Rozwój tektoniczno-basenowy Karpat zewnętrznych na przykładzie budowy geologicznej złóż Grabownica, Strachocina i Łodyna oraz ich otoczenia

• Autorzy: Jankowski L. , Probulski J.

Warianty tytułu

EN

Tectonic and basinal evolution of the Outer Carpathians based on example of geological structure of the Grabownica, Strachocina and Łodyna hydrocarbon deposits

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Obszary roponośne Łodyny, Grabownicy, Strachociny, Wańkowej czy Leszczowatego znajdują się na północnym obrzeżeniu tzw. centralnej depresji karpackiej, po obu stronach tzw. jednostki węglowieckiej lub jej domniemanego przedłużenia w kierunku wschodnim. Szczególnie złożoną historię deformacji tektonicznych obszarów, na których znajdują się kopalnie, można wiązać z reaktywowaną w wyniku wtórnych deformacji strefą uskoku przesuwczego, wykorzystującego rodzaj rampy, jaką była południowa krawędź horstu węglowieckiego. Strefa ta rozgraniczała wyniesienie węglowieckie od tzw. centralnej depresji karpackiej. Podobnie jak górotwór Karpat ten fragment został najpierw zdeformowany tektonicznie podczas etapu kompresji, a następnie w wyniku skośnej kolizji nasuwającego się orogenu ze strukturami podłoża. Doszło wówczas do powstania uskoków przesuwczych (reaktywacji pierwotnych powierzchni nasuwczych) i związanych z nimi asocjacji struktur o typie struktury kwiatowej (flower structure). Istotne znaczenie dla budowy geologicznej omawianego obszaru i Karpat zewnętrznych ma ostatni etap deformacji tektonicznych, etap kolapsu górotworu uwidaczniający się rozwojem uskoków normalnych, powszechnie widocznych w odsłonięciach. Niedojrzałość termiczna warstw menilitowych, uważanych za skałę macierzystą tutejszych złóż węglowodorów, sugeruje brak związku genetycznego tych warstw z miejscowymi złożami i wskazuje raczej na migracyjny ich charakter i na możliwość genezy ropy ze starszych utworów, innych niż warstwy menilitowe. Istotne znaczenie dla dróg migracji i dla uszczelnienia skał kolektorowych mają strefy melanżu, powstałe w wyniku reaktywacji stref tektonicznych, spełniające rolę otwartego bądź zamkniętego systemu geochemicznego i tektonicznego (strefy migracji bądź strefy uszczelnienia). Podobną jak strefa węglowiecka historią rozwoju tektonicznego ma strefa przeddukielska, ograniczająca rów centralnej depresji karpackiej od południa.

EN

Łodyna, Grabownica, Strachocina, Wańkowa and Leszczowate oil fields are situated in the northern margin of the central Carpathian Depression, on both sides of so called Węglówka Unit and it's prolongation to the East. Fieldwork and seismic section interpretations indicate multistage and complexity of process of closing basin and tectonic deformation. During the compression and oblique collision stage of the tectonic deformation southern margin of Węglówka horst was reactivated as a strike-slip fault and associated (with this strike-slip) flower structures were developed. The Węglówka intrabasinal ridge (horst) was cut in many places off and a few tectonic elements has been created. In front of the Silesian Unit thrust a footwall shortening is visible. The whole area of these oil fields is apparently connected with reactivated tectonic zone, southern margin of formerly intrabasinal Węglówka ridge. In the last stage of deformation some thrust and strike-slip structures were reactivated as a normal faults (posttectonic collapse structures). Immaturity of the Menilite Beds in this region suggests a lack of relationship between the local oil and Menilite Beds and indicates migration origin of local oil. A lots of tectonic mélange zones developed in this area play important role in petroleum system creating open or closed geochemical system - in some cases they are migration paths for gas and oil. However, main migration paths in this seems to be deep rooted, reactivated, normal faults normal to the strike of main tectonic elements, probably inherited from syncollisional extension stage.

Słowa kluczowe

PL

struktury kwiatowe; reaktywacja uskoków; jednostka węglowiecka; Karpaty zewnętrzne

EN

flower structures; reactivated faults; Węglówka Unit; Outer Carpathians

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2011
• Tom: T. 37, z. 4
• Strony: 555--583
• Opis fizyczny: Bibliogr. [52] poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Jankowski L.

• Państwowy Instytut Geologiczny Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

autor

Probulski J.

• PGNiG SA w Warszawie, Oddział w Sanoku, ul. Sienkiewicza 12; 38-500 Sanok

Bibliografia

• Baszkiewicz A., Dziadzio P. & Probulski J., 2001. Stratygrafia sekwencji, petrogeneza i potencjał zbiornikowy piaskowców istebniańskich w zachodniej części fałdu Iwonicza Zdroju. Przegląd Geologiczny, 49, 5, 417–424.
• Birkenmajer K., 1986. Zarys ewolucji geologicznej pienińskiego pasa skałkowego. Przegląd Geologiczny, 34, 6, 293–304.
• Buła Z. & Habryn R. (red.), 2008. Atlas geologiczno-strukturalny podłoża paleozoicznego Karpat Zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego. PIG, Warszawa.
• Buday T. (red.), 1960. Geologicka Mapa CSSR. 1 : 200 000. M-33-XXIX-Brno.
• Cieszkowski M., 1992. Strefa Michalczowej – nowa jednostka strefy przedmagurskiej w Zachodnich Karpatach Fliszowych i jej geologiczne otoczenie. Geologia (Kwartalnik AGH), 18, 1–2, 1–182.
• Garecka M., 2008. Granica oligocen/miocen w polskich Karpatach Zewnętrznych na podstawie nanoplanktonu wapiennego. Biuletyn PIG, 432, 1–54.
• Gierat-Nawrocka D. & Wdowiarz S., 1975. Katalog wierceń naftowych i gazowych w Karpatach. Część wschodnia. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Golonka J., Gahagan L., Krobicki M., Marko F., Oszczypko N. & Ślączka A., 2005. Platetectonic evolution and the paleogeography of the circum-Carpathian region. W: Golonka J. & Picha F.J. (Eds), The Carpathians and Their Foreland: Geology and Hydrocarbon Resources, AAPG Memoir, 84, 11–46.
• Gucik S., Paul Z., Ślączka A. & Żytko K., 1980. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000.Arkusz Przemyśl – Kalników, mapa bez utworów czwartorzędowych – wydanie B. IG, Warszawa.
• Gucik S., Jankowski L., Rączkowski W. & Żytko K., 1991, Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Rybotycze-Dobromil (1043–1044). PIG, Warszawa.
• Jankowski L., 1996, Budowa geologiczna jednostki śląskiej między Jodłówką Tuchowską a Szerzynami. Biuletyn PIG, 374, 5–20.
• Jankowski L., 2007. Kompleksy chaotyczne w rejonie gorlickim (Polskie Karpaty Zewnętrzne). Biuletyn PIG, 426, 27–52.
• Jankowski L., 2008. Kompleksy chaotyczne Karpat Polskich. Materiały konferencyjne „Przewodnik sesji terenowej”, Kraków – Polańczyk 2008, 26–88.
• Jankowski L., Kopciowski R. & Ryłko W., 2004. Geological map of the Carpathians1 : 200 000; Borderlands of Poland, Ukraine and Slovakia. PIG, Warszawa.
• Jankowski L., Kopciowski R. & Ryłko W., 2007. Geological map of the Outer Carpathians : borderland of Ukraine and Romania 1 : 200 000. PIG, Warszawa.
• Jarmołowicz-Szulc K. & Jankowski L., 2011. Analiza geochemiczna i korelacje genetyczne czarnych łupków w jednostkach tektonicznych Karpat Zewnętrznych w południowo-wschodniej Polsce i na obszarze przyległym. Biuletyn PIG, 444, 73–98.
• Jasionowicz J., Kuciński M. & Szymakowska F., 1964–1965. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1 : 50 000 (bez utworów czwartorzędowych). Region Karpat i Przedgórza. Arkusz Frysztak. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Jugowiec-Nazarkiewicz M., 2007. Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podślaskiej Polskich Karpat fliszowych. Biuletyn PIG, 426, 53–90.
• Jugowiec-Nazarkiewicz M. & Jankowski L., 2001. Biostratygrafia nanoplanktonowa margli żegocińskich; nowe spojrzenie na budowę geologiczną strefy lanckorońsko-żegocińskiej. Przegląd Geologiczny, 49, 12, 1185–1190.
• Koszarski L., 1961. Perspektywy dalszych poszukiwa􀄔 naftowych w fa􀃡dzie Grabownicy. Biuletyn IG,154, 15–35.
• Koszarski L., 1963. O budowie dolnokredowych wysadów wschodniej części jednostki podśląskiej. Kwartalnik Geologiczny, 7, 3, 551–552.
• Koszarski L. (red.), 1985. Geology of the Middle Carpathians and Carpathian Foredeep. Guide to Excursion 3. Carpatho-Balkan Geological Association, XIII Congress, Kraków.
• Koszarski L., 1987. Mapa geologiczna struktury Grabownicy-wsi. Skala 1 : 10 000. Arch. OK PIG.
• Koszarski L., 1992. Olistostromowa natura skałek andrychowskich w Karpatach. Sprawozdanie z Posiedzeń Komisji Naukowej PAN Oddz. w Krakowie, 34/1–2, I–XII.
• Kotlarczyk J., 1988. Problemy sedymentologii, stratygrafii i tektoniki Karpat przemyskich oraz ich najbliższego przedpola. Przewodnik 59. Zjazdu PTG, Kraków, 1–82.
• Krzywiec P., 2006. Geodynamiczne i tektoniczne uwarunkowania ewolucji basenów przedgórskich, z odniesieniami do zapadliska przedkarpackiego. Przegląd Geologiczny, 54, 5, 404–412.
• Krzywiec P. & Jochym P., 1997. Charakterystyka mioceńskiej strefy subdukcji Karpat polskich na podstawie wyników modelowań ugięcia litosfery. Przegląd Geologiczny, 45, 8, 785–792.
• Ksiżkiewicz M., 1953, Karpaty fliszowe między Olzą a Dunajcem. W: Geologia regionalna Polski. T. 1: Karpaty, z. 2: Tektonika, PTG, Kraków, 305–362.
• Książkiewicz M. (red.), 1962. Atlas geologiczny Polski. Zagadnienia stratygraficzno-facjalne. 1:600 000, z. 13: Kreda i starszy trzeciorzęd w polskich Karpatach Zewnętrznych. IG, Warszawa.
• Książkiewicz M., 1972. Budowa geologiczna Polski. T. IV: Tektonika, cz. 3: Karpaty. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Łuczejko J. & Nycz R., 1988. Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej złoża ropy naftowej Grabownica. Warszawa.
• Malata T., 1994. Budowa geologiczna wewnętrznej części jednostki skolskiej między Tyrawą Wołoską a Wańkową. Biuletyn PIG, 369, 5–29.
• Malata T., 1996. Analiza formalnych wydzieleń litostratygraficznych oraz propozycja podziału jednostki skolskiej polskich Karpat fliszowych. Przegląd Geologiczny, 44, 5, 509–513.
• Malata T., 1997. Styl tektoniki strefy węglowieckiej polskich Karpat Wschodnich i jego związki z podłożem Karpat. Biuletyn IG, 376, 43–59.
• Malata T. & Rączkowski W., w druku. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Tyrawa Wołoska (1042). PIG, Warszawa.
• Mazzoli S., Jankowski L., Szaniawski R. & Zattin M., 2010. Low-T termochronometric evidence for post-thrusting (< 11 Ma) exhumation in the Western Outer Carpathians, Poland. C. R. Geoscience, 342, 162–169.
• Myśliwiec M. & Śmist P., 2006. Utwory eocenu i oligocenu rejonu Tarnogrodu (północno-wschodnia część zapadliska przedkarpackiego). Przegląd Geologiczny, 54, 8, 724–730.
• Nowak W., 1966. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000. Arkusz Kęty. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• Oszczypko N., 2006. Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i Pienińskiego Pasa Skałkowego. W: Oszczypko N. et al. (red.), Rozwój paleotektoniczny basenów Karpat zewnętrznych i pienińskiego pasa skałkowego, Instytut Nauk Geologicznych, Kraków, 133–163.
• Oszczypko N., Krzywiec P., Popadyuk I. & Peryt T., 2005. Carpathian Foredeep Basin (Poland and Ukraine): Its Sedimentary, Structural, and Geodynamic Evolution. W: Golonka J. & Picha F. (Eds), The Carpathians and Their Foreland: Geology and Hydrocarbon Resources, AAPG Memoir, 84, 261–318.
• Probulski J., 2008. Osady chaotyczne Karpat w obrazie metod geofizyki poszukiwawczej. W: Jankowski L. (red.), Kompleksy chaotyczne Karpat Polskich, Materiały konferencyjne, Kraków – Polańczyk, 1–3
• Probulski J., Dziadzio P., Kuk S. & Masłowski E., 2002. Analiza geologiczno-geofizyczna obszaru Sobniów – Frysztak – Żyznów – Kombornia. Arch. PGNIG Oddz. Sanok.
• Przybyła W., Raźny J. & Solak K., 1956. Mapa geologiczna obszaru Leszczowate – Łodyna. Skala 1 : 5000. Arch. PGNiG, Ustrzyki Dolne.
• Raźny J., 1957. Rysunki i opisy szurfów z lat 1956, 1957. Wola Maćkowa, Brzegi i Łodyna. Arch. PGNiG, Ustrzyki Dolne.
• Raźny J., 1960. Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej w Brzegach Dolnych. Arch. PIG Oddz. Karpacki, Kraków.
• Raźny J., 1961. Warunki akumulacji ropy naftowej w złożach Łodyna, Brzegi Dolne, i Czarna. Przewodnik XXXIV Zjazdu PTG, Sanok.
• Stefaniuk M., 2003. Regionalne badania megnatotelluryczne w Polskich Karpatach Wschodnich. Geologia (kwartalnik AGH), 29, 3–4, 131–168.
• Szyszkowska A., Zielińska C. & Zwierzyńska M., 1989. Dokumentacja geologiczna złóż gazu ziemnego i ropy naftowej w utworach kredy dolnej rejonu Grabownicy. Arch. PIG Oddz. Karpacki, Kraków.
• Tatara J., 1955. Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej w Łodynie. Arch. PIG Oddz. Karpacki, Kraków.
• Wdowiarz S., 1953. Geologia fałdu Grabownicy. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 120, 1–94.
• Wieczorek J., 1993. Pasywne brzegi Tetydy – zagadnienia ogólne. Technika Poszukiwań Geologicznych. Geosynoptyka i Geotermia, 4, 31–50.
• Żytko K., Malata T. & Zimnal Z., 1995. Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1:50 000. Arkusz Ustrzyki Dolne. Arch. PIG, Warszawa (niepubl.).