Stabilizacja erozji wgłębnej i jej wpływ na morfologię powierzchni tarasowej dolin rzecznych na Niżu Polskim

• Autorzy: Falkowski T.

Warianty tytułu

EN

Down cutting stabilisation and its influence on the Polish Lowland river valleys morphology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W dolinach rzecznych na Niżu Polskim powszechnie stwierdzanym zjawiskiem jest występowanie w strefie korytowej kulminacji podłoża aluwiów zbudowanych z utworów trudno rozmywanych. Formy te pełnią rolę lokalnych baz erozyjnych i stabilizują profil podłużny koryta. Jak dowodzą badania prowadzone w dolinie Wisły środkowej, kulminacje podłoża aluwiów wpływają także na działalność wód wezbraniowych. W miejscach ich występowania na powierzchni tarasu zalewowego znajdują się charakterystyczne formy erozyjne i akumulacyjne związane z przepływem wielkich wód. W obrębie analizowanego w pracy odcinka doliny Pilicy, w okolicach Inowłodza, stwierdzono występowanie trudno rozmywanych progów zbudowanych z piaskowców jurajskich, utworów morenowych i rezydualnych bruków. Blokowanie przepływu wielkich wód przez te formy było przyczyną charakterystycznego przeobrażenia powierzchni tarasu zalewowego.

EN

Within the channel zone of the of Polish Lowland river valleys the protrusions of alluvial basement, composed of erosion resistant deposits occur. These forms act as erosion bases, stabilized longitudinal profile of river valley. In the Middle Vistula River valley, protrusions induce the concentration of high water flow, as well as mean waters flow. As the result of this phenomenon there are flood water erosion troughs on the surface of the flood plain, as well as high water alluvial fans. Those forms can be utilized as indicators pointing out the protrusion zones. In the analyzed Pilica River Valley reach in the vicinity of Inowłódz there are protrusions composed of Jurassic sandstones, moraine cohesive soils, as well as residual lags. Constraint of the flood waters is the reason of remodeling of upper part of Holocene alluvial plain.

Słowa kluczowe

PL

doliny rzeczne; podłoże aluwiów; grunty trudno rozmywalne; przepływy wezbraniowe

EN

river valleys; alluvial basement; erosion resistant deposits; flood waters

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2008
• Tom: T. 34, z. 4
• Strony: 653--662
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz., rys.

Twórcy

autor

Falkowski T.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Inżynierii i Kształtowania Środowiska, Katedra Geoinżynierii, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa,

Bibliografia

• Babiński Z., 1985. Hydromorfologiczne konsekwencje regulacji dolnej Wisły. Przegląd Geograficzny, 57, 4, 471–486.
• Babiński Z., 1997. Procesy erozyjno-akumulacyjne poniżej stopnia wodnego Włocławek, ich konsekwencje i wpływ na morfodynamikę planowanego zbiornika Nieszawa. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Toruń, 1–46.
• Falkowski E., 1967. Ewolucja holoceńskiej Wisły na odcinku Zawichost – Solec i inżyniersko--geologiczna prognoza jej dalszego rozwoju. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 198, 4, 57–148.
• Falkowski E., 1971. Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych odcinków rzek nizinnych Polski. Biuletyn Geologiczny, 12, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 5–121.
• Falkowski T., 2006. Naturalne czynniki stabilizujące wybrane odcinki strefy korytowej Wisły środkowej. Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 1–128.
• Falkowski T., 2007a. Alluvial bottom geology inferred as a factor controlling channel flow along the Middle Vistula River, Poland. Geological Quarterly, 51, 1, 91–102.
• Falkowski T., 2007b. The application of geomorphological analysis of the Vistula River, Poland in the evaluating of the safety of regulation structures. Acta Geologica Polonica, 57, 3, 377–390.
• Falkowski T. & Popek Z., 2000. Zones of ice-jams formation on the Middle Vistula River reach in relation to variable of river valley morphology. Annals of WAU, Land Reclamation, 30, 77–90.
• Gąsiorowski M., 2005. Historia starorzeczy Wisły w okolicach Warszawy. ING PAN, Warszawa (praca doktorska).
• Gębica P. & Sokołowski T., 2001. Sedimentological interpretation of crevasse splays formed during the extreme 1997 flood in the upper Vistula River Valley (south Poland). Annales Societatis Geologorum Poloniae, 71, 53–62.
• Gradziński R., 1973. Wyróżnianie i klasyfikacja kopalnych osadów rzecznych. Postępy Nauk Geologicznych, 5, 57–112.
• Karabon J., 1980. Morfogenetyczna działalność wód wezbraniowych związana z zatorami lodowymi w dolinie Wisły środkowej. Przegląd Geologiczny, 9, 512–515.
• Kłoda P., 1993. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski, arkusz Rzeczyca. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 1–50.
• Kraużlis K., Laskowski K. & Wójcik E., 2003. Variability of Engineering geological parameters in flood facies sediments. Geological Quarterly, 47, 63–68.
• Myślińska E., 1984. Kryteria oceny inżyniersko-geologicznych właściwości mad. Kwartalnik Geologiczny, 28, 143–162.
• Starkel L., 2001. Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Monografie IGiPZ PAN, 1, 1–263.
• Szumański A., 1986. Postglacjalna ewolucja i mechanizm transformacji dna doliny Dolnego Sanu. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia, 12, 1, 5–92.
• Zieliński T., 1998. Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. W: Mycielska-Dowgiałło E., Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa, 193–260.
• Zieliński T., 2000. Sedymentologiczne skutki powodzi 1997 i 1998 roku w dorzeczu górnej Nysy Kłodzkiej. W: Ostaficzuk S., Dynamiczna ocena i prognoza geologicznych zagrożeń wywołanych powodzią, na przykładzie Nysy Kłodzkiej, górnej Soły i górnego Sanu – Solinki, Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, 105–136.