Geneza misy jeziornej i warunki środowiskowe akumulacji limniczno-bagiennej w interglacjale mazowieckim w rowie Kleszczowa (środkowa Polska)

• Autorzy: Balwierz Z. , Goździk J. , Marciniak B.

Warianty tytułu

EN

The origin of a lake basin and environmental conditions of lacustrine-boggy deposition in the Kleszczów graben (central Poland) during the mazovian interglacial

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W długiej sekwencji zdarzeń plejstoceńskich zapisanych w osadach rowu Kleszczowa ważne ogniwo stanowią utwory jeziorne interglacjału mazowieckiego. Utwory tego wieku stwierdzono w stanowisku Folwark 93K. W rejonie Folwarku osady jeziorne występowały w nieckowatym obniżeniu, utworzonym przez lądolód w stropie gliny moreny dennej. Bezpośrednio na glinie spoczywały piaski z okresu deglacjacji. Po ich akumulacji na początku interglacjału rozpoczęła się sedymentacja jeziorna. Zapisany w osadach ciąg zdarzeń wskazuje, że interglacjał mazowiecki poprzedzony był zlodowaceniem środkowej Polski. Przeczy to poglądowi, że ten okres ciepły od poprzedniego interglacjału oddzielał okres zimny z panującymi wyłącznie warunkami peryglacjalnymi. Osady organiczne wypełniające zagłębienie w stanowisku Folwark 93K zostały opracowane metodą analizy pyłkowej i okrzemkowej. Wyniki obu analiz wskazują, że akumulacja osadów zachodziła w interglacjale mazowieckim. Na podstawie zmian składu gatunkowego i relatywnej frekwencji (udziału procentowego) okrzemek, w badanych osadach wyróżniono siedem lokalnych poziomów okrzemkowych. Poziomy te reprezentują sukcesję okrzemek, na podstawie której scharakteryzowano cztery główne stadia rozwoju kopalnego jeziora w Folwarku, w nawiązaniu do wyników badań palinologicznych opisanych w sześciu lokalnych poziomach pyłkowych interglacjału mazowieckiego. Stadia rozwoju jeziora w stanowisku Folwark 93K porównano ze stadiami rozwoju równowiekowego jeziora w Adamówce (Kotlina Sandomierska) oraz wykazano ich podobieństwo do rozwoju jezior interglacjału lichwińskiego w Rosji oraz interglacjału aleksandryjskiego na Białorusi.

EN

In the long sequence of Pleistocene events recorded in the Kleszczów Graben deposits, lacustrine sediments of the Mazovian Interglacial constitute an important member. Mazovian deposits were encountered in the Folwark 93K site. In the Folwark area, lacustrine sediments occurred in a syncline formed by an ice-sheet in a basal moraine till. The till was overlain by a sand layer deposited during a deglaciation period. Later, lacustrine accumulation was initiated at the beginning of the interglacial. The sequence of events recorded in the deposits indicates that the area of Central Poland already was glaciated before the Mazovian Interglacial. This conclusion contradicts the opinion that the warm period was separated from the previous interglacial by a cool period with an exclusively periglacial environment. Organic deposits, infilling the depression at the Folwark 93K site, were investigated by a pollen and diatom analysis. The results of the both the analyses indicate that accumulation of these deposits took place during the Mazovian Interglacial. According to changes in diatom composition and relative diatom frequency (percentage contribution of diatoms), seven local diatom assemblage zones were distinguished. These zones represent the diatom succession being the basis for characterisation of four main evolutionary phases of the ancient lake at Folwark, supported by the results of palynological investigations. The evolutionary phases of the Folwark lake were compared with development phases of the Adamówka lake (Sandomierz Basin), which is of the same age. The study also proved similarities in the development of these lakes to the lakes of the Likhvinian Interglacial in Russia and Alexandrian Interglacial in Belarus.

Słowa kluczowe

PL

paleojezioro; analiza pyłkowa i okrzemkowa; środkowy plejstocen; interglacjał mazowiecki; środkowa Polska

EN

palaeolake; pollen and diatom analysis; Middle Pleistocene; Mazovian Interglacial; Central Poland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 428
• Strony: 3--21
• Opis fizyczny: Bibliogr. 62 poz., rys.

Twórcy

autor

Balwierz Z.

• Zakład Geomorfologii, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 88, 90-139 Łódź

autor

Goździk J.

• Zakład Geomorfologii, Uniwersytet Łódzki, ul. Narutowicza 88, 90-139 Łódź

autor

Marciniak B.

• Instytut Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa

Bibliografia

• BALWIERZ Z., GOŹDZIK. J., 2000 — Jeziorno-bagienne osady organiczne interstadiału prewarciańskiego w odsłonięciach kopalni „Bełchatów". Prz. Geol., 48: 320-324.
• BALWIERZ Z., GOŹDZIK J, MARCINIAK B., 2005 — Wstępne wyniki analizy palinologicznej i diatomologicznej osadów jeziornych z nowego profilu w stanowisku Folwark 93K w Rowie Kleszczowa (centralna Polska). II Polska Konferencja Paleobotaniki Czwartorzędu, 10-13 maja 2005, Okuninka (Polesie Lubelskie): 4-6.
• BALWIERZ Z., GOŹDZIK J., MARCINIAK B., 2006 — Palinologiczne i diatomologiczne badania osadów interglacjału mazowieckiego z odsłonięcia w kopalni Bełchatów. Prz. Geol., 54,1: 61-67.
• BARANIECKA M. D., JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1995 — Organische Horizonte und Klimaanderungen innerhalb der Chojny-serie (Bełchatów- Braunkohlentagebau, Mittelpolen) als grundalage fur eine gliderung des Saalians. Acta Geogr. Lodz., 68: 47-70.
• BIŃKA K., MARCINIAK B., ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO M., 1987 — Analiza palinologiczna i diatomologiczna osadów interglacjału mazowieckiego w Adamówce (Kotlina Sandomierska). Kwart. Geol, 31, 2/3: 453-174.
• BIŃKA K., NITYCHORUK J., 1995 — Mazovian (Holsteinian) lake sediments at Woskrzenice near Biała Podlaska. Geol. Quart., 39: 109-120.
• BIŃKA K., NITYCHORUK J., 1996 — Geological and palaeobotanical setting of interglacial sediments at the Kaliłów site in southern Podlasie. Geol. Quart., 40: 269-282.
• B0RÓWKO-DŁUŻAKOWA Z., 1981 — lnterglacjał mazowiecki na Wyżynie Wieluńskiej. Biul. Inst. Geol., 321: 259-275.
• BRADBURY J.P., 1975 — Diatom stratigraphy and human settlement in Minnesota. Geol. Soc. Amer. Sp. Papers, 171: 1-74.
• CHOIŃSKI A., 1995 — Zarys limnologii fizycznej Polski. Wyd. Nauk. UAM, Poznań.
• GOTOWAŁA A., 1982 — Tektonika i wykształcenie strukturalne czwartorzędu w rejonie Piaski oraz Buczyna-Chojny. Przewodnik Symp. „Czwartorzęd rejonu Bełchatowa": 41-65. Wrocław-Warszawa.
• GOTOWAŁA A., HAŁUSZCZAK R., 2002 — The Late Alpine structural development of the Kleszczów Graben (Central Poland) as a results of reactivation of the pre-existing, regional dislocations. EGVStephan Mueller Sp. Publication Ser.: 137-150.
• GOŹDZIK J., 1995 — Vistulian sediments in the Bełchatów open cast mine, Central Poland. Quatern.Stud. in Poland, 13:13-26.
• GOŹDZIK J., BALWIERZ Z., 1993 — Utwory organiczne w spągu i stropie osadów uznawanych za warciańskie w kopalni Bełchatów. Acta Geogr. Lodz., 65: 49-72.
• GOŹDZIK J., BALWIERZ Z., SZYNKIEWICZ A., LESIAK M., 1998 — Quaternary deposits overlying the brown coal sedimentation. The 5th European Paleobotanical and Palynological Conference, June 26-30, 1998, Cracow, Poland. Guide to Excursion 2, Tertiary-Quaternary (Pleistocene) floras of Bełchatów (Middle Poland) and several localities in south-western Poland: 16-26.
• GOŹDZIK J., JASTRZĘBSKA-MAMEŁKA M., 1982 — Osady eemskie w kopalni węgla brunatnego „Bełchatów". Przewodnik Symp. „Czwartorzęd rejonu Bełchatowa": 158-164. Wrocław-Warszawa.
• GOŹDZIK J., ZIELIŃSKIT., 1997—Zasadnicze etapy sedymentacji vistulianskiej w rejonie KWB Bełchatów. Materiały z Konferencji roboczej „Środkowoplenivistuliańskie osady w małych dolinach rzecznych", Łódź 6-8 maja.
• GRUZMAN G.G., KONDRATENE O.P., KHURSEVICH G.K., 1975 — Raschleneniye antropogenovoy tolshchi v razrezeskv. (s. Gvoznitsa Maloritskogo rayona Bretskoy oblasti). W: Stratigraphiya y paleogeographiya antropogena: 210-223. Nauka y tekhnika. Mińsk.
• HAŁUSZCZAK A., 1982 — Zarys budowy geologicznej czwartorzędu w rejonie Piaski oraz Buczyna-Chojny. Przewodnik Symp. „Czwartorzęd rejonu Bełchatowa": 41-65. Wrocław-Warszawa.
• HAŁUSZCZAK A., 1999 — Struktury deformacyjne o cechach kontrakcyjnych w utworach trzeciorzędowych zachodniej części odkrywki KWB „Bełchatów" i problem ich genezy. W: Młodoplejstoceński rów Kleszczowa: rozwój i uwarunkowania w tektonice regionu. Konferencja naukowa. Słok. 15-16 października 1999: 39-48.
• HAŁUSZCZAK A., GOTOWAŁA R., 1998 — Strefa dyslokacji folwarku i prognoza jej wpływu na stateczność zbocza północnego i tektonikę pokładu głównego. Arch. KWB Bełchatów, Bełchatów.
• HAŁUSZCZAK A., GOTOWAŁA R., CZARNECKI L., 1995 — Uskok Folwarku - przejawy tektoniki przesuwczej w zachodniej części odkrywki Bełchatów. Prz. Geol, 43, 5: 9-11.
• HUSTEDT F., 1931-1966 — Die Kieselalgen Deutschlands, Osterreichs und der Schweiz unter Berticksichtigung der Ubrigen Lander Europas sowie der angrenzenden Meeresgebiete. W: Kryptogamen-flora(red. L. Rabenhorst). Band VII. Leipzig.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1971 —Analiza pyłkowa nowych stanowisk interglacjału eemskiego z dorzecza Widawki. Biul. Inst. Geol, 254: 65-88.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1982 — Flory kopalne rejonu Bełchatowa. Przewodnik Symp. „Czwartorzęd rejonu Bełchatowa": 36-40. Wrocław-Warszawa.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1985 — Opracowanie paleobotaniczne osadów czwartorzędowych nadkładu w kopalni węgla brunatnego Bełchatów. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol, Warszawa.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1987a—Flory interglacjalne i interstadialne w kopalni Bełchatów. Przewodnik II Symp. „Czwartorzęd rejonu Bełchatowa": 33-34. Wrocław-Warszawa.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1987b — Uwagi na temat palinostratygrafii czwartorzędu. Kwart. Geol, 31: 155-163.
• JANCZYK-KOPIKOWA Z., 1987c — Wyniki analizy pyłkowej z Pola Bełchatów. Centr. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• KHURSEVICH G.K., 1999 — Diatom communities from the Middle Pleistocene deposits of Belarus. W: Proc. 14th Int. Diatom Symp. 1996 (red. Sh. Mayamai in.): 591-601. Koeltz Scientific Books, Koenigstein.
• KHURSEVICH G.K., FEDENYA S.A., 1998 — Microstratigraphy of the Alexandrian Interglacial deposits. Mikrostratigrafia aleksandriyskikh mezhlednikovykh otloozheniyi po dannym diatomovogo analiza. Doklady Nationalnoy Akademii Nauk Belarusi, 42, 5: 107-112.
• KHURSEVICH G.K., LOGINOVA L.P., 1980 —The fossil diatom flora of Belarus (the systematic review). Nauka y Tekhnika, 122. Minsk.
• KHURSEVICH G.K., MARCINIAK B., 1998 — Correlation of the Alexandrian (Matveev Rov 2, Belarus) and the Mazovian (Adamówka I, Poland) interglacial profiles based on the diatom analysis. Lithosphere, 9: 15-24.
• KHURSEVICH G.K., PIDEK I.A., FEDENYA S.A., 2003 —Environment changes in a fossil lake at Brus (Lublin Polesie – SE (Poland) based on palaeoalgological data. Ann. UMCS, 58, 4: 107-120.
• KRAMMER K., LANGE-BERTALOT H., 1991 — Bacillariophyceae 3, Centrales, Fragilariaceae, Eunotiaceae. W: Siisswasserflora von Mitteleuropa (red. H. Ettl i in.), 2, Teil 3. Fischer, Stuttgart.
• KRUP1ŃSKI K., 1995 — Stratygrafia pyłkowa i sukcesja roślinności interglacjału mazowieckiego. Acta Geogr. Lodz., 70.
• KRUPIŃSKI K., 2000 — Korelacja palinostratygraficzna osadów interglacjału mazowieckiego z obszaru Polski. Pr. Państw. Inst. Geol, 169: 1-61.
• KRUPIŃSKI K., LINDNER L., TUROWSKI W., 1986 — Sediments of the Mazovian Interglacial at Biała Podlaska (Eastern Poland). Bull. Pol. Acad. Sc, 34.
• KRUPIŃSKI K., LINDNER L., TUROWSKI W., 1988 — Geologic-floristic setting of the Mazovian Interglacial sediments at Biała Podlaska (E Poland). Acta Palaeobot., 28: 29-47.
• KRZYSZKOWSKI D., 1989 — The deposits of Mazovian (Holsteinian) Interglacial in The Kleszczów Graben (Central Poland). Bull. Pol. Acad. Sc, Earth Sc, 37, 1/2: 121-130.
• KRZYSZKOWSKI D., 1991a — Extra-channel muddy sedimentation and soil formation during the Middle Pleistocene Czyżów interstadial with examples from the Bełchatów outcrop, Kleszczów Graben (Central Poland). Fol. Quater., 61/62: 179-213.
• KRZYSZKOWSKI D., 1991b — Stratigraphy, sedimentology and ecology of the lacustrine deposits of the Ferdinandovian Interglacial in the Bełchatów outcrop, Kleszczów Graben (Central Poland). Fol. Quater., 61/62: 145-178.
• KRZYSZKOWSKI D., 1991 c—The Middle Pleistocene Polyinterglacial Czyżów Formation in the Kleszczów Graben (central Poland): stratigraphy and palaeogeography. Fol. Quater., 61/62: 5-58.
• KRZYSZKOWSKI D., 1995 — An outline of the Pleistocene stratigraphy of the Kleszczów Graben, Bełchatów outcrop, central Poland. Quater. Sc. Rev., 14, 61-83.
• KUSZELL T., 1991 a—The Ferdynandovian interglacial in the Bełchatów outcrop, Central Poland. Fol. Quater., 61/62: 75-84.
• KUSZELL T., 1991b — The floral characteristics of the Middle Pleistocene Czyżów Interstadial in the Bełchatów outcrop, Central Poland. Fol. Quater., 61/62: 215-222.
• LASKOWSKA-WYSOCZAŃSKA W., 1987 — Pozycja stratygraficzna osadów interglacjału w Adamówce k. Tarnogrodu (Kotlina Sandomierska). Kwart. Geol, 31, 2: 441-452.
• LOGINOVA L.P., 1979 — Paleogeography of the Likhvinian Interglacial of the central zone of the EastEuropean plain (based on the diatom analysis). Nauka y tekhnika, 138. Minsk [po rosyjsku]
• LOGINOVA L.P. 1982 — The Likhvin diatom flora from the Central Part of the East-European Plain, its paleogeographical and stratigraphical significance. Acta Geol. Hung., 25: 149-160.
• MARCINIAK B., 1980 — Okrzemki środkowego plejstocenu w osadach jeziornych z Krępca (Wyżyna Lubelska). Kwart. Geol, 24, 2: 349-360.
• MARCINIAK B., 1983 — Diatoms in the Mazovian Interglacial of the Lublin Upland. Bull. Acad. Pol. Sci., Sciences de la terre, 30: 77-85.
• MARCINIAK B., 1986 — Diatoms in the Mazovian (Holstein, Likhvin) Interglacial sediments of south-eastern Poland. W: Proc. 8th Int. Diatom Symp. 1984 (red. M. Ricard): 483-494. O. Koeltz, Koenigstein.
• MARCIN1AK B., 1998 — Diatom stratigraphy of the Mazovian Interglacial lacustrine sediments in southeastern Poland. Stud. Geol. Pol., 113: 7-64.
• MARCINIAK B., 2004 — Diatomostratygrafia organicznych osadów interstadialnych sprzed zlodowacenia Warty w stanowisku Folwark (koło Bełchatowa). Sprawozdanie z działalności w 2004 roku: 16. Polska Akad. Nauk, Inst. Nauk Geol., Warszawa.
• MARCINIAK B., KHURSEVICH G., 2002 — Comparison of diatom successions from Mazovian (Poland) and Alexandrian (Belarus) lacustrine interglacial deposits. Geol. Quart., 46, 1: 59-68.
• NALEPKA D., WALANUS A., 2003 — Data processing in pollen analysis. Acta Palaeobot., 43, 1: 125-134.
• PIDEK. I .A., 2003 — Mesopleistocene vegetation history in the northern foreland of the Lublin Upland based on palaeobotanical studies of the profiles from Zdany and Brus sites. Wyd. UMCS, Lublin.
• PODBIELKOWSKI Z., TOMASZEWICZ H., 1979 — Zarys hydrobotaniki. PWN, Warszawa.
• PYSZYŃSKI W., 1991 — Macroscopic remains of wood from alluvial deposits of the Czyżów Interstadial, Bełchatów outcrop (Central Poland). Fol. Quater., 61/62: 223-228.
• SIEMIŃSKA J., 1964 — Bacillariophyceae - Okrzemki. W: Flora słodkowodna Polski. T. 6. PWN, Warszawa.
• WALANUS A., NALEPKA D., 1999 — POLPAL program for counting pollen grains, diagrams plotting and numerical analysis. Acta Palaeobot. Suppl., 2: 659-661.
• ZABIELINA M.M., KISELEV LA., PROSHKINA-LAVRENKO A.I., SHESHUKOVA V.S., 1951 — Diatomovye vodorosli. Opredelitel presnovodnykh vodorosley SSSR. Gosud. Izd. „Sovyetskaya Nauka". Moskva, 4.