Propozycja interglacjalnych stanowisk stratotypowych dla środkowego plejstocenu Polski

• Autorzy: Lindner L. , Marciniak B.

Warianty tytułu

EN

Proposal of interglacial stratotype sites for the middle pleistocene of Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono uzasadnioną propozycję stanowisk stratotypowych dla czterech jednostek (formacji) interglacjalnych ze starszej i środkowej części środkowego plejstocenu Polski. Dla pierwszej, a jednocześnie najstarszej z tych jednostek (interglacjału kozi grzbiet) stanowiskiem tym jest bogato udokumentowany, m.in. faunistycznie i paleomagnetycznie, profil osadów jaskiniowych z Koziego Grzbietu koło Kielc. Drugą, młodszą jednostkę (interglacjał ferdynandów), bardzo dobrze dokumentuje, m.in. palinologicznie i diatomologicznie, profil osadów jeziorno-bagiennych w Ferdynandowie koło Kocka. Trzecią jednostkę (interglacjał mazowsze) dokumentuje także bardzo dobrze opracowany, m.in. palinologicznie i diatomologicznie, profil osadów jeziorno-bagiennych z Krępca koło Lublina. Czwartą, najmłodszą jednostkę (interglacjał zbójno) dokumentuje opracowany palinologicznie profil osadów jeziorno-bagiennych ze Zbójna koło Przedborza. Wymienione stanowiska i definiowane na ich podstawie jednostki interglacjalne są od lat powszechnie cytowane w polskiej i zagranicznej literaturze oraz uznawane przez wielu badaczy za przewodnie dla plejstocenu Polski.

EN

The paper presents a justified proposal of stratotype sites for four interglacial units (formations) in the lower and middle part of the Middle Pleistocene of Poland. The stratotype site for the lowermost (oldest) unit (Kozi Grzbiet = Małopolanian Interglacial) is a richly documented, e.g. by palaeontological and palaeomagnetic data, succession of deposits on Kozi Grzbiet near Kielce. The second, younger unit (Ferdynandovian Interglacial) is a succession of lacustrine-marsh deposits in Ferdynandów near Kock, documented by e.g. pollen and diatom data. In turn, the stratotype site for the third unit, (Mazovian Interglacial) is the succession of lacustrine-marsh deposits in Krępiec near Lublin, with pollen and diatom data. The fourth, youngest unit (Zbójnian Interglacial) is documented based on pollen data by the lacustrine-marsh deposits in Zbójno near Przedbórz. All mentioned sites and the defined interglacial units have for a long time been commonly cited in Polish and foreign papers and are considered by many scientists as typical for the Pleistocene of Poland.

Słowa kluczowe

PL

jednostki interglacjalne; stanowiska stratotypowe: Kozi Grzbiet, Ferdynandów, Krępiec i Zbójno; środkowy plejstocen; Polska

EN

integracial units; stratotype sites: Kozi Grzbiet, Ferdynandów, Krępiec and Zbójno; Middle Pleistocene; Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 428
• Strony: 35--54
• Opis fizyczny: Bibliogr. 88 poz., rys.

Twórcy

autor

Lindner L.

• Instytut Geologii Podstawowej Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Marciniak B.

• Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

Bibliografia

• ALEXANDROWICZ S., BIRKENMAJER K, BURCHART J., CIEŚLIŃSKI S., DADLEZ R., KUTEK J., NOWAK W., ORŁOWSKI S., SZULCZEWSKI M., TELLER L., 1975 — Zasady polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej. Instr. Met. Badań Geol., 33.
• BARTOLOMEI G., CHALINE J., FEJFAR O., JANOSSY D., JEANNET M., KOENIGSWALD W., KOWALSKI K., 1975 — Pliomys lenki (Heller, 1930) (Rodentia, Mammalia) en Europe. Acta Zool. Cracov., 20, 10: 393—467.
• BER A., 2005 — Polish Pleistocene stratigraphy - A review of inter-glacial stratotypes. Geologie en Mijnbouw, 84, 2: 61-76.
• BER A., LINDNER L., MARKS L., 2005 — Propozycja nowego podziału stratygraficznego czwartorzędu Polski. W: Lessy i utwory lessopodobne w stratygrafii plajstocenu (red. M. Żarski, M. Derkacz). Mat. XII Konf. „Stratygrafia plejstocenu Polski": 26-28, Zwierzyniec-Warszawa.
• BER A., MARKS L., 2004 — O potrzebie uporządkowania polskiej terminologii stratygraficznej dla czwartorzędu. W: Zlodowacenia i interglacjaly wschodniej Polski (red. A. Ber i in.). Problemy plejstocenu Wysoczyzny Białostockiej. XI Konf. „Stratygrafia Plejstocenu Polski": 17-18. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• BLACK CC, KOWALSKI K., 1974 — The Pliocene and Pleistocene Sciuridae (Mammalia, Rodentia) from Poland. Acta Zool. Cracov.,19, 19:461-485.
• BOLIKHOVSKAYA N .S., MOLODKO V A .N., 2002 — Dynamics of Pleistocene palaeoclimatic events: a reconstruction based on palynological and electron spin resonence studies in North Eurasia. Archeology, ethnology and antropology of Eurasia,2,10: 2-21.
• B0RÓWKO-DŁUŻAKOWA Z., 1967 — Badania paleobotaniczne osadów młodoplejstoceńskich (Brorup) w Koninie-Marantowie. Pr. Inst. Geol., 48: 81-136.
• CEPEK A.G., 1967 — Stand und Probleme der Quartarstratigraphie im Nordteil der DDR. Ber. Deutsch. Ges. Geol. Wiss. A. Geol. Palaont, 12, 3/4: 375^-04.
• DĄBROWSKI M.J., 1967 — Analiza pyłkowa interstadiału z Jasionki koło Rzeszowa. Acta Geol. Pol, 17, 3: 509-520.
• DE BEAULIEU J.L., REILLE M., 1995 — Pollen records from the Velay craters: A review and correlation of the Holsteinian interglacial with isotopic stage 11. Meded. Rijks Geol. Dienst., 52: 59-70.
• ERD K., 1969 — Das Holstein-lnterglacial von Granzin bei Hagenov (Sudwestmeclenburg). Geologie, 18, 5: 590-599.
• ERD K., 1978 — Pollenstratigraphie im Gebiet der Skandinavischen Vereisungen. Schrif. Geol. Wiss., 9: 99-119.
• GŁAZEK J., KOWALSKI K., LINDNER L., MŁYNARSKI M., STWORZEWICZ E., WYSOCZAŃSKI-MINKOWICZ T., 1977a—Kozi Grzbiet - Podział stratygraficzny starszej części zlodowacenia krakowskiego (Mindel) w oparciu o badania stanowiska fauny interglacjalnej typu kromerskiego. W: Czwartorzęd zachodniej części rejonu świętokrzyskiego (red. L. Lindner, Z. Michalska). Przew. Symp. Teren.: 15-24. Wyd. Geol., Warszawa.
• GŁAZEK J., KOWALSKI K., LINDNER L., MŁYNARSKI M., STWORZEWICZ E., TUCHOŁKA P., WYSOCZAŃSKI--MINKOWICZ T., 1977b — Cave deposits at Kozi Grzbiet (Holy Cross Mts., Central Poland) with vertebrate and snail faunas of the Mindelian I/Mindelian II interglacial and their stratigraphic correlations. Proc. 7th Intern. Speleolog. Congr.: 211-214. Sheffield.
• GŁAZEK J., LINDNER L., WYSOCZAŃSKI-MINKOWICZ T., 1976 — Interglacial Mindel I/Mindel II in fossil-bearing karst at Kozi Grzbiet in the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol., 26, 3: 377-393.
• GŁAZEK J., LINDNER L., WYSOCZAŃSKI-MINKOWICZ T., 1977c — Geologiczna interpretacja stanowiska fauny staroplejstoceńskiej Kozi Grzbiet w Górach Świętokrzyskich. Pr. Nauk. UŚl, 185, Kras i Speleologia, 1: 13-28.
• GOŹDZIK J., JANCZYK-KOPIKOWA Z., KONECKA-BETLEY K., LINDNER L., MADEYSKA T., MAKOWSKA A., MOJSKI J.E., RZECHOWSKI J., 1988 — Zasady polskiej klasyfikacji, terminologii i nomenklatury stratygraficznej czwartorzędu. Instr. Met. Badań Geol., 47.
• HARASIMIUK M., HENKIEL A., 1981 — Kopalne formy dolinne w okolicy Łęcznej i ich znaczenie dla paleogeografii doliny Wieprza. Kwart. Geol., 25, 1: 147-162.
• HARASIMIUK M., MARUSZCZAK H., WOJTANOWICZ J., 1988 — Quaternary stratigraphy of the Lublin region, southeastern Poland. Quatern. Stud., 8: 15-25.
• HELLER F., EVANS M.E., 1995 — Loess magnetism. Rev. Geophysics, 33,2: 211-240.
• INSTRUKCJA opracowania i wydania Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000,1996. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1963 — Analiza pyłkowa osadów czwartorzędowych z Ferdynandowa. Komunikat wstępny. Kwart. Geol., 7, 4: 639-645.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1975 — Flora interglacjału mazowieckiego w Ferdynandowie. Biul. Inst. Geol., 290: 5-94.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1981 —Analiza pyłkowa plejstoceńskich osadów z Kaznowa i Krępca. Biul. Inst. Geol., 321: 249-258.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1985 — Orzeczenie dotyczące próbek z miejscowości Imionki, Skazdub Stary i Raczki Wielkie, ark. Olecka. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1991 — The Ferdynandów Interglacial in Poland. Kwart. Geol., 35, 1: 71-79.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., MOJSKI J.E., RZECHOWSKI J., 1981 — Position of the Ferdynandów Interglacial, Middle Poland, in the Quaternary stratigraphy of the North European Plain. Biul. Inst. Geol., 335: 65-79.
• JEŁOWICZEWA J.K., 2001 — Ewolucija prirodnoj sredy antropogena Bełarusii: 3-292. Bielsens, Mińsk.
• JURKIEWICZOWA I., 1968 — Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Radoszyce. Wyd. Geol., Warszawa.
• KHURSEVICH G.K., MARCINIAK B., 1998 — Correlation of the Alexandrian (Matveev Rov, Belarus) and the Mazovian (Adamówka 1, Poland) interglacial profiles based on the diatom analysis. Lithosphere, 9: 15-24.
• KHURSEVICH G.K., PRZYBYŁOWSKA-LANGE W., LOGINOVA L.P., 1990 — Floristic resemblance between Pleistocene diatom profiles of Krasnaya Dubrava (BSR) and Ferdynandów (Poland). Dokl. Akad. Nauk BSSR, 34: 179-183.
• KOTAŃSKI Z., 2001 — Stajnia Augiasza, czyli o tym jak spolszczać i odmieniać nazwy pięter i innych jednostek stratygraficznych. Prz. Geol., 49, 7: 591-598.
• KOWALSKI K., 1975 — Earliest appearance of lemmings in the Quaternary of Poland. Actas I Col. Intern, sobre Biostrat. del Neogeno Superior y Quaternario Inferior: 99-104. Madrid.
• KRUP1ŃSKI K.M., 1995 — Stratygrafia pyłkowa i sukcesja roślinności interglacjału mazowieckiego w świetle badań osadów z Podlasia. Ada Geogr. Lodź., 70.
• KRUPIŃSKI K.M., 2000 — Korelacja palinostratygraficzna osadów interglacjału mazowieckiego z obszaru Polski. Pr. Państw. Inst. Geol., 169.
• KUSZELL T., 1998 —Nowe stanowiska osadów interglacjalnych w południowo-zachodniej Polsce. Biul. Państw. Inst. Geol, 385: 127-142.
• LASKOWSKA-WYSOCZAŃSKA W., 1967 — Interglacystadiał zlodowacenia krakowskiego z Jasionki koło Rzeszowa. Acta Geol. Pol, 17, 3:495-507.
• LINDNER L., 1978 — Rozwój paleogeomorfologiczny zachodniej części regionu świętokrzyskiego w plejstocenie. Roczn. Poi. Tow. Geol, 48, 3/4: 479-508.
• LINDNER L., 1982 — South-Polish glaciations (Nidanian, Sanian) in southern Central Poland. Acta Geol. Pol., 32,3/4:163-177.
• LINDNER L., 1984 — Main stratigraphic problems in the Pleistocene of Poland. Bull. Pol. Acad. Sci, Earth Sci., 35,4:343-358.
• LINDNERL., 1988—Jednostki glacjalne i interglacjalne w plejstocenie regionu świętokrzyskiego. Prz. Geol., 36, 1:31-39.
• LINDNER L. (red.), 1992 — Czwartorzęd: osady, metody badań, stratygrafia. Wyd. PAE, Warszawa.
• LINDNER L., BRYKCZYŃSKA E., 1980 — Organogenic deposits at Zbójno by Przedbórz, western slopes of the Holy Cross Mts., and their bearing on stratigraphy of the Pleistocene of Poland. Acta Geol. Pol., 30, 2: 155-163.
• LINDNER L., GOZHIK P., MARCINIAK B., MARKS L., YELOVICHEVA Y., 2004 — Main climatic changes in the Quaternary of Poland, Belarus and Ukraine. Geol. Quart., 48,2: 97-114.
• LINDNER L., KOWALSKI W.R., 1974 — Czwartorzędowe zasypanie rejonu Miedzianki koło Chęcin. Acta Geol. Poi, 24, 2: 415-424.
• LINDNER L., KRUPIŃSKI K.M., MARCINIAK B., NITYCHORUK J., 1990 — Sytuacja geologiczna i florystyczna plejstoceńskich osadów organogenicznych w rejonie Ossówki (południowe Podlasie). Prz. Geol., 38, 11: 476-483.
• LINDNER L., KRUPIŃSKI K.M., MARCINIAK B., NITYCHORUK J., SKOMPSKI S., 1991 — Plejstoceńskie osady jeziorne w stanowisku Hrud 1 k. Białej Podlaskiej. Kwart. Geol., 35, 4: 337-362.
• LINDNER L., KRUPIŃSKI K.M., SEMIL J., ZALEWSKI A., 1988 — Geologie setting of sediments of Mazovian Interglacial age of Komarno near Biała Podlaska, Eastern Poland. Bull. Pol. Acad. Sci., Earth Sc, 36, 1: 49-57.
• LINDNER L., MARCINIAK B., 1998 — The occurrence of four interglacials younger than the Sanian 2 (Elsterian2) Glaciation in the Pleistocene of Europe. Acta Geol. Pol., 48, 3: 247-263.
• LINDNER L., MARKS L., 1999 — New approach to stratigraphy of palaeolake and glacial sediments of the younger Middle Pleistocene in mid-eastern Poland. Geol. Quart., 43, 1: 1-7.
• LISICKI S., WINTER H., 2004 — Rewizja pozycji stratygraficznej osadów dolnego i środkowego plejstocenu północno-wschodniej Polski. W: Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorzędowych (red. A. Kostrzewski). T. IV. UAM Geografia, 68: 259-283.
• MACHNACZ N.A., RYŁOWA T.B., 1986 — Stratigraficzeskoje razczlenenije dreweoziernych plejstocenowych otłożenii Reczickowo Pridnieprowija (po materiajałam nowych palinołogiczeskich issledowanij). W: Plejstocen Reczickowo Pridnieprowija Bełorussii: 56-75. Nauka i Technika, Mińsk.
• MARCINIAK B., 1980 — Okrzemki środkowego plejstocenu w osadach jeziornych z Krępca (Wyżyna Lubelska). Kwart. Geol., 24, 2: 349-360.
• MARCINIAK B., 1998 — Diatom stratigraphy of the Mazovian Interglacial lacustrine sediments in southeastern Poland. Studia Geol. Pol, 113: 7-64.
• MARCINIAK B., KHURSEVICH G., 2002 — Comparison of diatom successions from Mazovian (Poland) and Alexandrian (Belarus) lacustrine interglacial deposits. Geol. Quart., 46,1:59-68.
• MARZEC M., 1960 — Sprawozdanie z prac geologiczno-poszukiwawczych wykonanych w latach 1959-1960 w rejonie Adamowa-Krępy-Ułęża, pow. Łuków, woj. lubelskie i Ryki, woj. warszawskie. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• MŁYNARSKI M., 1977 — New notes on the amphibian and reptilian fauna of the Polish Pliocene and Pleistocene. Acta Zool. Cracov.,22,2: 13-36.
• MOJSKI J.E., 1982 — Outline of the Pleistocene stratigraphy in Poland. Biul. Inst. Geol, 343: 9-29.
• MOJSKI J.E., 1993 — Europa w plejstocenie - ewolucja środowiska przyrodniczego. Wyd. PAE, Warszawa.
• MULLER H., 1974 — Pollenanalytische Untersuchungen und Jahresschichtenzahlungen an der holsteinzeitlichen Kieselgur von Munster-Breloh. Geol. Jahrb., A, 21: 107-140.
• NAZAROW W.I., 1995 — Problemy bio- i klimatostratigraficzeskoj korrelacji otłożenij plejstocena Bełarusii i drugich regionów Jewropy. Lithosphere, 3: 10-29.
• PIDEK LA., 2003 — Mesopleistocene vegetation history in the northern foreland of the Lublin Upland based on palaeobotanical studies of the profiles from Zdany and Brus sites. Wyd. UMCS, Lublin.
• RÓŻYCKI S.Z., 1978 — Od „Mocht" do syntezy stratygrafii plejstocenu Polski. Rocznik Pol. Tow. Geol, 48, 3/4: 445-478.
• RZEBIK-KOWALSKA B., 1976 — The Neogene and Pleistocene Insectivores (Mammalia) of Poland. T. III. Soricidae and Blarinoides. Acta Zool. Cracov.,21, 12:359-385.
• RZECHOWSKI J., 1966 — Niektóre właściwości geochemiczne osadów plejstoceńskich na przykładzie przekrojów w Sernikach i Ferdynandowie. Kwart. Geol, 10, 4: 1131-1132.
• RZECHOWSKI J., 1967 — Sedymentacja i stratygrafia plejstocenu w przekroju Ferdynandowa na obszarze południowo-wschod-niego Mazowsza. Kwart. Geol, 11, 4: 936-938.
• RZECHOWSKI J., 1986 — Pleistocene till stratigraphy in Poland. IV: Quaternary Glaciations in the Norhern Hemisphere (red. Sibrava i in.). Quatern. Sci. Rev., 5: 365-372.
• RZECHOWSKI J., 1987 — Problemy formalnej litostratygrafii czwartorzędu w Polsce. Kwart. Geol, 31, 1: 125-138.
• RZECHOWSKI )., 1996a — The Ferdynandovian Interglacial and its stratigraphical position in the Middle Pleistocene of Europe. W: The Early Middle Pleistocene in Europe (red. Ch. Turner). Proc. of the SEQS cromer Symposium, Norwich, United Kingdom: 279-294. A.A. Balkema, Rotterdam.
• RZECHOWSKI J., 1996b — Interglacjał ferdynandowski w profilu stratotypowym w Ferdynandowie (południowo-wschodnie Mazowsze). Biul. Państw. Inst. Geol, 373: 161-171.
• SANCHIZ B., SZYNDLAR Z., 1984 — Pleistocene amphibian fauna from Kozi Grzbiet in the Holy Cross Mts. Acta Geol. Pol, 34, 1/2: 51-62.
• SŁOWAŃSKA B., MAKOWSKA A. (red.), 1991 — Instrukcja w sprawie opracowania i wydania Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, w ujęciu kompleksowym. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• STANKOWSK1 W., 1996 — Wstęp do geologii kenozoiku (ze szczególnym odniesieniem do terytorium Polski). Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• STUCHLIK L., WÓJCIK A., 2001 — Pollen analysis of Małopolanian Interglacial deposits at Łowisko (Kolbuszowa Upland, sothern Poland). Acta Palaeobot., 41, 1: 15-26.
• STWORZEWICZ E., 1976 — Interglacjalna fauna ślimaków z Koziego Grzbietu koło Miedzianki. Mat. II Konf.Nauk. Paleontologów, Kielce.
• STW0RZEWICZ E., 1981 -- Early Pleistocene land snails from Kielniki and Kozi Grzbiet (Poland). Folia Quatern., 54: 43-77.
• SZAFER W., 1953 — Stratygrafia plejstocenu w Polsce na podstawie florystycznej. Rocznik Pol. Tow. Geol., 22,1: 1-60.
• SZYNDLAR Z., 1981 — Early Pleistocene reptile fauna from Kozi Grzbiet in the Holy Cros Mts.Acta Geol. Pol., 31,1/2:81-101.
• URBAN B., 1995 — Palynological evidence of younger Middle Pleistocene. Interglacials (Holsteinian, Reinsdorf and Schoningen) in the Schoningen open cast lignite mine (eastern Lower Saxony, Germany). Meded. Rijks Geol. Dienst, 52: 175-186.
• WIELICZKIEWICZ F.J., DERJUGO G.W., ZERNICKAJA W.P., IKIEW1CZ G.I., LEWICKAJA G.I., MATWIEJEW A.W., SAŃKO A.F., RYŁOWA T.B, CHURSEWICZ G.K., JAKUBOWSKAJA T.W., 2001 — Czetwierticznaja sistiema (kwarter). W: Geologia Bełarussii (red. A.S. Machnacz i in.): 325-386. Nacjonalnaja Akad. Nauk Bełarussii, lnst. Nauk Geol., Mińsk.
• WINTER H., 2003 — Analiza palinonogiczna jako podstawa do odtworzenia roślinności i klimatu interglacjału augustowskiego i interstadiału z Domurat. W: Badania paleobotaniczne jako podstawa rekonstrukcji zmian klimatu w czwartorzędzie Polski. I Polska Konf. Paleobotaniki Czwartorzędu: 42-43. Białowieża.
• WOŻN1AK P., 1989 — Interglacjal Zbójna na Suwalszczyżnie. Kwart. Geol, 33, 3/4: 561-572.
• WÓDKOWSKI A., 1971 — Fragment jaskini z fauną czwartorzędową w okolicach Miedzianki, Góry Świętokrzyskie. Speleologia, 6, 1/2: 41-47.
• ZAGWIJN W.H., 1996 — The Cromerian Complex Stage of the Netherlands and correlation with other areas in Europe. W: The Early Middle Pleistocene in Europe (red. Ch. Turner): 145-172. A.A. Balkema, Rotterdam.
• ZAGWIJN W.H., 1998 — Borders and boundaries: acentury stratigraphical research in the Tegelen-Reuver area of Limburg (The Netherlands). Meded. Nederlands lnst. voor Toegeparte Geowetenschappen TNO, 60: 19-34.