Piaskowce z pogranicza pensylwanu i permu dolnego na Pomorzu Zachodnim: diageneza i jej rola w tworzeniu właściwości zbiornikowych

• Autorzy: Kuberska M.

Warianty tytułu

EN

The sandstones from the Pennsylvanian/Lower Permian transition in Western Pomerania: diagenesis and its role in reservoir quality

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia wyniki badań piaskowców występujących pomiędzy karbońską formacją Regi a utworami wielkopolskiej formacji wulkanogenicznej permu dolnego na Pomorzu Zachodnim. Wyniki badań uzyskano za pomocą różnorodnych metod analitycznych (badania w mikroskopie polaryzacyjnym, CL, SEM, EDS ISIS, XRD, oznaczenia stabilnych izotopów pierwiastków lekkich, analiza w podczerwieni). Piaskowce reprezentowane są najczęściej przez arenity kwarcowe. W składzie piaskowców oprócz składników detrytycznych (kwarc, skalenie, litoklasty), wyróżniono minerały autigeniczne. Są to tlenki i wodorotlenki żelaza, minerały ilaste (kaolinit/dickit, chloryty, illit), minerały węglanowe (kalcyt, dolomit, ankeryt), minerały siarczanowe i kwarc. Rozpoznano szereg procesów, którym podlegały piaskowce, jak: kompakcja mechaniczna i chemiczna, cementacja i zastępowanie oraz rozpuszczanie i przeobrażanie składników niestabilnych. Efekty działania tych procesów zaznaczyły się w osadach z różną intensywnością, w zależności od składu mineralnego, stopnia pogrążenia i temperatury. W związku z tym wyróżniono dwa etapy przemian w historii diagenezy: eo- i mezodiagenezę. Maksymalne temperatury, jakie mogły oddziaływać na osad, dochodziły do około 130°C.

EN

The paper presents the results of investigations of sandstones observed between the Carboniferous Rega Formation and the Lower Permian Wielkopolska Volcanigenic Formation in West Pomerania. The results have been acquired using various analytical methods (polarizing microscope, CL, SEM, EDS ISIS, XRD, light element stable isotope, infrared analysis). The sandstones are represented mostly by quartz arenites. Apart from detrital grains (quartz, feldspars, lithoclasts), authigenic minerals are observed in the sandstones. They correspond to iron oxides and hydroxides, clay minerals (kaolinite/dickite, chlorite, illite), carbonate minerals (calcite, dolomite, ankerite), sulphate minerals and quartz. A number of processes have been identified, which affected the sandstones. These are mechanical and chemical compaction, cementation, replacement, dissolution and alteration of unstable components. The effects of the processes have been variously marked within the deposits, depending on the mineral composition, burial depth and temperature. As a result, two diagenetic stages can be identified: eo- and mesodiagenesis. The deposits may have been heated to the maximum temperatures of approximately 130°C.

Słowa kluczowe

PL

procesy diagenetyczne; piaskowce; Pomorze Zachodnie

EN

diagenetic processes; sandstones; Western Pomerania

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 430
• Strony: 29--29
• Opis fizyczny: --[41], Bibliogr. 24 poz., rys., tab., fot.

Twórcy

autor

Kuberska M.

• Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• BJORLYKKE K.,1989 — Sedimentology and petroleum geology. Springer-Verlag, Berlin.
• CHOQUETTE P.W., PRAY L.C., 1970 — Geologic nomenclature and classification of porosity in sedimentary carbonates. AAPG Bull, 54, 2: 207-220.
• DYBOVA-JACHOWICZ S., POKORSKI J., 1984 — Stratygrafia karbonu i dolnego permu w otworze wiertniczym Strzeżewo 1. Kwart. Geol, 28, 3/4: 589-616.
• EHRENBERG S.N., AAGAARD P., WILSON M.J., FRASER A.R., DUTHIED.M.L., 1993— Depth-dependent transformation of kaolinite to dickite in sandstones of the Norwegian Continental Shelf. Clay Miner., 28, 3: 325-352.
• GAUPP R., MATTER A., PLATT J., RAMSEYER K., WALZEBUCK J., 1993 — Diagenesis and fluid evolution of deeply buried Permian /Rotliegende/ gas reservoirs, Northwest Germany. AAPG Bull.,77,7: 1111-1128.
• GLENNIE K.W., MUDD G.C., NAGTEGAAL P.J.C., 1978 — Depositional environment and diagenesis of Permian Rotliegen-des sandstones in Leman Bank and Sole Pit areas of the UK southern North Sea. J. Geol. Soc. Lond, 135: 25-34.
• HARTMANN B.H., RAMSEYER K., MATTER A., 2000 — Diagenesis and pore-water evolution in Permian sandstones, Gharif Formation, Sultanate of Oman. J. Sedim. Res., 70, 3: 533-544.
• HASSOUTA L., BAUTIER M.D., POTOLEVIN J.L., LIEWIG N., 1999 — Clay diagenesis in the sandstone reservoir of the Ellon Field (Alwyn) North Sea. Clays and Clay Miner., 47, 3: 269-585.
• HOUSEKNECHT D.W., 1987 — Assessing the relative importance of compaction processes and cementation reduction of porosity in sandstones. AAPG Bull., 71, 6: 633-642.
• KUBERSKA M., 2004 — Diageneza osadów czerwonego spągowca w strefie Szczecinek-Bydgoszcz (Pomorze Zachodnie). Biul. Państw. Inst. Geol., 411: 87-168.
• KUBERSKA M., KOZŁOWSKA A., MALISZEWSKA A., GROTEK I., 2006 — Rola diagenezy w tworzeniu właściwości zbiornikowych piaskowców górnego karbonu i dolnego permu z nadbałtyckiej części Pomorza Zachodniego. Arch. MNiSW, Warszawa.
• KUBERSKA M., MALISZEWSKA A., 2000 — Diagenesis of the Rotliegend at the margins of the Wolsztyn ridge. Pr. Spec. PT-MiN, 17: 208-209.
• MALISZEWSKA A., 1997a — Charakterystyka petrograficzna -skały osadowe czerwonego spągowca w Polsce na obszarach platformowych. W: Epikontynentalny perm i mezozoik w Polsce (red. S. Marek, M. Pajchlowa). Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 38-42.
• MALISZEWSKA A., 1997b—Wiek K/Ar włóknistego illitu z piaskowców czerwonego spągowca Wielkopolski. W: Datowanie minerałów i skał. IV Ogólnopolska Sesja Naukowa, Lublin: 50-55.
• MALISZEWSKA A., 1999 — O znaczeniu badań izotopowych diagenetycznego illitu z piaskowców czerwonego spągowca. Prz. Geol., 47, 5: 476.
• MALISZEWSKA A., GROTEK I., KOZŁOWSKA A., KUBERSKA M., POŁOŃSKA M., 2004b — Cementy w piaskowcach karbonu i czerwonego spągowca Pomorza Zachodniego. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• MUCKE A., 1994 — Postdiagenetic ferruginization of rocks (sandstones, oolitic ironstones, kaolins and bauxites) - Including a comparative study of the reddening of red beds (red. K.H. Wolf, G.V. Chilingarian). W: Diagenesis IV. Develop. Sediment., 51: 361-423.
• PETTIJOHN F.J., POTTER P.E., SIEVER R., 1972 — Sand and sandstone. Springer-Verlag, New York.
• POKORSKI J., 1987 — Czerwony spągowiec. W: Budowa geologiczna wału pomorskiego i jego podłoża. Pr. Państw. Inst. Geol, 119: 51-64.
• RYKA W., MALISZEWSKA A., 1991 — Słownik petrograficzny. Wyd. Geol., Warszawa.
• SIKORSKA M., 1998 - Rola diagenezy w kształtowaniu przestrzeni porowej piaskowców kambru z polskiej części platformy wschodnioeuropejskiej. Pr. Państw. Inst. Geol., 164.
• STRONG G.E., MILODOWSKI A.E., 1987 — Aspects of the diagenesis the Sherwood Sandstones of the Wessex Basin and their influence on reservoir characteristics. Geol. Soc. Spec. Publ, 36: 325-337.
• ZWINGMANN H., CLAUER., GAUPP R., 1998—Timing of fluid in a sandstone reservoir of the north German Rotliegend (Permian) by K/Ar dating of related hydrothermal illite. W: Dating and duration of fluid flow and fluid rock interaction (red. J. Parnell). Geol. Soc. Spec. Publ., 144: 91-106.
• ŻELICHOWSKI A.M., 1987 — Karbon. Paleozoik podpermski. W: Budowa geologiczna wału pomorskiego i jego podłoża (red. A. Raczyńska). Pr. Inst. Geol., 119: 26-51.