Stan zachowania wybranych piaskowców budowlanych Polski poddanych działaniu siarczanu sodu oraz dwutlenku siarki w obecności wilgoci

• Autorzy: Rembiś M. , Smoleńska A.

Warianty tytułu

EN

Preservation of the selected building sandstones of southern Poland exposed to salt and the sulphur dioxide in the presence of moisture

• Konferencja: Preservation of the selected building sandstones of southern Poland exposed to salt and the sulphur dioxide in the presence of moisture
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono wyniki badań wybranych piaskowców z obszaru Dolnego Śląska oraz północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich w zakresie ich odporności na krystalizację siarczanu sodu według normy PN-EN 12370: 2001 oraz odporności na starzenie spowodowane działaniem SO2 w obecności wilgoci według normy PN-EN 13919: 2004. Wykazano, że destrukcja tych piaskowców, często stosowanych w budownictwie, zachodzi głównie na skutek krystalizacji thenardytu w porach. Wywołany tym wzrost ciśnienia prowadzi do rozluźnienia struktury i tworzenia się spękań w obrębie spoiwa. Stwierdzono, że najmniej odporne na działanie siarczanu sodu są piaskowce jurajskie (zwłaszcza ze złoża Nietulisko) i większość kredowych, odznaczających się dużą porowatością, oraz laminowane piaskowce triasu (ze złoża Tumlin Gród). W mniejszym stopniu niszczenie odbywa się pod wpływem działania par kwasu siarkowego w wyniku częściowego rozpuszczania skaleni i minerałów ilastych spoiwa. Stąd największą odporność wykazują piaskowce jurajskie ze złoża Nietulisko o niewielkiej ilości skaleni, a najmniejszą - piaskowce ze złoża Długopole o dużej zawartości tego składnika.

EN

Selected sandstones quarried in Lower Silesia and the northern margin of the Holy Cross Mts have been studied. The study focused on the stone resistance to crystallization of sodium sulphate, according to the standard PN-EN 12370: 2001, and on ageing under the influence of SO2 in the presence of moisture, according to the standard PN-EN 13919: 2004. It has been revealed that the destruction of the sandstones, often used in civil engineering, is mainly caused by crystallization of thenardite in their pores. As a result, an increasing crystallization pressure loosens the stone rigidity and imparts fracturing of the cement. The lowest resistance to the action of sodium sulphate was manifested by Jurassic sandstones (particularly those from the Nietulisko deposit) and most of the Cretaceous ones, both characterized by high porosity, as well as laminated Triassic sandstones (from the Tumlin Gród deposit). Destruction of the sandstones affected by sulphuric acid vapours is weaker: the changes result from dissolution of the feldspars of the framework and the clay minerals of the cement. The highest respective resistance was shown by Jurassic sandstones from the Nietulisko deposit as they contain low amounts of feldspars, whereas the lowest resistance by the sandstones from the Długopole deposit, which are rich in feldspars.

Słowa kluczowe

PL

odporność na działanie siarczanu sodu; odporność na działanie dwutlenku siarki; piaskowce; Dolny Śląsk; Góry Świętokrzyskie

EN

resistance to the action of sodium sulphate; resistance to the action of sulphur dioxide; sandstones; Lower Silesia; Holy Cross Mountains

• Wydawca: Wydawnictwa AGH
• Czasopismo: Geologia / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
• Rocznik: 2010
• Tom: T. 36, z. 4
• Strony: 539--553
• Opis fizyczny: Bibliogr. [23] poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Rembiś M.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Złożowej i Górniczej; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Smoleńska A.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Złożowej i Górniczej; al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

Bibliografia

• Dziedzic K., 1961. Utwory dolnopermskie w niecce śródsudeckiej. Studia Geologica Polonica,6, 1–121.
• Jerzykiewicz T., 1968. Sedymentacja górnych piaskowców ciosowych niecki śródsudeckiej (górna kreda). Geologia Sudetica, 4, 409–462.
• Kamieński M. & Kubicz A., 1962. Kwasoodporność piaskowców Gór Świętokrzyskich i Dolnego Śląska na tle ich własności petrograficznych. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 178, 1–115.
• Karaszewski W., 1960. Nowy podział liasu świętokrzyskiego. Kwartalnik Geologiczny, 4, 899–920.
• Karaszewski W., 1962. Stratygrafia liasu w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Prace Instytutu Geologicznego, 30, 333–416.
• Kuberska M., 1997. Trias dolny (pstry piaskowiec). Charakterystyka petrograficzna. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 153, 117–121.
• Milewicz J., 1965. Czerwony spągowiec okolicy Lwówka Śląskiego. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 185, 195–228.
• Milewicz J., 1971. Kreda północnosudecka a wschodniobrandenburska. Kwartalnik Geologiczny, 15, 122–135.
• Milewicz J., 1997. Górna kreda depresji północnosudeckiej. Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 61, 1–58.
• Pachucki C., 1959. O stratygrafii i litologii kredy w rowie Nysy Kłodzkiej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, B IV, 12, 1–55.
• Peszat C., 1973. Własności techniczne piaskowców Gór Świętokrzyskich. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia, 378 (18), 2–59.
• Pieńkowski G., 1983. Środowiska sedymentacyjne dolnego liasu północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Przegląd Geologiczny, 4, 223–231.
• PN-59/C-60020. Kamionkowe wyroby kwasoodporne. Wspólne wymagania i badania. Polski Komitet Normalizacyjny.
• PN-EN 12370: 2001. Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczanie odporności na krystalizację soli. Polski Komitet Normalizacyjny.
• PN-EN 13919: 2004. Metody badań kamienia naturalnego. Oznaczanie odporności na starzenie spowodowane działaniem SO2 w obecności wilgoci. Polski Komitet Normalizacyjny.
• Rembiś M. & Smoleńska A. 2010. Odporność wybranych piaskowców karpackich na krystalizację soli i zmiany ich mikrostruktur. Gospodarka Surowcami Mineralnymi, 26 (1), 37–59.
• Rodriguez-Navarro C., Doehne E & Sebastian E., 2000. How does sodium sulfate crystallize? Implications for the decay and testing of building materials. Cement and Concrete Research, 30, 1527–1534.
• Senkowiczowa H., 1970. Trias. W: Ruhle W. (red.), Stratygrafia mezozoiku obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, Prace Instytutu Geologicznego, 56, 7–48.
• Senkowiczowa H. & Ślączka A., 1962a. O wieku piaskowców z Wąchocka. Kwartalnik Geologiczny, 6, 35–49.
• Senkowiczowa H. & Ślączka A., 1962b. Pstry piaskowiec na północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 32, 313–337.
• Teofilak-Maliszewska A., 1968. Petrografia osadów liasu w północnym obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 216, 107–192.
• Wilczyńska-Michalik W., 2004. Influence of atmospheric pollution on the weathering of stones in Cracow monuments and rock outcrops in Cracow, Cracow-Częstochowa Upland and the Carpathians, Prace Monograficzne 377, Wydawnictwa Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków, 1–247.
• Wojciechowska I., 1980. Charakterystyka surowcowa skał okruchowych zwięzłych Dolnego Śląska. W: Gospodarka surowcami skał litych na Dolnym Śląsku, Polska Akademia Nauk, Oddział we Wrocławiu, 139–155.