Spoiwa skał górnego czerwonego spągowca w zachodniej części niżu polskiego w ujęciu kartograficznym

• Autorzy: Maliszewska A. , Kuberska M.

Warianty tytułu

EN

Mapping of cement types in the upper rotliegend rocks from the Western Polish Lowlands

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wykonano badania petrograficzne skał czerwonego spągowca górnego z 76 otworów wiertniczych. W piaskowcach i zlepieńcach określono udział poszczególnych składników spoiw w celu rozpoznania ich roli w ograniczaniu właściwości zbiornikowych. Wyróżniono tu pelitowo-aleurytowe składniki allogeniczne, czyli matriks, oraz minerały autigeniczne - cementy. Wyliczono minimalne i maksymalne udziały poszczególnych rodzajów spoiw w skałach z badanych profilów wiertniczych oraz przedstawiono ich lateralną zmienność. Zawartość matriksu w analizowanych osadach waha się w granicach od 0,0 do 47,5% obj. Największy jego udział stwierdzono w skałach z rejonów Parzęczewa, Klęki i Siekierek na monoklinie przedsudeckiej oraz w strefie Bielica-Wysoka Kamieńska na Pomorzu Zachodnim. Cementy węglanowe (0,0-49,6% obj.), reprezentowane przez kalcyt i dolomit, dominują na Pomorzu Zachodnim, podobnie jak cementy siarczanowe (0,0-29,5% obj.). Najwyższy udział cementu kwarcowego (20,7% obj.) stwierdzono na Pomorzu w skałach z otworu Słowieńsko 1, natomiast w skałach z obszaru monokliny przedsudeckiej rzadko przekracza on 10% obj. Cementacja osadów węglanami, siarczanami i kwarcem powodowała znaczne ograniczenie porowatości skał, jednakże powszechna działalność diagenetycznego rozpuszczania przyczyniła się do zachowania ich zdolności filtracyjnych. Autigeniczne minerały ilaste w osadach Pomorza Zachodniego są reprezentowane głównie przez kaolinit i chloryty, a illit i minerały mieszanopakietowe illit/smektyt (I/S) występują podrzędnie. Diagenetyczny illit jest z kolei rozpowszechniony na obszarze monokliny przedsudeckiej, gdzie występuje obok chlorytów i minerałów I/S. Illit ten, obecny najczęściej w postaci włókien tworzących w przestrzeniach porowych mikrostruktury siatkowe, najsilniej ogranicza przepuszczalność osadów, często redukując ją całkowicie.

EN

Petrographic research was performed on Upper Rotliegend rocks from 76 boreholes. The contribution of individual components of cements and the sum of matrix was determined for sandstones and conglomerates to recognize their role in reservoir quality reduction. Allogenic pelitic-aleuritic components i.e. the matrix, and authigenic minerals i.e. the cements have been identified. The minimum and maximum contents of individual cement types were measured and their distribution is presented in maps. The matrix content in the deposits varies from 0.0 to 47.5% vol. The highest values were recorded in the Parzęczewo, Klęka and Siekierki environs of the Fore-Sudetic Monocline, and in the Bielica-Wysoka Kamieńska zone of Western Pomerania. Carbonate cements (0.0-49.6% vol.), represented by calcite and dolomite, and sulphate cements (0.0-29.5% vol.) are dominant in Western Pomerania. The highest content of quartz cement (20.7% vol.) is observed in Pomerania (Słowieńsko 1 borehole). In the Fore-Sudetic Monocline region, it rarely exceeds 10% vol. Carbonate, sulphate and quartz cementation resulted in considerable reduction of the rocks porosity, however commonly operating diagenetic dissolution allowed them to keep their filtration ability. Authigenic clay minerals are represented in the rocks of Western Pomerania largely by kaolinite and chlorite. Illite and mixed-layers illite/smectite (I/S) minerals occur in minor proportions. Diagenetic illite, accompanied by chlorites and I/S minerals, is commonly observed in the Fore-Sudetic Monocline. This illite, represented mostly by fibres forming meshwork microstructures in the pore space, was the strongest reducing factor of permeability, often destroying it completely

Słowa kluczowe

PL

badania petrograficzne spoiw; górny czerwony spągowiec; Polska Zachodnia

EN

petrographical investigation of cements; Upper Rotliegend; Western Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 429
• Strony: 79--89
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., mapy, fot.

Twórcy

autor

Maliszewska A.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

autor

Kuberska M.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Bibliografia

• B1ERNACKA J., LEŚN1AK G., BUNIAK A., 2006 - Wpływ kompakcji i cementacji na właściwości zbiornikowe piaskowców eolicznych czerwonego spągowca z obszaru monokliny przedsudeckiej. Pr. Inst. Nafty i Gazu, 134.
• BOJARSKA J., GŁOWACKI E., KRÓL., 1981 - Lithologicalfacies development and collector properties of Rotliegendes rocks in the Poznań depression. Proc. Intern. Symp. Central European Permian, Jabłonna 1978: 602-616. Warszawa.
• BUNIAK A., MIKOŁAJEWSKI Z., 1997 - Środowiska depozycyjne, petrografia i diageneza osadów czerwonego spągowca w rejonie Poznania. Geologos, 2: 201-214.
• DARŁAK B., KOWALSKA-WŁODARCZYK M, KOBYŁECKA A., LEŚNIAK G., SUCH P., 1998 - Przegląd wyników badań właściwości zbiornikowych i filtracyjnych wybranych skał zbiornikowych basenów młodopaleozoicznych Niżu Polskiego. Pr Państw. Inst. Geol., 165: 147-155.
• GREGOSIEWICZ Z., PROTAS A., 1997 -Facje, diageneza a właściwości zbiornikowe piaskowców czerwonego spągowca rejonu złoża Radlin. Nafta-Gaz, 57: 375-387.
• JARMOŁOWICZ-SZULC K., 1999 - Izotopowo-inkluzyjne badania spoiw diagenetycznych w obrębie złoża Paproć-Cicha Góra. Prz. Geol., 47, 5: 476-477.
• KIERSNOWSKI H., 1997a - Upper Permian eolian complex in Poland. Proc. of the XIII Intern. Congr. on the Carboniferous and Permian. Part. 3. Pr. Państw. Inst. Geol., 157: 107-110.
• KIERSNOWSKI H., 1997b - Depositional development of the Polish Upper Rotliegend Basin and evolution of its sediment source areas. Kwart. Geol., 41, 4: 433^456.
• KIERSNOWSKI H., 1998 - Architektura depozycyjna basenu czerwonego spągowca w Polsce. Pr. Państw. Inst. Geol., 165: 113-128.
• KUBERSKA M., 1999a - Główne procesy diagenetyczne w osadach czerwonego spągowca rejonu Budziszewic-Szczecinka oraz ich wpływ na własności petrofizyczne. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 55, 7: 38-39.
• KUBERSKA M., 1999b - Spoiwa węglanowe skał klastycznych czerwonego spągowca w kujawsko-pomorskim segmencie strefy T-T. Prz. Geol., 47, 2: 159-162.
• KUBERSKA M., 2001 - Spoiwa ilaste piaskowców czerwonego spągowca w kujawsko-pomorskim segmencie bruzdy środkowopolskiej. Prz. Geol., 49, 4: 345.
• KUBERSKA M., 2004 - Diageneza osadów czerwonego spągowca w strefie Szczecinek-Bydgoszcz (Pomorze Zachodnie). Biul. Państw. Inst. Geol., 411: 87-168.
• MALISZEWSKA A., 1997a - Charakterystyka petrograficzna - skały osadowe czerwonego spągowca w Polsce na obszarach platformowych. Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 38-42.
• MALISZEWSKA A., 1997b - Wiek K/Ar włóknistego illitu z piaskowców czerwonego spągowca Wielkopolski. W: Datowanie minerałów i skał. IV Ogólnopolska Sesja Naukowa, Lublin: 50-53. UMCS, Lublin.
• MALISZEWSKA A., KUBERSKA M„ 1996 - Cementation of the Rotliegend sandstones, their porosity and permeability. The 2nd Conf. on the Geochemical and Petrophysical Investigation. In Oil And Gas Exploration: 167-178. Janowice.
• MALISZEWSKA A., KUBERSKA M., SUCH P., LEŚNIAK G., 1998 - Ewolucja przestrzeni porowej utworów czerwonego spągowca. Pr Państw. Inst. Geol., 165: 177-194.
• MICHALIK M., 2001 - Diagenesis of the Weissliegend sandstones in the south-western margin of the Polish Rotliegend Basin. Pr. Miner. Kom. Nauk. Min. PAN, 91.
• MUSZYŃSKI M., 1999 - Środowisko sedymentacji i spoiwo osadów górnego czerwonego spągowca obszaru niecki poznańskiej. Prz. Geol., 47, 5: 466-467.
• PETTIJOHN F. J., POTTER P. D., SIEVER R., 1972 - Sand and sandstone. Springer-Verlag. Berlin.
• POKORSKI J., 1981 - Propozycja formalnego podziału litostratygraficznego czerwonego spągowca na Niżu Polskim. Kwart. Geol., 25, 1:41-58.
• POKORSKI J., 1997 - Perm dolny; sedymentacja, paleogeografia, paleotektonika. Pr. Państw. Inst. Geol., 153: 45-62.
• PROTAS A., 1990 - Czerwony spągowiec w strefie Bielica-Olsza-nowo w świetle nowych badań. Prz. Geol., 38, 4: 196-201.
• ROCHEWICZ A., 1980 - Wpływ procesów illityzacji i chlorytyzacji na własności kolektorskie piaskowców czerwonego spągowca SW Polski. Arch. Miner., 36, 2: 55-61.
• SUCH P., MALISZEWSKA A., LEŚNIAK G., 2000 - Właściwości filtracyjne utworów górnego czerwonego spągowca a jego wykształcenie facjalne. Pr. Inst. Górn. Naft. i Gazow., 103: 5-49.