuss. Geol. Landesanst, 33.
• Michalska Z., 1961. Stratygrafia plejstocenu i paleomorfologia północno-wschodniego Mazowsza. Studia Geologia Polonica, 7, 1–105.
• Morawski W., 1984. Osady wodnomorenowe. Prace IG, 108, 1–74.
• Myślińska E., 2001. Laboratoryjne badania gruntów. PWN, Warszawa, 1–277.
• Ostrowska A., Gawliński St. & Szczubiałka Z., 1991. Metody analizy właściwości gleb i roślin. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa, 1–334.
• Pazdro Z. & Kozerski B., 1990. Hydrogeologia ogólna. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1–624.
• Rdzany Z., 1997. Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia, 73, 1–146.
• Różycki S.Z., 1972. Plejstocen Polski środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN, Warszawa 1–251.
• Uniejewska M., 2001. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski, arkusz Janowo (290). Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 1–31.