Litofacje osadów środkowego i późnego holocenu Mierzei Wiślanej na odcinku Przebrno-Piaski

• Autorzy: Pikies R. , Pawłowska A. , Żmuda J.

Warianty tytułu

EN

Litofacies of the middle and late holocene sediments in the Przebrno-Piaski segment of the Vistula Spit

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Osady holoceńskie Mierzei Wiślanej są zbudowane w części dolnej z piasków rzecznych wieku preborealno-dolnoatlantyckiego, przykrytych na znacznej przestrzeni cienkim poziomem osadów biogeniczno-mineralnych. W części górnej występuje seria morskich piasków mierzejowych wieku górnoatlantycko-subatlantyckiego. Te piaski morskie mierzejowe zostały poddane analizie granulometrycznej, a następnie analizie taksonomicznej, co pozwoliło na wyodrębnienie trzech litofacji, a w ich obrębie sześciu subfacji: A (A1, A2), B (B1,B2) i C (C1,C2). Na podstawie analizy parametrów Falka i Worda (1957), a także typologii osadów przedstawionej na diagramie C-M (Passega, Byramie, 1964, 1969) dokonano charakterystyki procesów hydrodynamicznych, odpowiedzialnych za powstanie osadów wyróżnionych subfacji. Układ przestrzenny subfacji odzwierciedla długookresowe zmiany hydrodynamiki zbiornika wodnego, kontrolujące procesy sedymentacyjne na całym obszarze dna morskiego, zależne od zmian poziomu wody tego zbiornika. Obserwowane zmiany w układzie przestrzennym opisywanych subfacji pozostają w dobrej zgodności z rozwojem paleogeograficznym Południowego Bałtyku w środkowym i późnym holocenie. Wyniki analizy facjalnej zostały uzupełnione o liczne datowania metodą radiowęglową osadów biogeniczno-mineralnych oraz muszli morskich małży.

EN

Holocene sediments of the Vistula Bar are represented at the bottom by fluvial Preboreal-Early Atlantic sands. They are overlain by a thin layer of biogenic-mineral deposits. The upper part of the Holocene section is represented by barrier marine sediments deposited during the Late Atlantic-Subatlantic period. These barrier marine sediments were subjected to granulometric and cluster analyses in order to distinguish three lithofacies and consistently six subfacies: A (A1, A2), B (B1, B2), and C (C1, C2). Following the parameters of Folk and Ward (1957) and types of deposits (C-M diagram) presented by Passega-Byramie (1964,1969), lithodynamic processes that affected the origin of the subfacies were interpreted. A spatial configuration of these subfacies reflects long-term changes of water reservoir's hydrodynamics, which control depositional processes in each zone of the sea floor due to sea-level variability. The changes in the spatial facies pattern are in good agreement with palaeogeographic development of the Baltic Sea during the Middle and Late Holocene. The subfacies analysis is supported by radiocarbon dating.

Słowa kluczowe

PL

morskie osady mierzejowe; litofacje; środkowy i późny holocen; Mierzeja Wiślana

EN

barrier marine sediments; lithofacies; Middle and Late Holocene; Vistula Spit

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 428
• Strony: 77--92
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys.

Twórcy

autor

Pikies R.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, ul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsk

autor

Pawłowska A.

• Uniwersytet Gdański, Instytut Oceanografii, Zakład Geologii Morza, al. Marszałka Piłsudskiego 46, 81-378 Gdynia

autor

Żmuda J.

• Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza, ul. Kościerska 5, 80-328 Gdańsk

Bibliografia

• BITINAS A., DAMUSYTE A., 2004 — The Littorina Sea at the Lithuanian maritime region. Proc. of the Conference "Rapid trangressions into semi-enclosed basins". Polish Geol. Inst. Sp. Papers, 11: 37-46.
• DAVIS Jr R.A., FITZGERALD D.M., 2004 — Beaches and coasts (Barier system). Blackwell Science Ltd a Blackwell Publishing Company, Maiden (USA), Oxford (UK), Carlton (Australia).
• FOLK R.L., WARD W.C., 1957 — Brazos river bar: A study in the significance of grain size parameters. J. Sedim. Petrol., 27, 1:3-26.
• GRADZIŃSK1 R., KOSTECKA A., RADOMSKI A., UNRUG R., 1976 — Sedymentologia. Wyd. Geol., Warszawa.
• KOTLIŃSKI R., 1985 — Osady dna Ławicy Słupskiej. Biul. Inst. Geol, 352: 5-56.
• LATAŁOWA M., 1999 — Holoceńskie zdarzenia hydrologiczne zarejestrowane metodami paleoekologicznymi na stanowiskach „Wolin II" i „Wolin I" w dolinie Dziwny. W: Ewolucja geosystemów nadmorskich Południowego Bałtyku (red. K. Borówka i in.): 95-98. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań-Szczecin.
• PASSEGA R., 1957 — Texture as characteristic of clastic deposition. Bull. Amer. Assoc. Petrol. Geol., 41, 9: 1952-1984.
• PASEGA R., 1964 — Grain size representation by C-M patterns as a geological tool. J. Sedim. Petrol., 34, 4: 830-847.
• PASSEGA R., BYRAMJE R., 1969 — Grain-size image of clastic deposits. Sedimentology, 13: 232-252.
• PIKIES R., STARNAWSKA E., UŚCIFNOW1CZ S., ŻMUDA J., 2002 — Korelacja litostratygraficzna osadów z obszaru Mierzei Wiślanej na odcinku Stegna-Piaski. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Oddz. Geol. Morza, Gdańsk.
• RACINOWSKI R., FRĄCZAK A., 1986 — Próba interpretacji badań litologicznych osadów podbrzeża między "Niechorzem a Trzęsaczem. Cz. I. Pr. Nauk. Polit. Szczecińskiej. Inst. Inżynierii Wodnej, Geotechnika II, 322: 77-109.
• RACINOWSKI R., 1992 — Charakterystyka standardowych cech litologicznych rumowiska strefy brzegowej morza Pobrzeża Szczecińskiego. Pr. Nauk. Polit. Szczecińskiej. Katedra Geotechniki, 459: 5-93.
• RACINOWSKI R., SZCZYPEK T., WACH J., 2001 — Prezentacja i interpretacja wyników badań uziarnienia osadów czwartorzędowych. Wyd. UŚ, Katowice.
• ROTNICKI K., 2001 — Względne zmiany poziomu Bałtyku południowego na polskim wybrzeżu środkowym w holocenie w świetle badań Niziny Gardnieńsko-Lebskiej. W: Przemiany środowiska geograficznego nizin nadmorskich południowego Bałtyku w vistulianie i holocenie (red. K. Rotnicki): 63-80. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• SAHU B.K., 1964 — Depositional mechanism from the size analysis. J. Sedim. Petrol, 34,1: 768-773.
• STARKEL L., 2001 — Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. Monografie 2. PAN, Instyt. Geogr. Przestrz. Zagospodarowania, Warszawa.
• TOMCZAK A., 1995 — Budowa geologiczna i ewolucja polskiej strefy brzegowej. W: Atlas geologiczny południowego Bałtyku (red. J. E. Mojski): 48-51, tabl. XXXIV. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• TOMCZAK A., MOJSKI J.E., KRZYMIŃSKA I., MICHAŁOWSKA M., PIKIES R., ZACHOWICZ I., 1989 — Nowe dane o budowie geologicznej Mierzei Wiślanej. Kwart. Geol., 33,2: 277-300.
• UŚCINOWICZ S., 2000 — Litofacje osadów dna południowej części Basenu Bornholmskiego. Pr. Państw. Inst. Geol, 173.
• UŚCINOWICZ S., 2003 — Relative sea level changes, glacio-iso-static rebound and shore displacement in the Southern Baltic. Polish Geol. Inst. Sp. Papers, 10.
• ZACHOWICZ J., UŚCINOWICZ S., ANOLIK P., ZALESZKIEWICZ L., SOKOŁOWSKI K., KRZYMIŃSKA J., JEGLIŃSKI W., 1995 — Rozpoznanie geologiczne Zalewu Wiślanego (Projekt badawczy zamawiany nr PBZ 061-01). Arch. Geol. Państw. Inst. Geol. Oddz. Geol. Morza, Gdańsk.